Дагъустан чIехи мумкинвилер авай республикайрикай сад я: девлетлу ирс, меденият, иер тIебиат, гьуьл, вацIар, багълар, мугьманперес халкьар… Фикир гайила, Дагъларин уьлкведа яшайишдин гьи хел къачуртIани, хъсандиз вилик тухуз жеда. Амма ихьтин мумкинвилер авай регионда хейлин месэлаяр цIуд йисаралди гьял тийиз амукьна. И кардихъни себебар пара ава…
Республикадин кьилиз Сергей Меликов атуни дагъустанвийриз умудар ганва. Абур цIийи регьбер, сифте нубатда, халкьдин дуланажагъдин, яшайишдин шартIар къулай ийиз алахъдайдан чIалахъ я. Гьакъикъатдани, С.Меликова кьиле тухузвай кIвалахдай аквазвайвал, ада Дагъларин уьлкведин агьалийрин дуланажагъ хъсанаруниз кьетIен фикир гузва. Гьи муниципалитетда гьихьтин месэлаяр аватIа чирун патал, ам хейлин районризни шегьерриз фена, авай гьаларихъ галаз чкадал таниш хьана. Къейд ийин хьи, ихьтин тежрибадикай республикадин кьиле виликдай хьайибуру менфят къачунач.
Якъин тирвал, Дагъустанда виридалайни хци месэлайрикай сад газдихъни экверихъ галаз алакъалуди я. Хейлин районра газдалди тамамдиз таъминар тавунвай хуьрер ама. ХъуьтIуьн вахтунда гьавадин шартIар мишекъат хьайила (къалин живер къвайила, къати гарар акъатайла), агъзурралди инсанар йикъаралди экуьникай магьрум жезва. И месэла акьван важиблуди я хьи, адаз гьатта уьлкведин Президент Владимир Путинани фикир гана. РикIел хкин, алатай йисан декабрдин вацра кьиле фейи пресс-конференциядин нетижада Урусатдин регьберди гьукумдин са жерге органриз Дагъустан газдалди тамамдиз таъминарунин ва ина ТЭК (топливно-энергетический комплекс) вилик тухунин жигьетдай са жерге тапшуругъар гана. Республикадин мулкарал алай вири хуьрер газдалди тамамдиз таъминардай проектар кьилиз акъудун РФ-дин Гьукуматдални “Газпром” ПАО-дал ихтибарнава. Президентдин тапшуругъдиз талукь месэлаяр веревирд авун патал алатай гьафтеда региондиз кьиле “Газпром” ПАО-дин Правленидин Председателдин заместитель Виталий Маркелов авай делегация мугьман хьана. 28-январдиз Махачкъалада С.Меликованни В.Маркелован регьбервилик кваз кьиле фейи совещанидал хуьрер газдалди таъминарунин программа веревирдна ва месэла гьялун патал гьихьтин серенжемар кьабулун герек ятIа тайинарна.
Вичин рахунра Сергей Меликова къейд авурвал, республика яшайишдинни экономикадин жигьетдай вилик финин рекье хуьрер газдалди тамамдиз таъминарунихъ еке метлеб ава. Адан гафаралди, газдин къурулушда йисаралди гьял тийиз амукьнавай хейлин месэлаяр пайда хьанва ва абур арадай акъудун патал саналди кIвалах тухун герек я. Ихтилат газ ишлемишунай агьалийрал алай буржарикай, газдин турбаяр куьгьне хьуникай, газораспределительный цIийи къурулушар кардик кутуникай, кIвалер газдалди таъминардайла хатасузвал хуьникай физва.
“Газпром газификация” ООО-дин гуьзчивилик кваз газдалди таъминарунин жигьетдай кьилиз акъудзавай программади вири хуьрериз газ тухунин кIвалахрин еришар йигинардай мумкинвал гуда. И жигьетдай алай вахтунда кIвалах кьиле физва. И месэладиз федеральный дережада аваз фикир гуни гьам уьлкведин, гьамни республикадин газдин хиле рази жедай нетижаяр арадал гъида”, — лагьана Сергей Меликова.
Виталий Маркелова хабар гайивал, 2020-йисуз РД-дин Гьукуматди ва “Газпром” ПАО-ди 2021-2025-йисара республика газдалди таъминарунин жигьетдай программадал къулар чIугуна. Ам кьилиз акъудунал желбнавай инвестицийрикай рахайтIа, абурун кьадар 10 миллиарддилай пара я. Ихтилат физвай программадин сергьятра аваз 193 хуьре 41 агъзур кIвалив газ агакьда.
Совещанидин иштиракчийри къейд авурвал, республикадин сетрин майишатдин схема къайдадиз хкунин игьтияж ава. Адалай газдин инфраструктура цIийикIа туькIуьр хъувунин ери аслу я. Пландал асаслу яз, алай йисуз вири абонентриз талукь делилар санал кIватIда, инфраструктурадин объектар ахтармишда, газдикай менфят къачузвай иеси авачир объектар винел акъудда, буржар алайбурун гьакъиндай серенжемар кьабулда, газ чуьнуьхзавай дуьшуьшрин вилик пад кьада.
Сергей Меликова республика патал гьакьван важиблу месэлаяр веревирд ийиз Дагъустандиз мугьман хьунай “Газпром” ПАО-дин делегациядиз сагърай лагьана. “И делилди совещанидал къейднавай месэлаяр сад-садахъ алакъада аваз гьялиз алакьдайдан жигьетдай авай инанмишвал артухарзава. Владимир Путина ганвай тапшуругъар кьилиз акъудун патал чна санал кIвалахун чарасуз я. Уьлкведин регьберди кьилди са региондин ТЭК-диз талукь месэлаяр гьялунин гьакъиндай са жерге буйругъар гайи маса дуьшуьш малум туш”, — алава хъувуна С.Меликова.
Совещанидилай гуьгъуьниз Сергей Меликова, Виталий Маркелова ва “Газпром межрегионгаз” ООО-дин генеральный директор Сергей Густова журналистрин суалриз жавабар гана. РД-дин Кьилин гафарай малум хьайивал, алай вахтунда Дагъустанда газдалди таъминар тавунвай 11 район ава. Анриз газ тухуниз кьецI гузвай месэлайрин арада гзаф кьадар чилериз, кIвалериз талукь тир документар къайдадик тахьунни ава. “Чавай тайин тир са хуьре яшамиш жезвай агьалидин паталай адан чилиз, кIвализ талукь документар гьазуриз жедач. И кар ада вичи авун герек я. Чна лагьайтIа, и кар вахтунда ва манийвилер авачиз тамамарун патал шартIар тешкилзава…”, — къейдна С.Меликова.
Журналистрин суалриз гайи жавабар гегьеншдиз РД-дин Кьилин сайтдай кIелиз жеда.
Мегьамед Ибрагьимов
