Государстводин къурулушда гзаф хилер, ведомствояр, къуллугъар ава. Гьа гьи­сабдай яз саки вири рекьерай уьлкведин ва халкьдин хатасузвал хуьзвай сирлу органни —  ФСБ. Чекистрин тешкилат арадал атай йисарилай адан жергейра лезги халкьдин векилрини ви­кIегьдиз, баркалла алаз къуллугъна, и важиблу, муракаб кар гилани дирибашвилелди давамарзава. Абурун жергеда виниз тир дережайрив агакьай, вичел тапшурмишай сирлу везифаяр вахтунда, агалкьунралди кьилиз акъудай, РФ-дин ФСБ-дин руководстводин патай гьуьрмет къазанмишай  Абдуллаев  Гьажи  Мурадагъаевични  авай. Шаз рагьметдиз фена.  ЦIи ноябрдиз адан 80 йис тамам жедай.

Инсандин уьмуьрдин рекьер гьар патахъ фида. Арабир, рикIе сад аваз, кIва­чери маса терефдихъ ялда. Жувалай ас­лу тушир крарни арадал къведа. 1941- йи­сан хъуьтIуьз дуьньядиз атай Гьажидиз абур вичин вилералди акуна.

Дах Мурадагъадин уьмуьр 1935-йи­салай къайдаяр хуьдай органрихъ галаз алакъалу хьана. Ада МВД-дин Усугъчайдин, Хучнидин, Тпигърин, Рутулрин, Да­гъустандин Огнидин, Ахцегьрин ва Ма­хачкъаладин отделенийра къуллугъна. Баркаллувилелди. Идан гьакъиндай адаз гьукуматди ганвай Яру Пайдах, Яру Гъед орденри, медалри ва гьуьрметдин гра­мотайри шагьидвалзава. Ватандин ЧIехи дя­ведин йисара Мурадагъа Агъул районда милициядин отделенидин начальник тир. 1942-йисан хъуьтIуьз райондин цава немсерин самолет пайда хьана ва адай чилел са шумуд кас диверсантар вегьена. Идакай хабар хьайила, Мурадагъа кьиле аваз отделенидин милиционерар ва районда тешкилнавай ис­требительный батальондин аскерар фашистрин агентрин геле гьатна. Са куьруь вахтунда абур жа­гъурна, кьуна ва тайин чкадив агакьарна.

Кар алакьдай, кIвалахдин гъавурда лап хъсандиз гьатнавай оперативникдал мадни жавабдар везифаяр ихтибарзавай. Мурадагъадихъ галаз хизанни санай масаниз финиз мажбур жезвай. И кар себеб яз гъвечIи Гьажидиз агъул­, рутул, табаса­ран чIаларни чир хьана. Ада са шумуд рай­ондин школайрани кIел­на. Юкьван школа ада Ахцегьа гимишдин медалдалди куьтягьна. 1958-йисуз га­да Азербайжандин госуниверситетдин физикадинни математикадин факультетдик экечIна. Бакуда адан дах Мурадагъадини кIелайди тир.

Факультетдин лап хъсан студент спорт­дани чешнелубурун жергеда гьатна. Кьуршахар кьунай Гьажи Абдуллаева жуьреба-жуьре акъажунра гъалибвилер къазанмишна, университетдин ва Азербайжандин хкянавай командайриз лишанлу баллар гъана. 1964-йисуз Гьажидиз кьур­шахар кьунай СССР-дин спортдин мастер лагьай тIвар гана.

Аял, жаван вахтар маса хуьрера акъат­натIани, Гьажидиз хайиди тир Мискискар пара кIандай. ТIатIилрин вахт ада хуьре акъуддай. Нубатдин сеферда хтайла, адаз акуна хьи, хуьруьн жаванри вахт куьчейра гьакI акъудзава. КIватIна ада гадаяр ва хабар кьуна:

— Квекай кьуршахар кьаз низ чида?

— Заз, заз, — вирида гьа ихьтин жаваб гана.

— ЯтIа, ша атIа чIурал, чна кьуршахар кьада.

— Ша, ша, — викIегьдиз, шаддиз разивал къалурна гадайри. Ахпа Гьажидин къаршидиз экъечIай гадаяр са-сад чилел аватна.

