Алай вахтунда лезги халкьдихъ жемиятдин тешкилатар, мергьяматлу фондар, коммерциядинбур тушир идараяр, автономияр… тIимил авач. Лагьана кIанда, абур, Дагъустанда хьиз, Урусатдин жуьреба-жуьре регионрани, гьатта къецепатан уьлквейрани кардик ква. Жемятдин арада гегьеншдиз машгьур хьанвайбурун арада, мисал яз, “ЛЕКИ”, “Умуд”, “Национальное Возрождение”, “Иман” фондар, Кьиблепатан Дагъустандин жегьилрин Союз ва масабур ава. И тешкилатрин арада Москвада авай лезгийрин милли медениятдин федеральный автономияди (ФЛНКА) кьетIен чка кьазва. Гьар са тешкилатди чи халкьдин чIал, меденият, тарих хуьник, вилик тухуник вичин пай кутазва. Мукьвара Дагъустанда лезги халкьдин векилри мад са тешкилат арадал гъанва: “Автономная некоммерческая организация Культурно-просветительский центр имени Гасана Алкадари” (АНО КПЦ им.Г.Алкадари).
КIелзавайда суал гун мумкин я: и тешкилатрикай халкьдиз хийир авани? Гьелбетда, ава. Мисал яз, винидихъ тIварар кьурбурукай “ЛЕКИ” фондуни гьар йисуз лезги районра кесиб хизанрай тир, сифте яз мектебдиз физвай аялриз савкьатар гузва, Къурбанд сувариз як пайзава, “Лезги газетдихъ” галаз санал гьар йисуз лезги чIалай олимпиада тухузва; РД-дин Халкьдин Собранидин депутат Имам Яралиеван къаюмвилик квай “Умуд”, Сулейман Керимован уьмуьрдин юлдаш Фируза Керимовадин “Иман” фондарини халкьдин арада мергьяматлувилин мярекатар пара тухузва. ФЛНКА-дин президент Ариф Керимован хва Токай Керимован “Национальное Возрождение” фондуни милли меденият, хайи чIал хуьнин жигьетдай кьиле тухузвай кIвалах къейд ийиз жеда. И фондуни “Лезги газетдин” редакциядин дегьлиз цIийикIа туькIуьр хъувуниз саки 1 миллион манат пулдин такьатар чара авуна.
ЧIехи арифдар Алкьвадар Гьасанан тIварунихъ галай медениятдинни марифатдин центр арадал гъанвайбурун жергейра Махачкъалада имам аш-Шафиидин мискIин эцигун гъиле кьур жавабдар ксар — чи ватанэгьлияр ава. Абурухъ мискIиндихъ галаз санал адан патав лезги халкьдин медениятдин центр эцигдай фикирни авай. И фикирдиз къуват гузвайбурукай сад алим, физикадинни математикадин илимрин кандидат, винидихъ тIвар кьур мискIиндин имамвал авур рагьметлу Тажидин Къазибегов тир. Центрадин учредителрин арада республикадин жемиятдин машгьур деятель Шихсефи Сефиханов, архитектор Андрей Агъабалаев, сейли журналист Руслан Къурбанован дах Вячеслав Къурбанов, “Лезги газетдин” кьилин редактор Мегьамед Ибрагьимов, машгьур спортсмен Жабар Аскеров, карчи Жамалдин Тажибов, юрист Ислам Гьажиев ава. Центрадин директордин везифаяр Мегьамед Ибрагьимовал ихтибарнава. Къейд ийин хьи, тешкилат РФ-дин юстициядин министерстводин РД-да авай Управленида государстводин регистрация авунва.
