Мукьвара зун Афгъанистандин дяведин иштиракчи, ислягь уьмуьрда электрик яз кIвалахзавай  Мегьамедов  Мурадхан Мегьамедовичахъ  галаз гуьруьшмиш хьана. Ам “Советрин Армиядин отличник”  знакдин, СССР-дин Верховный Советдин Президиумдин Гьуьрметдин грамотадин ва адахъ галаз гузвай “Воину-интернационалисту” знакдин, юбилейрин медалрин, зегьметда къазанмишнавай агал­кьунрай ва гьакIни жегьилриз ватан­пе­ресвилин тербия гунин карда ишти­ракунай грамотайрин сагьиб я. Адаз ­аялрихъ галаз гуьруьшра иш­тиракиз школайрай эверзава. Гуьруьшра ада аялриз армияда къуллугъун пак буржи тирдакай, ­Афгъанистанда интернациональный ­буржи тамамарайбурун кьегьалвиле­рикай,  ватанпересвиликай суьгьбетар ­ийизва.

М.Мегьамедов 1967-йисуз Дербент райондин Белиж поселокда дидедиз хьана. 1982-йисуз Белиждин 1-нумрадин школада 8-класс акьалтIарна, Каспийскдин 1-нумрадин СГПТУ-дин элетромонтервилин курсарик экечIна. 1985-йисуз анаг акьал­тIарна. СГПТУ-да кIел­ни ийиз, ада “Даг­дизель” заводда монтервиле кIвалахни авуна.

— Зун гьеле школада амаз Советрин кьушунар Афгъанистандиз гьахьнавай, -рикIел хкизва М.Мегьамедова. —  А вахтунда тарихдин тарсуна чи классдиз са офицер атана, ада чаз дуствилин халкьдиз стхавилин куьмек гуникай, буржи тамамарунин гьиссерикай, жавабдарвиликай ва аскервилин кьинез вафалувиликай авур ихтилат зи рикIел лап къе хьиз алама. Адаз яб гуз чи ватанпересвилин ва жуьрэтлувилин гьиссер дерин жедай. Жаванар яз, чаз военный форма алу­кIиз кIандай. А вахтара армияда къуллугъун баркаллу кар яз гьисабзавай.

Ингье 1985-йисан ноябрдиз Мурадхан Мегьамедоваз Советрин Армиядин жергейриз эверзава. Махачкъаладай ам вич хьтин жегьилрихъ галаз Ашхабадда авай военный частуниз ракъурзава.

— Афгъанистандиз тухудалди, зун гъве­­чIи командирар гьазурзавай 6 вацран курсара хьана, — суьгьбетзава ада. — А вахтунда зи 19 йис тир.  Чаз Афгъанистан­диз фин­ теклифзавай. Садани “ваъ” лугьудачир.

Са нянихъ чун самолетда аваз Ашхабаддай Кандагардиз ракъурай вахт зи ри­кIел хъсандиз алама. Ам 1986-йисан 26-апрель, Чернобылдин АЭС-да авария хьайи югъ тир.

• Мурадхан Мегьамедович, дяведин яцIаз аватайла, кичI акатнайни? — хабар кьуна за.

— КичI гьар са инсандин рикIе авайди я. Дяведа хьана, чпиз  кичIе хьанач лу­гьуз­вайбурухъ агъамир. Заз гзаф кичIе хьайи са дуьшуьш учебкада гранатар гадарзавай вахтунда хьана. Гранатда авай чека акъудай са жизвидилай ам гъиле хъиткьин­дайди хьиз жедай. КIваливай яргъа хьайи­ла, лугьун за, фад-фад чIехи жеда. “Ватан”­ гафунин мана маса жуьреда кьа­тIуда, дуствилиз ва юлдашрин куьмекдиз кьетIен жуьреда къимет гуз га­тIунда.

