Жундубан хва Самрата ахъайна (гьадис): “Аллагьдин Пайгъамбарди (Аллагьдин салават ва салам хьуй вичиз) мукьвал-мукьвал, чин чахъ элкъуьрна, хабар кьадай: “Квекай садаз кьванни и йифиз ахвар акунани?”. Эгер садаз кьванни ахвар акунвайтIа, ада ам ахъайдай…

Са экуьнахъ ада чаз лагьана: “Заз и йифиз ахварай кьве инсан акуна. Абуру, зи патав атана, заз лагьана: “Ша”. Зунни абурухъ галаз фена.

Чун ярх хьанвай инсандив агакьна. Адан кьилихъ гъиле къван авай маса инсан акъвазнавай ва къванцелди ада ярх хьанвай инсандин кьил хазвай. Кьил ягъай­ гьар се­­фер­да къван са патахъ аватзавай ва а инсан къван вахчун патал адан патав физвай. Ам элкъвена ахгакьдалди, ярх хьанвайдан кьил эвел къайдадиз хквезвай (яни сагъ хъжезвай). И гьерекат элкъвез-элкъвез тик­рар жезвай. За жувахъ галайбурувай хабар кьуна: “Субгьаналлагь! И кьвед вужар­ я?”. Амма абуру “вач, вач” лагьана, жаваб хгана.

Чна рехъ давамарна. Мад чал ярх хьанвай инсан гьалтна. Адан патавни гъиле ракьун кIир авай маса инсан акъвазнавай. Ада, са патахъай агатна, ярх хьанвай­дан хъуькъвек, нерик, вилерик кIир кутаз, хам алажзавай. Ахпа ам адав маса пата­хъай агатзавай ва и кар тикрарзавай. Са па­тахъай муькуь патахъ фидайла, ярх хьанвай касдин са пад тамамдиз сагъ хъжезвай. За мад сеферда хабар кьуна: “Я пак Аллагь! Ибур вужар я?”. Амма абуру мад сеферда “вач, вач” лагьана, жаваб хгана.

Чун рекье гьат хъувуна. Са арадилай чун пичиниз ухшар авай чкадив агакьна. Анай, аквар гьаларай, инсанрин ванер къвезвай. А чкадин къенепатаз килигайла, ашкара хьайивал, ана кьецIил итимарни папар авай. КIаник цIай кузвай ва цIун ялавар абурув агакьайла, инсанрай гьараяр акъатзавай. “Ибур вужар я?” лагьана, хабар кьуна за мад сеферда. Абуру гьа виликан хьтин жаваб хгана.

Чун мад рекьиз экъечIна. Са кьадар вахт арадай фейила, вацIув агакьна. Ам, аквар гьаларай, иви хьиз, яруди тир. Ана ин­санди сирнавзавай ва вацIун къерехдани къвалав хейлин къванер гвай са кас акъ­вазнавай. ВацIа авайда, къерехдал алай­дан патав физ, сив ахъайзавай ва ада це авайдан сивиз къван вегьезвай. Гуьгъуьнлай ада мад сирнавзавай ва элкъвез ва­цIун къерехдал алайдан патав хквезвай. Адани мад сивиз къванер вегьезвай. И кар акъваз тийиз тикрар жезвай. И дуьшуьшда­ни за виликдай гайи суал мад сеферда тик­рарна, амма жаваб гьа сад тир: “Вач, вач!”.

Чна рехъ давамарзавай. Чун эйбежер акунар авай са инсандал гьалтна. Адан ви­лик цIай квай ва ам цIал элкъвез, гьадахъ гелкъвез алахънавай. За ам вуж ятIа хабар кьуна. Гьа виликдай гайи хьтин жавабдин ван хьайила, чун рекье гьат хъувуна.

И сеферда чал къацу багъ гьалтна. Кьуд пата иер цуьквер экъечIзавай и багъдин юкьвал кьакьан буйдин са инсан акъвазнавай. Ам акьван кьакьан тир хьи, цававай адан кьил заз са гьилле аквазвай. Адан патав элкъвена гзаф кьадар аяларни кIватI хьанвай. А кьадар аялар санал заз садрани акурди тушир. За жувахъ галайбурувай ам вуж ятIа хабар кьуна, амма абуру мад “вач, вач” лагьана.

Чна рехъ давамарзавай. Чал са тар гьалтна. Икьван еке ва иер тар заз мад акурди тушир. Захъ галайбуру заз тарциз акьахун теклифна. Тарциз хкаж хьайила акурвал, ана къизилдин ва гимишдин къванерикай эцигнавай тамам шегьер авай. Чун шегьердин варариз мукьва хьана ва аниз гьахьдай ихтиярар къачуна. Ина чал гьалтай инсанрин беденрин са пай акур кьван вири шейэрилай иер, муькуь пай — гьакьван­ эйбе­жер тир. Захъ галай кьведа абуруз па­тавай авахьзавай вацIук экечIун теклифна. Аквадай­ гьаларай, вацIавай яд михьи лацуди тир. ВацIук экечIна хкечIайдалай кьулухъ абурун беденрин эйбежер паярни иер хъхьана.