Лагьана кIанда, цIийиз арадал гъанвай центрадин дарамат республикадин меркезда — Махачкъалада кардик кутадай фикирар ава. Адан асул везифа лезги халкьдин меденият, милли ирс, адетар, тарих хуьникай, жемятдин арада марифатдин жигьетдай кIвалах тухуникай ибарат я. ЦIийи тешкилат чIехи арифдар Алкьвадар Гьасанан тIварунихъ ягъун дуьшуьшдин кар туш. Адан тIвар тарихда зурба алим, марифатдин рекьяй гзаф кIвалахар кьиле тухвай пешекар, тарихчи яз гьатнава.
Центрадин кIвалахдикай рахадайла, анин председатель Мегьамед Ибрагьимова къейдна:
— Алкьвадар Гьасанан тIварунихъ галай центр, “Лезги газет” хьиз, гележегда чи халкьдин милли макандиз элкъведайдак за еке умудар кутазва. Центрадин офис алай вахтунда Махачкъалада, РД-дин хуьруьн майишатдин ва недай-хъвадай суьрсетдин министерстводин дараматдин кьулухъ, имам аш-Шафиидин тIварунихъ галай мискIиндин патав гва. Чахъ гьакIни меркезда центр патал чIехи дарамат эцигдай фикир ава. Шукур Аллагьдиз, и кардик къуьн кутаз, чпелай алакьдай куьмекар гуз гьазур жумарт ватанэгьлиярни ава чахъ. Ана чи халкьдин тарихдиз талукь музей, ктабхана, конференцияр тухудай зал, лезги, араб, ингилис чIалар чирдай курсар, спортдин зал… кардик кутадай ниятар ава. Центради тарих, чIал, эдебият ахтармишуниз кьетIен фикир гуда, и кардал пешекарар желбда, абуруз илимдин кIвалахар чапдай акъудиз куьмекда, лезгияр яшамиш жезвай районра, шегьерра конкурсар, олимпиадаяр, мергьяматлу серенжемар тешкилда, алакьунар авай жегьилар винел акъудда…
Зи фикирдалди, центрадин кIвалахдин кар алай хилерикай сад чи халкьдин маса тешкилатрихъ галаз сих алакъаяр хуьн я. Чахъ гьялна кIанзавай месэлаяр садни кьвед авач. И кар виридаз малум я. Тек тар тама тахьуй, — лугьузва бубайрин мисалда. Халкьдин месэлаяр гьялунин рекьени тек хьунни са шумуд санал хьун сад туш. Саналди, умуми къуватралди гзаф крар кьилиз акъудиз жеда.
Центр цIийиз арадал гъанвай тешкилат я. Чна исятда сифте камар къачузва. Эгер газет кIелзавайбурун арада хъсан меслятар гудайбур аватIа, чун кьабулиз гьазур я. Идалайни гъейри, центрадиз куьмекар гуз кIанзавай гьар са ватанэгьлидивай чи дестедик экечIиз жеда, гьикI лагьайтIа, и макан тайин тир кьилдин ксаринди ваъ, вири халкьдинди я. Алай вахтунда чна интернетда цетрадин кьилдин сайт, социальный сетра официальный аккаунтар тешкилзава, юридический рекьяй бязи месэлаяр гьялзава. Сад-кьве вацралди чаз цIийи тешкилатдин сифтегьан бегьерарни аквада. ИншаАллагь!
Малум хьайивал, мукьвара Махачкъалада Алкьвадар Гьасанан тIварунихъ галай центр ачухуниз талукьарнавай мярекат кьиле фида. Ана республикадин жемиятдинни сиясатдин векилри, яшайишдин жуьреба-жуьре хилера зегьмет чIугвазвай чи ватанэгьлийри иштиракда.
Чна чи нубатда цIийи центрадихъ агалкьунар хьун алхишзава. Сифте кьиляй четин хьайитIани, адет яз, кьацIа гьатайла, регьят жеда. Къачузвай камар мягькембур хьурай! Хайи чIалан, милли медениятдин къуллугъда акъваззавай нубатдин тешкилат хьун анжах хушдиз кьабулиз, тебрикиз жедай кар я!
Агьмед Магьмудов
