Михекрикай мани лагьайди

Буба  Саидагьмедович  Гьажикъулиев  чи милли литературадиз асул гьисабдай гьикаятчи, публицист, литературадин критик хьиз атана. Чи  гъиле адан къелемдикай хкатай “Дустунин рикI”, “Къаридин руш”, “Вили вилер”, “Хайи чилел”, “Заз эвера”, “Дегьнедал”, “Самурдин мани” ва маса кIватIа­лар (новеллайрикай, мезелийрикай, повестрикай, драмадин эсеррикай ибарат), “Цавун михекар” роман, “Стха литературайрин гъетерин кIватIалда” монография, цIуд-ралди очеркарни къейдер, репортажар, маса эсерар ама. Санлай къачурла, им чи  хайи лезги чIалан еке хазина хуьзвай жебехана хьиз я. КIанзавайди ана гьахьун ва писателдин яратмишунрин алемдай кьил акъудун я. Гьайиф  хьи, гьеле­лиг ахьтин жуьрэт, за кьатIузвай­вал, садани авунвач. ЧIалан алимарни, муаллимарни, чахъ хейлин ава. Критикар… Милли гьикаятдин деринра гьахьдайбур… ЧIалан аламатар — жегьреярни якъутар, гев­гьерар жагъурдайбур, абуруз къимет гудайбур… ЧIалан къешенгвилел, девлетдал дамахдайбур…

Зи гьисабрай, и вири ерияр, вичел алимвилин тIвар алачиртIани (ада заочнидаказ аспирантурада кIелайди чаз чида) Буба Гьажикъулиеваз хас тир. ЧIалан винел кIва-лахдай дурум, тIебиатдин ва гьакI инсанрин гьерекатрин шикилар гафаралди чIугунин устадвал, винелай куьлуь-шуьлуьяр хьиз аквадай итIи-битIийра къекъуьн — ибур, заз чиз, писателдин устадвал субутзавай делилар я. Буба Гьажикъулиев лезги чилел, адан няметрални девлетрал ашукь тир. Ада вили чIугур са гъвечIи цуькведикайни, векьикайни, пешиникайни тамам суьретар, психологиядин тах квай шиирар кхьидай. И кар гьиссун патал адан, гьич тахьайтIа, “Самурдин ма­ни” повесть кIелун бес жеда. “Ца­вун михекар” романни сифте нубатда тIебиатдин сирер ачухзавай эсер я. Писатель датIана тIе­биат-дин, ам  михьидаказ хуьнин, адакай инсанри, уьмуьр патал къай­гъу­дарвилелди, иесивилелди хийир къа­чунин месэлайри желбзавай.

“Цавун михекар” романди и жигьетдай кьетIен чка кьазва. За жуван макъаладизни гьавиляй “Михекрикай мани лагьайди” кьил ганва. Буба Гьажикъулиев — гьикаяйра хайи чиликай мани лагьайди… И те­гьерда ам чи милли гьикаятдин тарихдани амукьда.

Буба Гьажикъулиева хейлин йисара чи милли газетда, радиода, “Самур” (а вахтара “Дуствал” альманах) журналда хсуси мухбир, отделдин заведующий, кьилин редактор яз кIвалахна. Яни чи милли публицистика вилик тухуникни адан еке пай ква.

Жемиятдинни сиясатдин деятель яз, адал партиядин Дагъустандин обкомда, культурадин минис­терствода, масанрани кье­тIен, жавабдар къуллугъарни ихтибарна. Вири крарив ам рикIин михьивилелди эгечIайди, халисан хва, дустарал рикI алай дуст хьайиди гзаф документри, рикIел хкунри, государстводи адаз ганвай чIехи шабагьрини субутзава. Ам РД-дин культурадин лайихлу работник, “Знак почета” ор­дендин, хейлин маса шабагьрин, пишкешрин, тарифдин чарарин сагьибни тир.

Буба Гьажикъулиеван ирс чи гзаф жегьил гьикаятчийрин яратмишунра давам хьана, гилани адал амалзава. А жергеда гьикаятчияр яз машгьур хьанвай Мегьамед Ведихов, Нажмудин Шихнабиев, Шамсудин Исаев, Мегьамед Садикь, маса авторар ава. Публициствилин ирс чи газетда кIвалахай гзафбуру къачуна. Адан хтул Даир Бейбалаев газетдин дестекрикай сад хьана.

Къе вичин 90 йисан юбилей  жезвайла, чна газет кIелзавайбурун фикирдиз Буба Гьажикъулиеван хтул, машгьур публицист ва таржумачи,  яргъал йисара “Лезги газетдин” редакцияда жавабдар секретардин къуллугъдал хьайи РД-дин культурадин лайихлу работник Да­ир Бейбалаевич Бейбалаеван ри­кIел хкунар гъизва. Абурун арада хьайи багъривилин гьиссер, за кьа­т­Iуз­вай­вал, маса са касдивайни къа­луриз жедач. КIелза­вайбу­рувни абуру гьакъикъи делилар агакьарда.

