Кьуд пад дагьлари кьунвай, вични каинатдин са къаш хьтин гъетериз мукьва Чеперин хуьр Ахцегь районда гуьзел ва чIехи тарих авай хуьрерикай сад я. Инай зурба алимар, муаллимар, духтурар ва маса пешекарар гзаф акъатна. Абурукай саки са пай патарал яшамиш жезва, амма хайи ерияр абуру садрани рикIяй акъудзавач, мумкинвал хьайила, абурал кьил чIугваз хквезва. Вичин хуьрел гзаф рикI алай ва адакай яратмишунар кхьенвай (гьеле майдандиз акъуднавачтIани) касдикай я зи ихтилат. Азизханрин машгьур тухумдай тир азиз инсандикай, зи руьгьдин дустуникай…
Азизханов Алирза Межмединович 1957-йисан апрелдиз лежбердин хизанда дидедиз хьана. А бере гатфарин ракъинин сифте нурари таза цуьквер живедин кIаникай ачухзавай гуьлуьшан вахт тир. Пенжердай вили цавуз тамашна, Зуьгьре дидеди Аллагьдивай вичин веледдиз сагъ ва бахтлу уьмуьр тIалабна, нек ганай. Зуьгьре — далу патан, адан юлдаш Азизханов Межмедин Гьажикъулиевич дяведин иштиракчи тир. БицIи чIавалай зирек, дирибаш гада вичин диде-бубадиз вири патарихъай куьмек гуз гьамиша са кIвачел йига жедай. Адаз галатун вуч затI ятIа чидачир. Аял вахтар гатун са югъ хьиз акъатна. Алирза, бицIивал куьчеда туна, мектебдиз фена. 1987-йисуз ам вичин ими Абдулзияда Махачкъаладиз тухвана, 36-нумрадин мектебда туна. ТIатIилрин вахтунда шегьердай хтай ам шегьре рекьелай хайи хуьруьз — Чепез, 9 км. мензилдиз, хкаж жедай. КIвале авайбур чкадал алачиз акурла, ада гьасятда вичин чIехи дидедин кIвализ чукурдай. Эсмер бадедиз Алирза пара кIандай, ада гьамиша вичин хтулдиз къагьриман хва лугьудай…
Вичин харат устIар тир бубадивай гъилин са бязи сеняткарвилерни чирзавай Алирзади. Гьавиляй амай аялрини адалай чешне къачудайвал, ам мектебдин субботникра сифте жергейра твадай. 7-класс акьалтIарайла, ам вичин бубадин тапшуругъдалди чпин мирес, чубан Гьуьсейбубадихъ галаз хипер хуьз Шалбуз дагъдин ценерик квай еридиз ракъурнай. Хуьруьз хъфена хкведа лагьай чубан начагъ хьана, 13 йикъалай хтана ам суьруьдин патав. И вахтунда Алирзади текдиз хиперин иесивална, чIехи кьегьалвал къалурна. Гишинвилизни таб гана. Чубандин дустар тир кицIерни галаз ада акъудай йиферни йикъар са Аллагьдиз акуна. Дагъвидин суфрадал алай берекатар вири зегьмет чIугурла, татугай йикъариз таб гайила арадал къвезвайди тир…
Дирибаш гада 7-класс акьалтIарайла, комсомолдин жергейриз кьабулна. Мектебда кIелдай йисара Алирзади общественный кIвалахар пара ийидай, ам тефей межлисар, шегьерарни хуьрер авач. Комсомолдин буйругъар кьилиз акъудиз, адан са чемодан а береда гайи багьа кагъазрив, чарарив ацIанва. Алирза комсомолдин райкомдин къарардалди, “Вожатый инструктор” тIварцIизни лайихлу хьанай. Хуьре школада кIелзавай вахтунда А.Азизханова “ЦIийи дуьнья” газетдихъ галаз алакъаяр хуьзвай. Адаз райондин газетдин пишкешарни ава. Мектеб акьал-тIарайла, Алирза Азизханов Махачкъалада, Дагпединститутдик заочнидаказ кIелиз экечIна, математик яз хуьре мектебда тарсар гуз эгечIна. 1982-йисалай Алирза КПСС-дин член я.