— ИкI жедач, дустар, — лагьана Гьажиди, — эгер куьн рази ятIа, за гьар юкъуз гьа и чIурал квез кьуршахар кьунин къайдаяр чирда.

Вирида разивал гана. Кьве вацра Гьажиди гадайрихъ галаз кIвалахна. Нетижадикай гьатта “Дагъустандин правда” газетдиз макъалани акъатнай. Кьуршахар кьунай Ахцегь райондин чемпионатда Мис­кискарин командади 2-чка кьунай. Кьведакай райондин чемпионарни хьанай. Абурукай сада — Рамис Майсарова гуь­гъуьнлай Гьажи муаллимдин кар давамарнай. Хуьре кьуршахар кьадайбурун секция ачухнай.

Физик-математик жез кIанзавай Гьажидин уьмуьрдин рехъ маса патахъ элкъвена. Бакудай Махачкъаладиз хтай ва Дагъустандин университет акьалтIарай жегьил Мискискарин аялриз тарсар гунив эгечIна. Амма адав ина яргъалди кIвала­хиз тунач. Талукь ксари савадлу муал­лим­, устадлу спортсмен, пар­тиядин, комсомолдин тербиячи, сиясатдин гъавурда авай пешекар Дагъустандин хатасузвилин органдиз кьабулунин теклиф гана. 1969-йис тир. Гьанлай та вич ял ягъиз фидалди­, Гьажи Абдуллаева ДАССР-дин КГБ-дин ва ахпа ФСБ-дин идарайра лап жавабдар везифаяр тарифлудаказ кьилиз акъудна.

Уьлкведин хатасузвал хуьдай органра кIвалахун жавабдар, гьа са вахтунда четин, хаталу ва государстводин сирер хуьдай къаст, викIегьвал истемишзавай кеспи я. Талукь тапшуругъ атайла, я вахтуниз, я гуьгьуьлдиз, я хизандиз килиг та­вуна, ам тамамарун чекистдин сифте­гьан везифа я. Гьажи Абдуллаев  вичи зегьмет чIугвазвай йисара и муракаб къайдайриз вафалу хьана ва виняй атай гьар са буйругъ, эмир лазим гьалда, государстводин итижар хуьдайвал, баркалла къведайвал кьилиз акъудна. Уьтквемвилелди, ди­ри­башвилелди, намуслувилелди, михьи­ви­лелди, тешкиллувилин, регьбервилин алакьунралди тафаватлу офицердал лап жавабдар къуллугъарни ихтибарна. Муьжуьд йисуз оперуполномоченный яз кIвалахай Абдуллаева ахпа Дагъустандин КГБ-дин Избербаш шегьердин отделдиз, республикадин КГБ-дин къурулушдин са шумуд управленидиз регьбервал гана, хейлин йисара ведомстводин парткомдин секретарвилин везифаярни кьилиз акъудна.

1993-йисуз Гьажи Мурадагъаевич Дагъустандин хатасузвилин министрдин заместителвиле тайинарна.

Дагъустанда чIехи къуллугърал тайи­нарзавай ва тестикь хьанвай адетар авайди я. Хатасузвилин министр­дин заместитель жез кIанзавайбур мад авай.  Эгер лезги  халкьдин хва, полковник­ ­Гьажи Абдуллаеваз, адан алакьунар, ла­йих­лувилер фикирда кьуна, Москвадиз тек­лифзавайтIа, чирхчирвилелди, тухумчивилелди, гужуналдини и къуллугъ кьаз кIанзавайбур кими тушир. Абдуллаеван къунши, кIеви дуст, кьуьчхуьрви Тажудин Агьмедова рикIел хкизва:

