Зав рахамир1
Завай хьана са хата вун яр кьуна,
Ви гьакъикъат чир хьанач хьи заз, гуьзел.
Заз рикIелай тефидай на кар кьуна,
Зав рахамир, завай яргъаз къваз, гуьзел.
Эвел кьиляй дуьз аквадай2 ви луькIуьн,
Гьахьиняй зун чIалахъ хьанай, за гьикIин?3
Ваз ихтияр я, вун жемир кьве рикIин,
Ажуз хьана, гъейрибурал4 кьаз, гуьзел.
“Гъейрибуруз сир лугьумир”, — лагьайла,
Вуж хьуй ама лагьайди, вун тахьайла?5
Вун яр хьана, вавди мецел рахайла,
Вавни жеда еке дамах-наз, гуьзел.
Яр хьайитIа, ярдин рахун сад жеда,
Сад-садаз акурла, рикIер шад жеда6.
ГьакI тахьайтIа, дустар ара яд7 жеда.
Ваз чидачтIа, адет гьакI я яз, гуьзел.
Дустари8 сир ачухдани9 гъенял10 хьиз11?
Гьич мецелди рахазмач вун эвял12 хьиз13.
Етим Эмин, затIни течир аял хьиз,
Алдатмишиз кIанзавани ваз, гуьзел?
______________________________________
1 1928-йисуз сифте яз чапдай акъатай Етим Эминан шииррин кIватIалда и шиир тIвар алачир, 5 бендиникай ибарат тир эсер хьиз ганвай. 1941-йисуз акъатай адан шииррин кIватIалда эсердал “Гуьзел №3” тIвар эцигнавай. А.Агъаева 1960-йисуз туькIуьрай кIватIалда и шиирдиз “Зав рахамир” тIвар ганвай. Гьа тIвар алаз ам литературада гьатнава, чнани ам гьа тIвар алаз, шиирдин 1995-йисуз Гъ.Садыкъиди акъудай вариант бине яз кьуна, газетда гузва, адакай Р.Гьайдарован архивда хвенваз хьайи дафтардин 137-чина авай и шиирдин вариантдин куьмекдалди чаз акур гъалатIар хкудна.
2 Гъ.Садыкъиди ва адалай вилик масабуру акъудай и шиирдин вариантра инал “акуна” гаф кхьенвай. Чи фикирдалди, а гаф Р.Гьайдарован архивда хвенваз хьайи дафтарда авай вариантда къалурнавай “аквадай” гафуналди эвез авун лезги чIалан къайдайрив мадни кьадай кар я.
3 Инал артухан “ви” гаф ихьтин цIарцIикай хкуднава: “Гьахь(и)няй зун ви чIалахъ хьанай, за гьикIин?”
4 Гъейрибур — масабур; гъейрибурал кьаз — масабурал меслят гъиз, хабар кьаз, вуч ийидатIа тийижиз.
5 Гъ.Садыкъидин вариантда и цIар ихьтин жуьреда ганва: “Вуж хьуй бес а лагьайди, вун тахьайла?” Амма 1928-йисуз сифте яз акъатай Эминан шииррин кIватIалда ва чи гъиле гила гьатнавай Р.Гьайдарован архивда хвенваз хьайи дафтарда авай вариантра и цIар масакIа ганва: “Вуж хьуй ама лагьайди, вун тахьайла?” Чи фикирдалди, цIар сифтедай авай и къайдадиз хкун дуьз я.
6 Гъ.Садыкъидин вариантда и цIар ихьтин жуьреда ганва: “Акур бере кьведан рикIер шад жеда”. Амма 1928-йисуз акъудай кIватIалда ва чи гъиле гила гьатнавай Р.Гьайдарован архивда хвенваз хьайи дафтарда авай вариантра и цIар масакIа ганва: “Сад-садаз акурла, рикIер шад жеда”. Чи фикирдалди, и цIарни сифтедай авай къайдадиз хкун дуьз я.
7 Яд — чара, жуванди тушир.
8 Икьван чIавалди акъатай кIватIалра инал “дустарин” гаф кхьизвай. Р.Гьайдарован архивда хвенваз хьайи дафтарда авай и шиирдин вариантдин талукь чкадал “дустари” кхьенва. Чаз чиз, икI кхьин дуьз я: икI кхьини сир ачухзавайди вуж ятIа къалурзава.
9 Гъ.Садыкъиди ва адалай вилик масабуру акъудай и шиирдин вариантра инал “ахъайдани” гаф кхьенвай. Чи фикирдалди, а гаф Р.Гьайдарован архивда хвенваз хьайи дафтарда авай вариантда къалурнавай “ачухдани” гафуналди эвез авун лезги чIалан къайдайрив мадни кьадай кар я, гьа гафунилай гуьгъуьнай къвезвай “гъенял хьиз” келима фикирда кьуртIа.
10 Гъенял — рифма патал ишлемишнавай “гъенел” гафунин нугъатдин жуьре.
11 1928, 1931 ва 1941-йисара акъатай кIватIалра авай и шиирдин инал алай “хьиз” гаф Н.Агьмедова 1948-йисуз акъудай кIватIалда “физ” гафуналди дегишарнавай. Р.Гьайдарован архивда хвенваз хьайи дафтарда авай вариантдани и чкадал «хьиз» гаф кхьенва. Чи фикирдалди, Н. Агьмедова авур кар Е.Эминаз хас тушир жуьреда рифма дегишарун хьанва. Чна “хьиз” гаф вичин чкадал хканва.
12 Эвял — рифма патал ишлемишнавай “эвел” гафунин нугъатдин жуьре.
13 Н.Агьмедова 1948-йисуз акъудай кIватIалда и шиирдин эхиримжи бендинин сифтегьан кьве цIарцIин чкаяр, чи фикирдалди, гъалатI хьана, дегишарнавай ва а гъалатI адалай кьулухъ Эминан шииррин вири кIватIалра тикрар хъхьанвай. Чна и гъалатI туькIуьр хъувунва.
(Етим Эминан и шиир чапдиз гьазурайди ва адаз баянар гайиди Мансур Куьреви я)
