Школади менфятлудаказ кlвалахун ам идара ийизвай къайдадилай ва регьбердин ерийри­лай аслу я. Къенин чи суьгьбет 18 йисуз Белиж­дин 3-нумрадин юкьван школадин директор яз кlвалахзавай Дагъустан Республикадин ла­йихлу муаллим  Магьмудов  Магьмуд  Зей­дуллаевичакай  я.

Зарафатдик кутуна, Магьмуд Зейдуллаевича, “директорар отпускдиз физвайди туш” лугьуз­ва. Аялри каникулра ял язава, муалли­мар кIва­лахдикай азад я. И вахтунда, школай­рин директорри алатай кlелунин йисан нетижа­яр кьазва, школа кlелунин цlийи йисаз­ гьазурун патал ремонтдин кlвалахар кьиле тухузва ва кIелунин цlийи йисан планар гьазурзава.

Саки 50 йисан зегьметдин стаж авай, абурукай 38 йисуз образованидин хиле кlвалах­навай пешекарди СССР-дин йисара школада­ об­разование къачурбур къе кlелзавай­буру­лай квелди тафаватлу ятlа, акьалтзавай­ несилдиз­ школади ва хизанди гьихьтин чирвилер гана кlанзаватlа, гьабурукай суьгьбетзава.

Куьруь къейд.

Магьмуд Зейдуллаевич Магьмудов 1950-йисуз Махачкъала шегьерда балугърин заводдин директордин къуллугъ тамамарай Зейдуллагь Магьмудован хизанда дидедиз хьана. 1967-йисуз Белиждин сад лагьай нумрадин юкьван школа акьал­тlарай ада са йисуз консервиярдай заводда кlвалахна. 1973-йисуз Даггосуниверситетдин урус чlаланни литературадин факультет акьал­тlарна.

Муллимвиле, 8-нумрадин СПТУ-да чирвилерни тербия гунин рекьяй директордин заместителвиле, Имиграционный контролда кьилин пешекарвиле кlвалахна. 2004-йисалай Белиждин 3-нумрадин юкьван школадин директор я.

Хизанда уьмуьрдин юлдаш Зоя Нагъметуллаевнадихъ галаз пуд велед чlехи авуна. Гада Сефербег дизайнер, руш Эмина педагог-психолог, Руслан карчи я. Бахтлу бубани баде муьжуьд хтулдини шадарзава.

­- Магьмуд муаллим, муаллимвилин пеше хкягъуниз куь таъсирна?

— Чна школада кlелзавай вахтар пара итижлубур тир. За кlелай Белиждин 1-нумрадин школада Урусатдай атанвай муаллимрини кlвалахз­а­вай. Чна, а девирдин аялри, тарс чир тавуна мектебдиз фин кьилин агъуз­вал яз гьисабдай. Чун муаллимри хъсандиз гъавурда твадай. Муаллимдин пешедиз а вахтунда, гьам гьукуматдин ва гьам халкьдин патайни еке гьуьрмет авай. Идалай гъейри, за муаллимдин пеше хкягъунин себебкар заз хуш хьайи, зи рикl алай рагьметлу муаллим Саният Мегьамедовна Агьмедова я. Заз тарсар гайи вини дережадин пешекарар-муаллимар — Тамара Салигьовна, Анна Ивановна, Тамара Николаевна за хушдиз рикlел хкизва. Школа акьалтlарна, зун Дагъустандин госуниверситетдин урус чlа­ланни литературадин факультетдик экечlна, 1973-йисуз анаг акьалтlарна.

• Университет акьалтlарайла, куьн кlвала­хиз хайи школадиз рахкурна. Гилан дережадай килигайла, куьн коллективди гьикl кьа­булна?

— 1-нумрадин школадин коллектив чlе­хиди тир. Адаз регьбервал Шавли Эмирбегова гузвай­. Ам вини дережадин пешекар, вичин кlва­лах­дин гъавурда авай, му­аллимрихъ, диде-бубайрихъ ва аялрихъ галазни хъсан алакъа хуьз­вай инсан тир. Шавли­ Алинеседовича зун пара хушдиз кьабулна, кlвалаха лагьана. Заз тарс гайи зи багъ­ри муаллимар, зун кlвалахиз иниз хтана акурла, шад хьанай. 10 йисуз за жува кlелай шко­лада муаллимвиле кlвалахна. И йисара за тарс гайи аялрикай гележегда чlехи дережайриз хкаж хьайибурни гзаф ава: рагьметлу Загьир Арухов, Россиядин ВКС-да къуллугъзавай ге­не­рал-майор Тагьир Гьажиев ва хейлин ма­сабур.­

Белижда 1983-йисуз 8-нумрадин СПТУ ачухна. Директор Малик Алиева, аниз муаллимрин коллектив кlватlдайла, школада кlва­лахзавай йисара къазанмишнавай пешекарвилин алакьунриз, коллективдин арада авай лайихлу гьуьрметдиз килигна, Магьмуд Зейдуллаевичаз, чирвилеринни тербиядин рекьяй директордин заместителвилин къуллугъ теклифзава.

