Алай девирдин СМИ-ри иллаки тарифдин делилрал фикир желбун истемишзава. Критика ийизвай касдизни чап-чап килигзава. Бес чна вири хъсанзава лугьуз, тапарардани? Зи диде Мислимата лугьудайвал, Кьулан СтIалрин халичаяр храдай фабрикадай пакамалай няналди манийрин сес кими жедачир. Кьуд цIарцIин шиирар туькIуьриз, абур сес хкажна лугьуз, дишегьлийрин арада гьуьжетар кьиле фидалдай. Гьевеслувилелди кIвалахзавай инсанрин зегьметди виниз тир нетижаярни арадал гъизвай.
Гила, гьайиф хьи, чаз ахьтин манийрин ван лап кьериз-цIаруз жезва. Телевиденидай тамамарзавай гьаваяр ва манияр гзаф вахтара вагьши гьарайриз ухшар я. Абурун гафар манасузбур, гьаясузбур, шииратдин къайдаяр техвенвайбур, гьаваярни цIурзавай хьтинбур ва я жанавурди къув ягъуниз ухшарбур я. ИкI хьунин себебар садни кьвед туш. Вири гуьзчивиликай хкудна, тербиядин месэлайриз яб гузмач.
Ватандин ЧIехи дяве акьалтIай йикъалай чна чун гъалиб хьана лугьуз шадвалзава. Амма гьа чIавалай инихъ чи душманар чалай кьисас вахчун патал, югъ-йиф талгьана, чIуру ниятдин крарал машгъул я.
Ингье Даллесан план кьилизни акъатна: зурба Советрин гьукумат дарбадагъна, виликан дуст республикаяр чара авуна, абур сад-садан душманриз элкъуьрна. Гила лагьайтIа, Россияни терг авунив гатIуннава.
Сифтени-сифте душманри чпин вилик эцигнавай месэла гзаф миллетрикай ибарат тир Урусатдин культура, миллетар чеб чпел гьалдарна, кIаняй акъудун я. Культура амачир халкьдивай вичивай вич хуьз тежедайди, ам регьятдаказ лукIвиле тваз жедайди абуруз хъсандиз чизва. Гьавиляй сифте везифайрикай сад арадал атанвай гьалдиз тамам фикир гун, душманрин чIуру ниятриз акси серенжемар кьабулун я.
Халкьдин руьгьдин къуват гужлу ийизвай такьат тир шииратдихъ гужлу къуват ава.
Гьавиляй за шиирар кхьизвай гьар са кас тебрикзава. Абуру чи садвилин руьгь гужлу ийизва. Гьелбетда, виридакай Эминарни Сулейманар жедайди туш. “Куьредин ярар” медениятдин маканди яратмишзавай гьар садаз куьмекзава, абурун эсерар халкьдал агакьарун патал чалишмишвал ийизва, шиират вилик тухунин серенжемар кьабулзава.
Гьайиф хьи, ихьтин крарал машгъул хьана кIанзавай Дагъустандин писателрин Союздивай, за кьатIузвайвал, вичин везифаяр герек тир къайдада кьиле тухуз жезвач.
Алай йисан “Дагъустандин дишегьли” журналдин 4-нумрадиз Азиз Алеман 8 цIарцIикай ибарат шиирар акъатнава. Са бязи чпивай кьве гаф сад-садахъ галкIуриз тежезвай ксар абурук рехнеяр кутаз алахънава. Гьелбетда, шаирдихъ вичиз хас тир хатI ава, белки, виридаз и кхьинин къайда бегенмиш туш жеди. Са кар ава: кIелзавайди садлагьана гъавурда гьат тавунни мумкин я, дерин философия кьатIуз хьун патал мефтIерив кIвалахиз туна кIанзава…
Шиирра гзафбуруз чин тийир гафарни гьалтзава. Нукьсан яз гьисабиз жедани чавай и кар? Гафар нугъатринбур, фад вахтара лезгийри ишлемишайбур, синонимар хьуниз килигна, нукьсанар яз гьисабна кIандач. Чи гафарганра абур авачиз хьун автордин тахсир туш эхир. Абур словарра алава хъувун герек я.