Эвленмиш хьайила, Алирза хизанни галаз Дербент шегьердиз атана, кIвал-югъ кутаз башламишна. Ада са шумуд йисуз ина шегьердин администрациядик акатзавай идарайра, Сбербанкдин бухгалтер ва управляющий яз кIвалахна. Дербентни чIехи жезвай, адахъ галаз Алирзадин хизанни (адахъ рухваярни са руш ава). Йи-къарикай са юкъуз Алирзадиз Лезгийрин драмтеатрдиз кьилин бахгалтер яз кIвала-хал атун теклифна. 2010-йисан январдиз лагьайтIа, ам театрдин директорвиле тайинарна. Театрдин кьиле хьайи йисара ам артистриз мажибар хкажунин, абурун яша-йишдин шартIар хъсанарунин къайгъуйрик хьана. Са куьруь вахтунда 45 касдикай ибарат тир коллективда кIвалахдай чкаяр саки кьве сеферда артухарна. Гуьгъуьнлай кьабулайбурни кваз, 64 касдиз театрда кIвалахдай мумкинвал гана. Театрдихъ 11 касдикай ибарат тир вичин хсуси музыкадин ансамблни хьана. Кьуру цларин къене адан куьмекдалди са шумуд цех ачухна, транспорт дегишарна, вилик багъ кутуна. Са гафуналди, Алирза Азизханова Лезги театрдихъ аялдихъ хьтин гелкъуьн тешкилна. Адан вири чалишмишвилер хайи театрдин тIвар ва машгьурвал мадни виниз хкажун тир. Алирза Межмединович директор тир вахтунда (2011-йисуз) ина кIвалахзавай гьар са работник патал “Лезги газет” (80 экземпляр) кхьенай. Вичиз литературадикай, драматургиядикай хабар авай Алирза Азизхановаз сегьнеда тамаша кьалурдай береда залдай гьинал гьи рехне алатIа гьасятда чир жедай. Адан мурад сегьне вири патарихъай тамамвилелди туькIвейди яз тамашачийрин вилик атун тир. Са кварталда театрди 55 тамаша къалурзавай. Ихьтин делилар ада кIвалахдалди театрдиз гьеле чидачир. Гьар са тамашадилай гуьгъуьниз ана иштиракай ксариз директордин приказдалди 1000 манат премияр гудай. Са бязи себебар аваз, А.Азизханов арза кхьена кIвалахдилай элячIна, амма тамашачи хьиз ам гьамиша театрдихъ рикI кузвай ва адаз икрамзавай кас я.
Алай вахтунда Алирза Межмединович пенсияда ава. Адахъ 6 хтул хьанва. Вичин кайвани Парисадихъ галаз абурун къайгъуйрик ква. Ватанперес ва инсанперес инсанар яз чIехи хьуник абуру чпин лайихлу пайни кутазва. ЧIехи бубадини дидеди чпин хтулар такабур дагъларал, хайи ерийрин гуьзел тIибиатдал ашукь инсанар яз чIехи ийизва. Алирзадин рикI дустарал пара алайди Дербентда виридаз чида, ада са истикан чайни абур галачиз хъвадач. РикI ачух ва мерд хесетрин инсан тир ам вичин вири хуьруьзни сейли я. Ада Дагъустандин Огни шегьердин банкуна кIвалахдайла, хейлинбуруз вичелай алакьдай куьмекар гайиди я. Бязи ксариз вичин мажибни гайи вахтар адахъ пара хьана. Манидардилай эгечIна, спортсмендилай, шаирдилай, ветерандилай, начагъ касдилай хкечIна — гьар садаз ада вичелай алакьдай куьмекар гана. Адан са еке папка инсанрин чими гафар кхьенвай ва чухсагъул малумарзавай чарарай ацIанва. И цIарар кхьизвай кас яз зазни ада вичин патай ктаб акъудиз куьмек ганай. Дагъустандин писателрин Союздин регьберди ихтияр тагуз завай ктаб акъудиз жезвачир. Сир туш, Советрин Союз чкIайла, жуван такьатралди ктабар акъуддай вахтар алукьна. Гьа икI, зи сифте ктаб “Дуьа” Алирзадин куьмекдалди акъудна…
Алирзадин шииратдални рикI пара ала. Шаир Чепер Касбуба — адан ими, общественный деятель, шаир Алюсет Азизханов адан чIехи стха я. Алирза Межмединович хьтин лагьай гаф, хиве кьур кар гьасятда кьилиз акъуддай ва инсандин рикIикай хабар кьадай итимар чи девирда тIимил гьалтда. Адан руьгьни чIехи я, гьа дагълар хьиз, вич хайи Чеперин. Алирза вичин чIехи ва машгьур сихилдал, хуьрел, лезги халкьдин гьар са векилдин агалкьунрал дамахзавай, вич хизанарни галаз яшамиш жезвай къадим Дербент мадни абад хьана кIанзавай кас я (къе шегьердал алай цIийи чин дагъви хва Сулейман Керимован гьунар тирди виридаз ашкара я. Алирзади адан диде КIунчIадихъ галаз сбербанкда санал кIвалахнай. Алирза абурун хизандин кIеви дуст тир). Амма А.Азизханован руьгьдиз чимивал ва экв гузвай маяк дагъда авай Чеперин хуьр я, ада лагьайвал, кьеб гьана ама…
Алирза Межмединовичаз вичин уьмуьрдин лишанлу вакъиа — 65 лагьай гатфар тебрик авунихъ галаз сад хьиз, заз адахъ чандин мягькем сагъвал, рикIин шадвал, хизанда мадни еке хушбахтлувал хьана кIанзава.
Бикеханум Алибегова
