Мегьамед Гьуьсейнован экуь къаматдиз бахшна

Чпин уьмуьр хайи халкьдин руьгьдиз къуллугъ авуниз бахш авур ксарин тIварар, къаматар, абурун баркаллу крар несилрин рикIера эбеди яз амукьда. Алатай хемисдиз  Махачкъалада, Урусрин  М.Горькийдин тIва­ру­нихъ галай драмтеатрдин чIехи залда, Россиядин Федерациядин ва Дагъустан Рес­публикадин искусствойрин лайихлу деятель, композитор, дирижер, педагог, журналист,  кьве сеферда Дагъустан Республикадин Госпремиядин лауреат  М.А.Гьуьсейнов  дидедиз хьайидалай инихъ 80 йис тамам хьуниз, адан экуь къамат рикIел хуьниз талукьарнавай межлисдини и кардин гьакъиндай шагьидвалзава. 2020-йисан декабрдиз яргъалди чIу­гур залан азардикди ам чавай къакъатна…

Межлис тешкилнавайбур РД-дин культурадин министерство ва Дагъустандин операдинни балетдин театр тир. Ана республикадин яратмишунардайбурун, илимдин интеллигенциядин, жемиятдин векилри, багърийри, композитордин яратмишунрал рикI алай ксари иштиракна. Абурун жергеда  СтIал Сулейманан райондай (Нариман Абдулмуталибов  кьиле аваз), Рутул райондай (РД-дин Халкьдин Собранидин депутат Давуд Сулейманов кьиле аваз), СтIал Сулейманан тIварунихъ галай Лезгийрин госмуздрамтеатрдай атанвай делегацияр, гьакI­ни Дагъларин уьлкведин жуьреба-жуьре хал­кьарин векилар авай. Дагъустандин халкьдин артист Алексей Тимохина межлис устадвилелди кьиле тухвана.

Драмтеатрдин кьвед лагьай мертебадин фойеда, кьилелай “Будут любить в веках” га­­фар кхьена, М.Гьуьсейнован къаматдиз бахшнавай выставка тешкилнавай. И кар, гьа­миша хьиз, абурлудаказ кьилиз акъуднавайди Р.Гьамзатован тIварунихъ галай Милли ктабханадин край чирдайбурун ва милли литературадин отделдин кьилин пешекар С.Мусаева ва и отделдин къуллугъчи С.Гьажиева тир.

Межлис Мегьамед Гьуьсейноваз адан дуст, шаир Станислав Сущевскийди бахшна­вай “Яшамиш хьухь, зи Дагъустан!” симфониядинни вокалдин эсердалди ачухна. Еке экрандилай Мегьамед Гьуьсейнован уьмуьр­дин рекьикай  куьруь видеояр къалурна.

Мегьамед Гьуьсейнован яратмишунрин арада “Муьгьуьббатдин рапсодия” балетни ава (рикIел хкин: ам 2018-йисан апрелдиз тамаша (сценограф художник — И.Супьянов) еке аншлаг аваз кьиле фенай). Машгьур композитордихъ галаз санал кIвалахай вахтарикай, адан инсанвилин ва пешекарвилин виниз тир ерийрикай Дагъустандин операдин ва балетдин театрдин художественный руководитель, РФ-дин лайихлу артист, Чечен ва Дагъустан республикайрин халкьдин артист Муса Оздоева суьгьбетна.

Ингье сегьне рагьметлудан экуь къаматдиз ва адан багърийриз (залда адан рушар, уьмуьрдин юлдаш Б.Гьуьсейнова ва масабур авай) бахшнавай и эсер — балет тамамар­завайбурун ихтиярда твазва. КIватI хьанвайбуруз Эллеради (Евгения Калентеева) ва Экнада (Осман Рустамов), гьакI операдинни балетдин театрдин труппади тамамарзавай искусстводин и жанрдикай тамам зур сятда лезет хкуддай мумкинвал хьана. “Муьгьуьббатдин рапсодия” эсердин, тIварцIяйни аквазвайвал, кьилин метлеб — гьамишалугъ муь­гьуьббатдин тарих ачухарун я.