Уьмуьрдин укIуь-цуру акунвай, лезги чIалан гъавурда хъсандиз авай касди чи чIала авачир цIийи гафар арадал гъунни, заз чиз, пис кIвалах туш. Вучиз лагьайтIа, маса чIаларай къвезвай цIийи бязи гафари, я са шумуд гафуналди лугьузвай баянди чи чIал векъи ийизва, адан сесинин гуьзелвал квадарзава. Месела, “элкъвена хкведай ван” лугьудалди автордиз “элван” лугьун меслят аквазва. Квелди им пис гаф я? “Вакуум”-дин чкадал “ичIем” ишлемишзава. Шиирда “вакуум” гаф ерлини кьазвач эхир.
Лезги халкьдин эдебият хаталувиликай хуьн патал 1990-йисуз лезги писателрин Союз арадал гъанай. Вири районра ада вичин отделениярни тешкилна, гужлудаказ кIвалах тухуз гатIуннай. Союздиз вичихъ вири рекьерай чирвилер авай, халкь патал яратмишзавай, адахъ рикI кузвай чи халкьдин къагьриман хва Гьаким Къурбана гзаф йисара регьбервал гана. СтIал Сулейманан районда лагьайтIа, отделенидин кIвалах гзаф йисара машгьур писатель-драматург рагьметлу Абдулбари Магьмудова къайдадик кутуна. Саки вири районра милли эдебият акваз-акваз виликди фена. Гуьгъуьнлай писателрин Союздин председателвал Дагъустандин халкьдин шаир Хуьруьг Тагьиран хва Алимов Максима давамарна.
Ажайиб кар я, зун гъавурда гьатзавач, вучиз Дагъустандин писателрин Союзди общественный организацияр тир районрин лезги писателрин Союздин отделенийрихъ галаз са жуьрединни кIвалах тух-ваначтIа, гилани тухузвачтIа (я районра адахъ вичин отделениярни авач эхир). Яратмишзавай ксари фадлай и кар вилив хуьзватIани, абуруз эхиримжи 30 йисан къене ихьтин югъ кьисмет хьанач.
Шаир Майрудин Бабахановаз “Дагъустандин халкьдин шаир” тIвар гунал зун гзаф рази я. Ам зурба шаир хьиз, чIал хуьнин ва ам виликди тухунин къайгъуда авай касни я. Мубаракрай вичиз и зурба тIвар!
Чахъ Дагъустандин халкьдин мад са шаир хьанва — Кичибег Мусаев. Амма алай йисан 15-июндиз “Лезги газетдиз” ганвай эсерар, вучиз ятIани, зайифбур хьанва. Шаирдихъ дигай шиирар авачир жал?..
Умудзава хьи, Дагъустандин писателрин Союзди вичин кIвалах неинки вичин цларин ва Махачкъаладин сергьятра, гьакI вири районрани кьиле тухуда.
Лугьун герек я, “Лезги газетдин”, “Самур” ва “Дагъустандин дишегьли” журналрин векилри гьамиша районда кьиле фейи мярекатра иштиракна, культурадин макандихъ ва райондин писателрин отделенидихъ галаз сих алакъаяр хвена. Абур милли эдебият къуватдай аватуникай къутармишунин кIвалахдив гуьгьуьллувилелди эгечIна, инлай кьулухъни и кар давамардайдал шак алач.
Гьуьрметлубур, ша чна чи чIал, эдебият, меденият, вири къуватар эцигна, хуьн! И карда чи фикирарни крар сад ийин.
А. Агьмедпашаев,
“Куьредин ярар” культурадин центрадин
комитетдин председатель