Мердали Жалилов

_________________________________________________________________________

Адан камалдин тарсар

За инал вичикай ихтилат кудзавайди зи халис багъри кас, халу  Гьажикъулиев  Буба  я. Уьмуьрди самбар имти­гьанриз ­чIу­гур кас. Адахъ за чIехи стхадихъ хьизни, бубадихъ хьизни далу акал­завайди тир, ам за вине кьазвай. Инлай кьулухъни кьада. Гьайиф­, кьисметди ам завай фад къакъудна.

ЯтIани адан рикIин сидкьидин келимаяр, адан камалдин тарсар зи рикIелай садрани алатдач. А йисар зи уьмуьрда виридалайни бахтлубур я. Жуван сифте муьгьуьббатди­кайни за виридалайни вилик Буба халудиз ван кягъайди я. Милли газетдин редакциядизни зун гьадан меслятдалди акъатна. Багърийрихъ галаз адан рафтарвилер гьахь­тин ихтибарвилинбур, аманевивилинбур тир эхир…

Гьич рикIелай алатдач: Белгороддай муьгьлетдиз хтана хъфизвай чи вахаз а патахъ физвай поезд­диз билет гьатнач — билетрин кьилел алайди са цIай тир! Эхирни ме­с­эладик Буба халу къаришмиш хьана. Кассирди дерди туькIуьрун патал вокзалдин начальникдин къул алай чар герек я лагьайла, халу, кьилел чIугуна, гьадан патав фена. Бахтунай хьиз, а касди вичин къуллугъчийрихъ галаз совещание тухузваз хьана. ЯтIани халуди кьулухъ чIугунач. Багъишламишун тIалабна, вич аниз акъатунин себеб ашкара авуна. Куьрелди, дерди туькIуьр­на… Халудин гьуьрмет вуч ятIа, чаз мад сеферда ашкара хьанай.

Пагь, халуди рагьметлу чи дидедиз  — вичин вахаз — ийидай тавазивилер, галайвилер гьикьван тир! Халу вични чаз эцигдай чка жагъиз­вайди тушир. Къуллугърик квай кас я лагьана ваъ, инсандин къадир авай, адан рикIикай яд хъваз алахъдайди я лагьана.

Халу хайи хуьруьз, КьепIирдал, хтайла, чаз цаварив агакьай кьван шад жедай. Багъри ерийрихъ ам гзаф вахтара вичин ярар-дустар, писателар, шаирар, журналистарни галаз ахкъатдай. Чи жемятдихъ галаз абурун гуьруьшарни пара чимибур жедай. Асеф Мегьмана Кье­пIиррикай туькIуьрнавай манини гьахьтин рафтарвилерин таъсирдик кваз арадал атайди я.

ТIебиатди гурлу демер кутунвай берейра, хайи ватандиз хтана, халу вичин яратмишунрални машгъул жедай. Пакамахъ фад, халу къарагъдалди, чи гъвечIи ваха адан кхьинрин столдал къапуна аваз чуьлдин цуькверин кIунчIар эцигдай. Цуьквери адаз гудай шадвал акуна кIандай!

Халуди вичин гъиликай хкатай шейэр чими-чимиз, вири хизан алай чкадал чаз кIелдай, туькIуьн тавунвай чкаяр аватIа, чин кьун тавуна, лугьун тIалабдай. Вич са дережайриз акъатнавай кас я лагьана, лавгъавилер ийидачир.

Халудин и еридикай заз гуь­гъуьнлай чи редакциядин къуллугъчи хьайи Зара Фейзуллаевадини ихтилат хъувунай. Лугьумир кьван, халуди машинкадал элягъиз­ адав вуганвай вичин гъилин кхьинра бязи жумлайрин къвалавай скобкайра аваз мад са шумуд вариант гузвай ва, чапдайла, виридалайни кутугайди хкягъун машинисткадал ихтибарзавай.

Амма кьисметди адаз вичи авур кьван хъсанвилер, къенивилер тахвурдини заз чида. Вичи дуьньядал алай кьван хъсанвилер авур бязи фашал дустари адан далуни акIа­дарайди чуьнуьхиз жедач. ЯтIани халу абурукай ина-ана гаф гваз къекъведачир. Заз адан рикI цуьк хьиз назик тирди, дуствилиз хал ягъайла, адаз пара агъур жезвайди чидай.

…Буба халу чи арада амачиз хейлин йисар я. Амма вахтар алат­наватIани, адан къамат чи рикIера къени жанлу я, чун адан камаллу ихтилатрихъ, хийирдин меслятрихъ тамарзу я. Рагьметлуда лу­гьудай: ятари агъухъди ялда, инсанди — винихъди. Инсандин кIа­лубда авай халис вагьшияр, зилияр пайда хьанвай чи къаришугъ девирда и келимайрин керчеквал, деринвал мадни артух хьанвайди гьиссзава за.

Даир Бейбалаев

(“Лезги газетдин” 2012-йисан 24-майдиз акъатай 21-нумрадай)