Мегьамед Азизхановича Дагъустандин пешекарвилин музыкадин искусство вилик тухуник еке пай кутуна.  Адан яратмишунра кьилин чка симфониядин эсерри кьазва. И жигьетдай ам гзаф кьадар конкурсрин ва фес­тивалрин  лауреат хьуни адан виниз тир устадвал къалурзава. Чна винидихъ къейд­навайвал, ам кьве сеферда Дагъустан Республикадин Госпремиядин  лауреат хьана. Сад лагьай сеферда (1993-йисуз) драмадинди тир “Эмин” эсердай, кьвед лагьай ­сефердани (2003-йисуз)  ясдин (мусибатдин) фрескайрай (трагические фрески “Протест совести”). Гражданвилин чIехи гьиссди адан рикIе гьамиша кьетIен чка кьунвай. ИкI, алатай асирдин эхирра Россияда, Дагъустанда кьиле фейи (1996-йисуз Каспийскда кIвалер хъиткьинарун, 1999-йисан августдизни сентябрдиз международный терро­ристри гьужумиз алахъун…) вакъиайри адан рикI дарихарнай. Межлисдал инал тIвар кьунвай ясдин фрескайрин са чIукни тамамарна.

Лугьун лазим я хьи, республикадин театрар патални Мегьамед Азизхановича музыка гзаф кхьена. Адакай неинки Дагъустандин, гьакI урусрин, гуржийрин, эрменийрин, туьркверин  драматургрин эсерра гегьеншдаказ менфят къачузва. Кьилди къачур­тIа, Лезги театрдихъ галаз М.Гьуьсейнован сих алакъадикай микрофондихъ атай Россиядин Федерациядин лайихлу артист Абдуллагь Гьа­бибова лагьана. Ада къейд авурвал, 1974-йисалай инихъ М.Гьуьсейнова Лезги театрди сегьнеламишай 25-далай виниз тамашайриз музыка кхьена. Ам хайи халкьдихъ рикI кайи кас хьайиди, ахьтинбур гьамишалугъ яз инсанрин рикIера амукьдайди къейдна.

Мегьамед Гьуьсейнов 2000-йисалай Ахцегьа кьиле тухуз эгечIай “Шарвили” эпосдин суварин сценарист-режиссерни тир. Микрофондихъ  атай СтIал Сулейманан райондин кьил Н.Абдулмуталибова вичиз композитордихъ галаз кIвалахун, адахъ галаз мукьувай таниш хьун кьисмет  хьайиди рикIел хкана. Нариман Шамсудиновича  Мегьамед Гьуьсейнов музыкадин рекьяй зурба устад, бажарагълу пешекар хьиз, ам вичин рикIел  инсанвилин виниз тир ерияр хас кас язни аламукьдайди, акьалтзавай несил Мегьамед Азизхановичан къени чешнедалди тербияламишунин мураддалди, адан тIварцIихъ республикадин дережадин культурадин объектар ва куьчеяр ягъун лазим тирди къейдна.

Межлисдал рахай РД-дин композиторрин Союздин председатель Рамазан Фаталиева­, РД-дин музыкадин деятелрин Союздин председатель Хан Баширова, РД-дин халкьдин алатрин оркестрдин художественный регьбер Новруз Шагьпазова, Дагъустандин Халкь­дин Собранидин депутат Давуд Сулейманова, Рутул райондин культурадин управленидин начальник Даниял Айвазова ва масабуру Мегьамед Гьуьсейнован яратмишунар, Дагъустандин культура, музыка вилик тухуник ада кутур лайихлу пай, хайи халкьдиз эхиримжи нефесдалди вафалу хьун, и ре­кье чIугур еке зегьмет, адан инсанвилин виниз тир ерияр рикIел хкана.

