И мукьвара Москвадин “Грифон” чапханада “Суьгьуьрдин ахвар” тIвар алаз чи шаир дишегьли, Россиядин писателрин Союздин член  Гъулангерек  Ибрагьимовадин  нубатдин ктаб акъатнава. Адан кьетIенвал ам я хьи, шаирдин эсерар лезги ва урус чIаларал ганва­. КIелзавай касдиз автордин дидед чIа­лан везинрихъ, рифмайрихъ галаз танишвалдай мумкинвални жез­ва. Шиирар урус чIалаз таржума­ авунвайди урусрин тIвар-ван авай шаир ва таржумачи Евгений Чеканов я.

Сифте гафуна Россиядин писателрин Союздин член, шаир, М.Лермонтован тIварунихъ галай премиядин ва международный “Парнас-Премия Анжело ла Веккья” кон­курс­дин лауреат Билал Адилова кхьизва: “Гъулангерек Ибрагьимовадин тIвар шииратдал рикI алайбуруз фадлай малум я. Ам ру­гуд ктабдин­ автор я. Адан гзаф чIала­риз композиторри манияр теснифнава ва абур яб акалзавайбуру хушдиз кьабулнава. Алай четин вахтунда Москвада лезги ва урус чIа­ларал вижевай ктаб акъатун эдебиятдин важиблу вакъиа я. Автордин яратмишунра кьилин чка хайи чилиз, чIа­лаз, дидедиз авай кIани­вилиз талукь темайри кьазва. КIани­вилин михьи гьиссериз, вафалувилин ерийриз бахшнавай шиирарни тIимил туш. Абурай чаз гьакъи­къи ашкъидин ялавлу, гуьзел ма­йил­ри инсандин бей­нидиз ийизвай таъсир аквазва…”

Автор уьмуьрдиз, тIебиатдиз неинки шаир, художник, гьакI философ хьизни килигзава. Адан руьгь хайи чилел, маса са ерийривни гекъигиз тежедай тIебиатдин гуьрчег шикилрал, багъри халкьдал ашукь я. Бязи ксар инсан патал виридалайни важиблу и яржарив къайгъусузвилелди, гьатта зиянкарвилелди эгечI­дай­ла, шаирдин рикI тIар жезва. Ада уьмуьрда кьиле физвай гъвечIи, чIехи крар, вакъиаярни вичиз талукьбур яз гьисабзава. Бесланда, Кемеровода, Каспийскда, Буйнакскда хьайи мусибатдин вакъиайри шаирдин рикIел алат тийидай гел тунва:

И гатфариз саки чубарукри хьиз,

Лув гузва цавариз руьгьери михьиз­.

Кемерово шегьер, вун тек туш хьи къе,

Вахъ гала вири чун — вун ава рикIе.

Вилериз аквазвай гуьрчег акунар чIугвазвай шаир художникдив гекъигиз жеда.

 

Вода — шербет, лоза поспорит с нивой,

А в изголовье — Каспий горделивый.

Как хороши в лесу твоем тропинки,­

И как вкусны в цветах твоих росинки!

 

Ятар шербет, багъ-уьзуьмрин  чIереяр,

Кьилихъни ви Каспий гьуьлуьн  лепеяр.

Хуш я къекъуьн ви тамара, рекьера,

Ви чIурара, ацIанвай бул цуькверай.

Хейлин  эсерра шаирди инсандиз Аллагьдин патай ганвай михьи кIа­ни­вал хуьниз, кьве терефдини сада-садаз вафалувал хуьниз эвер гузва.

Я рядом, милый, я — твое дыханье,­

Свист соловья, луна, небес сиянье.­

Горсть счастья ты получишь на прощанье, —

Прошу, любимый, вспомни обо мне.

 

Зун патав гва, ви нефес яз хуравай,

Билбилдин сес, рагъ, варз хьана цававай,

Зун алахъда ваз бахт гуз са гъапавай,

ТIалабзава, кIаниди, зун рикIел  гъваш.

Дидедиз веледрин патай авай кIа­­нивал, вафалувал, ширинвал лу­гьуз тежерди я. Мус чун кIеве гьа­тай­тIани, чаз тIарвал гайитIани, мецел “диде” гаф къведа, адаз эверни ийида. Вахтар гьикьван фейи­тIани, диде­дин кинерни, туьмерни, суь­гьуьр­дин хкетар хьиз, рикIелай фидач. Камаллу ксари лагьайвал, дидедин рикI гьа­миша гьалалвал жагъидай и кьил а кьил авачир гьуьл хьиз я. Гьа­къи­къат­ икI тирди чаз дидедиз бахшнавай, виридалайни багьа кас рикIел хкизвай шиирри успатзава. Ктабда гьатнавай таъсирлу, кесерлу, дидедихъ рикI кузвай, арабир ви­лерал шел гъизвай, руьгьда дарихвал твазвай ва михьи рикIел­ди дидедал дамахзавай шиирри  ри­кIел диде хкизва.