СПТУ-да кlвалахай йис Магьмуд Зейдуллаевича разивилелди рикlел хкизва.

8-нумрадин СПТУ неинки Белиж, гьакlни Кьиблепатан Дагъустан патални хуьруьн ма­йи­­шатдин пешекарар гьазурдай чатуз эл­къвен­вай. Ина саки агъзур жаванди хуьруьн майишатдин механизаторвилин, тракторист­в­илин, шофервилин пешейрай чирвилер къачузвай. Цуьквер битмишардай устадар гьазурдай (цветовод-декоратор) рушарин кьилдин  дестени авай.  Абуруз чирвилер ва тербия 145 работникди гузвай. Аялриз кlел­дай вири шартlар тешкилнавай. Пуд чlаван тlуьн гузвай. Яшамиш жедай 5 мертебадин общежитие эцигнавай.

2004-йисуз Белиждин 3-нумрадин юкьван школадани нубатдин директорвиле Магьмуд Зейдуллаевич тайинарна.

И школа, советрин девирда “Белиджинский” совхоздиз гатуз кlвалахиз къвезвай сту­дентриз эцигнавай са гьавадин аскlан дараматда 1963-йисуз ачухнай. Лазим шартlар авачир и дараматда ингье 59 йисуз аялри чирвилер къачузва. Эхиримжи 40 йисуз школа ка­питальнидаказ  ремонтнавач… Муаллимри, къулайсузвилеризни килиг тавуна, цlийи истемишунрал амал ийиз, чпин хиве авай везифаяр жавабдарвилелди кьилиз акъудзава.

Алай кlелунин йисуз мектебда 234 аялди чирвилер къачузва. 11-класс 12 аялди, 9- класс 27 аялди акьалтlарда.

Эхиримжи пуд йисуз 9 ва 11 лагьай классра кlелзавай вири аялри ОГЭ ва ЕГЭ  хъсан къиметралди вахкана. 2021-йисуз 11 ва 9-классра кlел­завай кьве-кьве аял кьетlен чирвилерин аттестатриз лайихлу хьана. Алай йисуз 11-классда кlелзавай 5 аялди ва 9-класс­ра кlел­завай 7 аялди чпин агалкьунралди кьетlен аттестатриз лайихлу жедай гьазурвилер акунва.

Школада 32 муаллимди зегьмет чlугваз­ва. Абурукай 95% кьилин ва 5% муаллимриз юкьван пешекарвилин образование ава. Насият Шагьбановадиз, Надир Абдуллаеваз ва Замир Мегьамедоваз “Россиядин Федерациядин образованидин гьуьрметлу работник” лагьай тlвар ганва. 7 муаллимдиз кьилин ва 4 муаллимдиз сад лагьай категорияр ава.

Школада ахтармишунрин, инновациядин ва гележегдин кlвалахрин планар тешкилиз, са шумуд методобъединение кардик ква. Хъсандиз кlвалах кьиле тухузвайбурун арада Наида Рамазанова, Жанна Лачинова, Суьреят Гьайвазова, Надият Тимурова, Зульфия Шагьова ва масабур ава.

• Алай вахтунда образованида тунвай дегишвилер акурла, за жуван хтулар тамам ­чирвилер къачуникай магьрум жедай хьиз гьисс­зава. 

— СССР-дин образование дуьньяда виридалайни хъсанди яз гьисабзавай. Гьайиф­ образование дуьньяда акьван хъсанди яз амач. Чун виридалай гзаф ктабар кlелзавай миллет язни амач. Къе чи уьлкведин агьалийри, ктабар гъиляй вегьена, гзаф вахт интернетда акъудзава. Гьелбетда, и кар хизан­ди­лайни аслу я. —

• Бязи диде-бубайри: бес школа вуч паталди я лугьуда?

— Школадихъ тамамарна кlанзавай обра­зованидин стандарт ава. Аялрини акьван хуш аваз чирвилер къачузвач. Хизандин гуьз­чивал алачир аялри хъсандиз кlелни ийизвач. Чаз кlва­лахдин тежрибадай аквазвайвал­, муал­лимрихъ галаз алакъа хуьзвай диде-бубадин гуьзчивилик квай аялри хъсандиз кlелни ­ийизва.