— Мегьамед Гьуьсейнов Дагъустандин еке ватанперес, вичин тIвар чIехи гьарфунилай кхьиниз лайихлу гражданин тир. Адан рикI да­тIана халкьдихъ кана, адан эсерри устаддин рикIин тIал къалурзава. Мегьамед Азизханович республикада, чIехи уьлкведа кьиле­ физвай вакъиайривай садрани къерех хьайи кас туш. И сихвал ада вичин эсерралди чав агакьарнава, — къейдна Х.Баширова.

Мадни адан гафарай малум хьайивал, М.Гьуьсейнован къамат эбеди авунин мураддалди, РД-дин Кьил Сергей Меликован тIва­рунихъ композиторрин Союздин членри чар рекье тунва. Чарче М.Гьуьсейнован тIвару-нихъ ам яшамиш хьайи кIвалин цлал мемориалдин кьул алкIурунин, адан тIварунихъ меркезда куьче ягъунин тереф хуьн тIа­лаб-нава…

Махачкъаладин  музучилище, Москвадин культурадин госинститут акьалтIарай Мегьа­мед Азизхановича жуьреба-жуьре йисара Да­гъустандин культпросветучилищеда муаллим, Дербент районда аялрин музшколадин директор, ДАССР-дин Гостелерадиодин музыкадин радиопрограммайрин чIехи ва кьилин редактор, РД-дин культурадин министрдин заместитель, Да­гъус­тандин операдинни балетдин Гостеатрда художественный руководитель, гуьгъуьнлайни ана операдинни балетдин музыкадин хилен заведующий яз зегьмет чIугуна. Адан тIварцIихъ хайиди тир Рутул райондин Хъуьлуьдрин хуьре искусствойрин школа гала.

Мегьамед Гьуьсейнов жуьреба-жуьре жанрайрин 200-далай виниз эсеррин автор я. Адаз талукьарнавай межлисдин тешкилатчийри абурукай ибарат тир  девлетлу программа туькIуьрнавай:  тамашачийриз и юкъуз музыкадин чIехи устаддин гзаф эсеррихъ яб акалдай мумкинвал хьана. Абурук Дагъустандин операдинни балетдин театрдин симфониядин оркестрди (дирижер — Дагъустандин халкьдин артист Навруз Шагьбазов) тамамарай “Дагъустандин музыкадин рангар” симфониядин сюитадин 4 пай (“Рутула пакаман вахт”, “Нарын-къала” къеле”, “Радрандин дагълар”, “Фулфандал рехъ”), вокалдин циклдай тир “Муьгьуьббатдикай сюита”, “Шарвили” (ам автордин виридалайни зурба эсер я) эпосдай чIук  ва гзаф масабур квай. Дагъус­тандин культурадин лайихлу работник Ярагьмед Ярагьмедова тамамарай “Дидедикай баллада” (чIалар — Арбен Къардашанбур), Се­­лим Аллагьярова тамамарай “Диде чан” (чIалар — Алюсет Азизханованбур) эсерри, заз чиз, залда ацукьнавайбурун саданни-кьведан вилерал накъвар гъанач. Дагъустандин лайихлу артист, Лезги театрдин актер Рус­лан Пирвердиева тамамарай “Зи хайи чил” (чIалар — Мансур Куьревидинбур), вокалдинни хореографиядин “Дагъустан” ансамблдин солист  А.Рамазанова тамамарай ва амай вири нумраярни межлисдиз атанвайбуру гурлу капар ягъуналди кьабулна. Шаксуз, иниз атай гьар са кас руьгь мадни девлетлу хьанваз хъфена.

Хизан патал еке магьрумвиликай, багъри кас къакъатунин хер рикIе сагъ тахьуникай эхирдай сегьнедал экъечIай Мегьамед Азизхановичан руш Айнади ва уьмуьрдин юлдаш Бидирнисе Гьуьсейновади лагьай гафари виридаз екез таъсирна. Межлисдиз атанвайбуруз абуру чпин хизандин тIварунихъай рикIин сидкьидай сагърай лагьана.

Рагнеда Рамалданова