Гъ.Ибрагьимовадин эсерра чи вилик вичин балайрин бахтаварвал паталди гьар са азиятдиз таб гузвай­ халис лезги дидедин къамат пайда жезва. Диде! Ам веледар паталди шем хьана кузва. Ада, Данкоди хьиз, балайриз виликди фидай рехъ къалурзава. Дидедин рикI балайрин уьмуьрдин рекьериз нурар чукIур­­завай, абуруз датIана чим, къуват гуз­вай­ рагъни я. Гьавиляй шаирди кхьизва:

Никто тебя, как мать, любить  не сможет,

Жизнь за тебя на плаху не положит.

Детей спасая, мать сжигает  сердце,

И миру без нее не отогреться.

 

Масадаз вун, дидедиз хьиз, кIан жедач,

Я чарадаз ви дердинин ван жедач.

Велед патал рикI куда, вич рекьида,

Ам авачир алем михьиз рекьида.

Диде авачир дуьнья зиндандив гекъигзавай шаирдиз адан ван япара авачир гьар са гуьлуьшан югъни мичIи я.

Зун, диде, вахъ, вун акунихъ цIигел тир,

Амма зун вав, кьисмет хьанач, ахгакьнач.

Агьузардин цIай багъишна кьисметди,

Хажалатдин таж кьилелай алатнач.

* * *

Къацу гатфар ала къецел,

Бес вучиз мурк ала рикIел?

… Зун гъавурда акьунва къе:

Амач зи рагъ — ширин диде.

Шаир ва публицист Билал Адилова къейдзавайвал, дидедиз авай кIанивал хайи чIалаз, багъри чилиз авай кIанивални я. Дишегьли шаир­ди “чандиз мелгьем дарман тир” хайи чIал багьаз кьунин, ам хвена, къвезвай несилрив агакьарунин важиблувал къалурзава. Дидени Ватан сад-садавай къакъуд тийиз, дидеди чирай, кьепIинин кьилихъ манияр, лайлаяр лагьай чIал хуьн паталди “чанни гуз гьазур я” ам:

Бахтавар хьуй вун авай

Гьар са хуьрни кIвал.

Чан асиррин зар алай,

Чан зи лезги чIал!

Гъулангерек муаллимни, тербиячини тирди мад сеферда ая­лар фикирдаваз кхьенвай шиирри тестикьар­зава. Пешекар литераторри къейдзавайвал, аялриз ва я аялрикай шиирар теснифун регьят кар туш. Шиир аялди кьабулун, адаз хушди хьун патал шаир адан хамуна, къу­гъун­ра гьахьна кIанзава. Ибрагьи­мова ихьтин гьерекат тIебиидаказ, са артух зегьмет алачиз ийизва. Аялриз тIе­биатдив, гьайванрив кIаниви­лелди эгечIуниз эверзава.

За яд гана псидиз,

Цана къапуниз.

Духтурдивни килигиз

Тада руфуниз.

Ктабда гьатнавай “Суьгьуьрдин ахвар” поэмадин сюжет Рагъ­экъечI­дай патан шииратдин векилрин яратмишунра ва гьакI лезги поэ­зиядани гьалтнавайди хьанва. Жа­ван рушаз ахварай вичиз гадади яд (пияла) гуз аквазва ва ам жегьилдин къаматдал ашукь жезва. Рушан йикъан кьарай, йифен ахвар квахьзава, адан фикирар, умудар гададикай я. Вахт фирдавай, гададихъ ийизвай къекъуьнрихъ нетижа­ тежезвайвиляй рушан дерт мад­ни къати жезва ва ада вичин гьиссер шиирралди, манийралди ачухарзава. Ахьтин макъамни жезва хьи, рушал ахварай акур гада гьалтзава, ам гададин рикIени муьгьуьббатдин нур куькIуьриз алахъзава. Гьайиф хьи, жаваб тахьай кIани­вилин дердини кьунвай рушан чинай гатфар аквазватIа, рикIе кьуьд ава, дад амачир уьмуьр кьел квачир хуьрекдиз элкъвенва. ЯтIани руьгьда битмиш хьанвай ашкъидиз ада вафалувал къалурзава, гададин патай рикI шадардай гьисс гуьзетзава. Рушан умудар эхирдалди атIузвач. Амма кIа­нивал мусибатдиз, уьмуьрдин азабдиз элкъвенвай рушан мурад гьа мурад яз амукьзава. Ихьтин эхирдал атай, ахвар алукь тавур ру­ша лу­гьузва:

И муьгьуьббат тIал хьана чи рикIера,

Геж гатфарин цуьквер цайи рекьера.

Чун и чилел агуднач чи кьисметди,­

Белки, гуьруьш жеда багъда женнетдин.

Поэма хушдиз, регьятдиз кIе­лиз  жезва, ада руьгьдиз лап таъсирзава. Имни шаирдин чIалан устадвилихъ галаз алакъалу я.

Чна шаирдиз нубатдин агалкьун мубаракзава ва милли эдебиятда къачузвай камар мадни мягькембур, гегьеншбур, бегьерлубур хьун кIан­зава.

Азад Азадов