Гуьгъуьнлай захъ галай кьве касди заз ла­­гьана: “Им Адна багъ я ва им — ви кIвал”. Кьил хкажна килигай заз лацу цифедиз ухшар авай са къеле акуна. Захъ галайбуру давамарна: “Им ви чка я!”. “Квелай Аллагь ра­­­зи хьурай” лагьана, за абурувай и къе­ледиз­ гьахьдай ихтиярар гун тIалабна. “Вун аниз гьахьда, амма исятда ваъ”, — жаваб хгана абуру.

Ахпа за абурувай жуваз акур ажайиб шейэрикай, гьерекатрикай хабар кьуна. Абурун гафарай малум хьайивал, заз акур вичин кьил къванцелди хазвай инсан Къуръан­ гъиле кьаз инкар авурди ва, ферз кпIар тамамар тийиз, вахт ксуз акъудайди я. Хъуь­къвек, нерик, вилерик кIир кутаз, хам алажзавайди, вичин кIваляй экъечIиз, таб чукIур­завайди я. Адан тапарарни лап го­ризонтдив кьван агакьзавай. Пичиниз ух­шар чкада кузвай итимарни папар зина авурбур я. Ивидин ранг алай вацIа сиве къванер аваз сирнавзавай инсан гьарамдал (селемдикай менфят къачуз) къазанмишайди незвайди я. ЦIал элкъвезвайди ва адахъ гелкъвез­вайди Жегьеннемдин къаравулрикай тир Малик малаик я. Багъда­ акур буйдиз кьакьан­ инсан Ибрагьим (алейгьи салам) ва адан патав гвай аяларни фит­ра гьалда (тIебии гьалда) кечмиш хьайибур я. (Аль-Барканидин делилралди, фитра гьалда аваз хайи (дидедиз хьайи)  аялар я — авт.)”.

Мусурманрикай сада хабар кьуна: “Аллагьдин Пайгъамбар, мушрикрин аяларни?”. Ада жаваб хгана: “Мушрикрин ая­ларни.­

Бедендин са пай — иер, муькуь пай эйбе­жер инсанар хъсан ва пис кIвалахар какадарзавайбур я. Амма Аллагьди абуруз багъишламишна”.

Маса малуматди и агьвалатдикай и къайдада хабар гузва: “Заз и йифиз ахварай зи патав атанвай кьве кас акуна. Абуру зун пак тир чилерал тухвана.

Аниз фидай рекье чун пичиниз ухшар тIеквев агакьна. Адан винел пад — гуьтIуь, кIаник пад лагьайтIа, гьяркьуь тир. КIаник цIай квай ва а цIун ялавар инсанрив агакьдайла, абур а къайдада винел хкаж жезвай, гьатта пичинай къецепатаз акъатиз кIам-шам амукьзавай. ЦIай яваш хьайила, абур мад къенепатаз дериндиз ахватзавай. Ана кьецIил итимарни дишегьлияр авай.

…ВацIа цин паталай иви авахьзавай. Са инсан — вацIун къене, муькуьди къерехдал акъвазнавай. Къерехдал акъвазнавайдан вилик къванерни квай. ВацIа авайди къерехдал экъечIиз алахъдайла, ада вичин вилик квай къванерикай адан сивиз вегьез­вай ва ам элкъвена вацIуз ахватзавай. Гьа икI — гьар сеферда…

…Абур захъ галаз тарциз — лап кьакьан­диз акьахна ва сад лагьайдалай иер, хъсан тир маса кIвализ тухвана. Ана агьиларни жегьилар ацукьнавай.

“…Ви вилик вичин сив, кIир кутуна, къазунзавай кас вичи лугьузвай гьакъикъатдив кьан тийизвай гафар кьуд патаз чкIиз­вай тапархъан я. Эхиратдин югъ алукьдалди, ам гьа ихьтин гьалда жеда.

Ви вилик вичин кьил хазвай кас Аллагьдин Къуръан чирнавай, амма йифериз ксузвай, юкъузни Аллагьди тайинарнавай къайдайрал амал тийизвай инсан я. Ам­ни, Эхиратдин югъ алукьдалди, гьа и гьалда жеда.

Вун гьахьай сад лагьай кIвал муъминар патал я, кьвед лагьайди — шагьидар.

Зун — Джибрил (Жабраил), им Микаил (Мукаил) я”.

Кьил хкажайла, заз зи винел цифедиз ухшар затI акуна ва абуру лагьана: “Им ви чка я”. За аниз гьахьдай ихтиярар тIалабна. Амма абуру икI лагьана: “Гьакъикъатда, ви уьмуьр гьеле акьалтI хьанвач, ам куьтягь хьайила, вуна ви чка кьада”.

Малик Хидиров