• Магьмуд муаллим, гилан ОГЭ-дин, ЕГЭ-дин ва виликдай авай экзаменрин арада вуч тафаватвал ава?

— Образованидин къурулушда ОГЭ, ЕГЭ турдалай инихъ, аялрин психика дегиш хьанва. Ви­ликрай экзаменар вахкузвай вахт ая­лар патал сувар хьиз тир. Экзамендиз, цуьк­­вер гваз, шаддиз къведай. Тарс ганвай муаллимдинни аялдин арада ачух алакъа авай. Къа­чу­на билет, му­аллимрин комиссиядин вилик ацукьна, зкзамен гьам школада ва гьамни вузда вахкузвай. Гила экзаменар квез элкъуьрнава? Экзаменар вахкуз маса хуьрериз тухузва­, школадиз гьахьзавай ракlарал полициядин къуллугъчияр акъвазнава, экзамен кьиле физвай классра аялрал гуьзчивалзавайбур ава. Экзамен­ вични тестерин­ жуьрединди я. Куьрелди, аялрин­ кьилел “жандармаяр” эцигнава. Ихьтин шар­тlара аялрик са гьихьтин ятlани кичl, секинсузвал акатзава, абурун рикlелай чизвайбурни алат хъийиз­ва.

• Аялдиз хъсанвал ийиз, вич эдеблудаказ ту­хуз, жемиятдин къайдайрал амал ийиз ни чирна кlанзава: кlвале, я тахьайтlа мек­тебда?­

— Кьилинди хизан я. Школа гьар садав вичел­ кlвалахиз тадай рехъ къалурзавай чка я. За гьисабзавайвал, тербия гунин карда школа­­дини хизанди сих алакъада аваз зегьмет чlу­гу­на кlан­да. Гьакl ятlани, хизан аялдин­ ар­ха я, тер­биядин кьилин бинеярни аялди хизанда къачузва.

• Мектебдин директор чlехи коллективдин регьбер я. Коллектив тупламишиз гьикl алакьзава?

— Регьбер регьят тушир жавабдарвал хи­ве авай кас я. Школадин коллективди аялриз­ хъсан чирвилер ва тербия гун директордин кlва­лахдилайни гзаф аслу я. Гьелбетда, сифте­ нубатда жув гзаф сабурлу хьана кlан­да­, ахпа гьам аялрихъ ва гьам муаллимрихъ га­лаз, гьакl диде-бубайрихъ галазни рахадай къайда чир хьана кlанда. Вири ихтибарлувили ва сад-садан гъавурда акьуни арадал гъизва.

• Школади ученикрик гьихьтин вердишвилер кутазва?

— Сифте нубатда чна аялриз рахунин культурадин, бубайрин адетрал амал авунин, же­миятда чеб тухунин вердишвилер гузва, ватанпересвилин, инсандиз гьуьрмет авунин гьиссер кутазва.

Школада Вирироссиядин военно-ватанпересвилин жемиятдин гьерекатдин “Юнармия” отряд кардик ква. “Россиядин школьник­рин гьерекат” тешкилатдик квай аялрихъ галаз кlвалах хъсандиз тешкилнава ва икl мад. Аялри олим­пиадайра, конкурсра, ватанпересвилин, спортдин мярекатра иштиракзава, лайихлу чкаярни кьазва.

И рекьерай аялрихъ галаз тежриба авай муаллим Насият Шагьбановади, завуч Наз­лу­ханум Асалиевади, тешкилатчи Заира Агьмедовади, зегьметдин ветеранар тир Валентина Ла­чиновади, Муслимат Мегьамедовади, Зулейхат Жафаровади, Марьян Фаталиевади, педа­гог-психолог Эмина Мегьамедовади, физкультурадин муаллим Девлетхан Мирзебалаева ва масабуру гьакъисагъвилелди зегьмет чlуг­вазва.

• Магьмуд муаллим, муаллимрихъ, школада чирвилер къачузвай аялрихъ элкъвена, гьихьтин келимаяр лугьуз кlанзава?

— Жуван юлдашриз за пара сагърай лугьузва. За ина кlвалахзавай кьван вахтунда коллективди чун сад тир команда тирди, къай­­дада аваз кlвалахиз жезвайди тестикьарна­. Аялриз за кlела, кlела ва мад кlела лугьузва­. Гележег куь гъиле жеда. Агалкьунар хьурай, виликди фидайвал.

Къагьриман Ибрагьимов