— Инсанвилин вини дережа авай, чешнелу къилихралди тафаватлу кас тир зи дуст. Чун ара-ара санал ацукьдай, азад вахт хушдаказ акъуддай, суьгьбетардай. Амма вичин хаталу кIвалахдикай ихти­латдачир. Заз чизвай, 1975-1986-йисара ам кьуд сеферда къецепатан уьлквейриз­ рекье тунай (Англиядиз, Ирандиз), кье­тIен тап­шуругъар кьилиз акъудиз. Вучиз ятIа, ахъайначир. Заместителвилин къуллугъдал тайинарунин месэла заз ачухнай. Чка кьаз кIанзавай са шумуд кас авай. Амма месэла Москвада гьял­за­вай­ди тир. 1993-йисуз РФ-дин ФСБ-дин директор Михаил Барсуков тир. Республикадай рекье тунвай ксар кьабулиз, ада абурухъ галаз­ кьил­ди суьгь­бетар авуна. Гзаф хьайи­тIа, — цIуд де­кьикьада. Вири та­­жубар авурди, а кар тир хьи, Гьажи Абдуллаевахъ галаз ада са сятдилай гзаф вахтунда республи­када авай вири гьаларикай, къуллугъдикай хабар кьуна ва хейлин месэлайрай хсуси­ фикир­ чирна. Гуьруьшдин эхирдай Барсукова малумарналдай: приказ къе акъудда ва Махачкъаладив агакьда. Хъфе­на, и чIа­вал­ди чи къурулушда ва Ва­­тан­диз гьикI къул­­лугънатIа, гьадалай виняйни, ви­кIегь­­диз къуллугъ ая! Дустуни гьа жуьреда ви­чин везифаярни вини дережада аваз тамамарна. Заз чизвай са кар мад ава, рагьметлуда вузар куьтягьнавай, армиядин жергейрай хтай хейлин чи гадаяр ФСБ-дин къуллугъдални кьабулна. Къе абур чпихъ лайих нуфуз авай офицерар я.

Дагъустандин ФСБ-дин начальникдин заместитель хьайи  генерал-майор  Азизбег  Черкесова  рикIел хкизва:

— Чи Ватандин махсус къуллугъдин тарихда Гьажи Мурадагъаевича лайихлу чка кьазва. Ам виридан бейнида чешнелу, вафалу къуллугъчи, тежрибалу регьбер ва камаллу насигьатчи хьиз ама. Ам вичин рекьяй  лап вини дережадин пешекар тир. Адан чирвилер, зигьин, гзаф месэлайрин гъавурда хьун, къанажагъ, кIва­лахдин тежриба, къуллугъчийрив эгечIу­нин тегьер гьейранвалдайбур тир. Ада лу­гьудай: “Чи кIвалахда куьлуь-шуь­луьяр авайди туш, гьар са нукьтIа­дихъни, ли­шан­дихъни вичин макьсад авайди я”. Ада вичихъ галаз рахазвайдал садрани сес хкаждачир, анжах ам дикъетлувилелди адан вилериз ки­лиг­дай. КIвалах­дин юлдашдиз куьмек ге­рекзавай вахтунда ам кьулухъ акъваздачир. Полковник Абдуллаева са жерге чекистар гьазурна. Бязибурукай генераларни хьанва ва абуру жуьреба-жуьре къуллугърал чи государстводин итижар хуьзва. Къул­лугъ­див  эге­чIай гьа сифте йикъалай эхирдалди Гьажи Абдуллаева вичин бажарагъ, чирвилер, тежриба рикIиз хуш кардиз гана.

Яргъал йисарин баркаллу зегьмет женгинин кьуд медалдалди, СССР-дин КГБ-дин гьуьрметдин грамотадалди, Россиядин контрразведкадин гьуьрметлу къуллугъчи тIвар гуналди къейднава.

Органрай экъечIайла, Гь.Абдуллаева Махачкъала шегьердин администрациядин кьилин куьмекчивиле, “Махачкъаладин къаравулрин къуллугъ” идарадин директорвиле кIвалахна. Меркездин вузрин студентриз лекцияр кIелна. 2020-йисан майдин вацра сирлу пешедин къагьриман рагьметдиз фена.

Уьмуьрдин юлдаш Тугъуядихъ галаз са­­нал Гьажи Мурадагъаевича пуд веледдиз тербия гана. Руш Зумрият — биоло­­гия­дин илимрин кандидат, подполковник, Ростовдин областдин МВД-дин экспертдинни криминалдин  центрадин чIехи эксперт, хва Эльбрус — подполковник, Да­гъус­тан­дин таможнядин отделенидин начальник я. Республикадин налогрин инспекциядин къуллугъчи тир хва Альберт шаз рагьметдиз фена. Гьажи Мурадагъа­евич хьтин ин­сан, офицер, дуст гзафбуру хушвилелди рикIел хкизва. Эхь, Гь.Абдуллаева уьмуьр­дин аквадай хьтин гел тунва.

Нариман Ибрагьимов