Чи пост алай мулк и кьил а кьил аквазвачир къумадин тепеяр авай чка тир, — давамарзава вичин ихтилат ада.  — Душманрин база чун акъвазнавай чкадилай гзаф яргъа авачир. Ана ахьтин мичIи йифер жедай хьи, патав акъвазнавай кас аквадачир. Тепейрин арайра авай архар ахьтинбур тир хьи, балкIанраллаз, девейраллаз физвайбур аквазвайди тушир. Ахьтин йифериз душманри и архар пар тухудай рехъ хьиз ишлемишзавай. Анай абурун карванар фидай. Абурун вилик пад кьун патал чаз чи командирди гьар 15 декьикьадилай а патахъ гуьлле гун буйругънавай.

• Афгъанистанда кьиле фейи дя­веда ви рикIел аламай са вакъиадикай суьгьбет авуртIа жедани?

— Са йифиз зи рикIелай гилани алат тийиз­вай агьвалат хьана. Йифен дежур­ствода авайла, чи пост галай патахъ къвезвай инсандин кIвачерин ван къведа. За гьасятда хабар гана, жувахъ галай юлдашар уяхарна. Душманрин разведчик я, фикирна за. Йифиз аквадай прибордай килигайла, ам са 12 йис хьанвай аял яз хьана. Чна ам кьуна. Кесибдивай рахазни жезвачир. Килигай­тIа, адан мез атIанвай. Ам чна А­фгъанистан­дин яракьлу къуватрин векилдив вахкана.

• А вахтунда гьар жуьре миллетрин ас­керрин арада алакъаяр гьихьтинбур тир?

— Гьар са взводда, ротада са-са тажик, узбек ва туркмен авай. Абур таржумачияр тир. Ана вири миллетар авай: урусар, белорусар, украинвияр, кавказвияр ва икI мад. Вири дустар, стхаяр хьиз тир. Посылкаяр атайла, санал ацукьдай. Армиядай хтайла, чна сада-садаз чарар кхьиз хьана, алакъаяр хвена. Захъ галаз къуллугъ ийиз Къизлярдай Алексей, КцIар райондин Вини Зейхур хуьряй Агоджанов Хикмет ва масабур авай. Зун абурун патав фена, абур зи патав атана. Алакъаяр хуьзва. А дяведилай амай женгерин стхавилин гьиссер чна гилани хуьзма.

Заз са кьве гаф Киевдин фашистрин режимдикайни абурук футфа кутазвайбурукайни лугьуз кIанзава. Аламатдин кар я чеб демократар я лугьузвайбуру фашистрин режимдин пад кьун. Киевдин миллетбазри аялриз, дишегьлийриз, есирда кьунвай аскерриз ийизвай зулумар акурла, абурун диб хкудунин фикир генани мягькем жезва. За чи Президентди кьабулнавай къарар дуьзди яз гьисабзава.

• Афгъанистандай хтайла, куь кьисмет гьихьтинди хьана?

— КIвализ хтай сифте йикъар четинбур хьана. Бязи вахтара фикирар къвезвай: армияда къуллугъиз акъвазнайтIа, хъсан тир. Ругуд вацран курсара кIел хъийиз, Бе­лиждин СПТУ-дик экечIна. Ахпа Моск­ва­дин­ автомеханикадин институтдиз гьахьна. Уьмуьрдин, яшайишдин шартIар себеб яз, анаг акьалтIариз хьанач. Саратовдин са заводда кIвалахна. Ахпа Белиждиз ­хтана. 1996-йисуз эвленмиш хьана. Бе­лиждин­ “Заготзернода”, Дербентдин консервиярдай заводда электрик-механик­виле зегьмет чIугуна. 2019-йисуз гьукуматди заз яша­­­йишдин шартIар хъсанардай сертификат гана. Эхиримжи йисара хсуси фирмайрин дараматра ва кьилдин ксарин кIвалера экверин линияр чIугвазва. КФХ ачухдай фи­­кирар ава. Кьве аялдиз тербия гузва. Куь­релди лагьайтIа, зун зи уьмуьрдилай ра­зи я. Къуй дуьньяда ислягьвал хьурай!

Къагьриман Ибрагьимов