Искусстводин устадрикай

Яратмишдай инсанрикай — устадрикай, иллаки рушарикайни сусарикай рахадайла, адет яз, абурун яшар къалурдайди туш. Сегьнедал экъечIиз эгечIай вахтар ри­кIел хкида, агалкьунрин аршар, халкьдин гьуьрметар, къиметар къейд ийиз алахъда… Зунни къе гьа яцIа гьатнава.

Цуьквер  Мирзоевна  Мамедова  заз сегьнедилай сифте яз акур вахтара Докъузпара ва Ахцегь районар­ санал алай. За сифтегьан шиирар кхьизвай, абур Ахцегь райондин “ЦIийи дуьнья” газетда чапзавай. А йисара районрин культурадин кIвалерин артистар, яратмишдайбурун векилар, муаллимар, агитбригадайриз кIватI хьана, зегьметчи коллективрин патав фермайрални багълариз, никIеризни салариз, гагь Мугъандиз, гагь дагълариз фидай адет авайди тир. Цуьк хьтин руш Цуькверни заз гьа вахтара акурди я. ..

Цуьквера лезгийрин къадим вах­тарин алат-тафт хкажна, япал эцигна, ажайиб жуьреда сада-садаз суьгьбетзавайди хьиз, мани лу­гьуда, амни руьгьдин мелгьем хьиз, гатфарин марфарин сел хьиз, авахьда. Гуя вири алем, ахварикай кватна, уях жеда! Инсанрин рикIе­лай вири жуьредин заланвилер, шаклувилер, рагъулвилер алатда! Вири цIийи, цицIи, гуьрчег, гьевеслу, къудратлу жеда.

Себеб сад я: мани лугьузвай ус­таддихъ тIебии сес, лугьунин устадвал, сегьнедал вич кьиле тухунин кьетIенвал, хкязавай чIаларин гереквал, метлеблувал,  вичиз Халикьди ганвай гуьрчегвал ава! Эхь, “Сегьнедин Билбил” тIвар къачур Рагьимат Гьажиевадин сесини Ватандин ЧIехи дяведин йисара чи аскерар душмандин  хуруз игитвилелди физ кIвачел къарагъарай хьиз, Цуьквер Мамедовадин устадвили яб гузвайбур зегьметдин игитвилерал хкажиз, гила саки 50 йис хьанва! Аферин вичиз!

Гьахьтин агалкьунар авайвиляй, адаз а чIавуз Ах­цегь райондин культурадин кIвалин солисткадиз (манидардиз), “РД-дин лайихлу артисткадин” гьуьр­мет­­дин тIвар гайила, за чи газетдин ­тIварунихъай икI  тебрикнай:

Мани лугьуз Цуьквера,

Зал ацIуда экверай!

Дерт алайдан квахьда дерт,

Гьай агакьна эверай!

(1998-йис)

Цуьквер Мамедовадин артист­вилин лайихлувилер адан гьа­къин­дай “Ахцегь райондин культурадин управленидин тIварунихъай ганвай махсус чарче икI къейднава: Ахцегь  рай­он­дин культурадин кIвале 1971-йи­са­лай кIвалахзава. 2011-йисалай ги­лалди культурадинни ял ягъунин Межпоселенческий центрада къуллугъзава. Адакай культурадин кIва­лин инструктор, автоклубдин за­ведующий, хормейстер, режиссер, художественный руководитель, РДК-дин методист хьана. Ги­ла­ни “МКДЦ”-дин  (“Межпоселенческий культурно-досуговый центр”)  кьилин методист я…”

Вири йисара ам районда, хуьрера, респубдикада кьиле тухузвай культурадинни массовый серенжемрин, мярекатрин активный иштиракчи, абурун режиссер, тIаратIчи хьана. Гьа серенжемра, мярекатра, килигунра, фестивалра адакай гзаф сеферра гъалибчи, дипломринни пишкешрин сагьиб хьана.

РикIел аламукьдай агалкьунар Цуьквер Мамедовади 1975-1977, 1983-1985, 1986-1987-йисара кьиле фейи Вирисоюздин гьевескар коллективрин фестивалра (килигунра) къалурна. Гьар сеферда Москвадай ам цIийи пишкешар, лишанар, яржар гваз хтана. Лезгийрин милли музыкадинни манидин ирс СССР-дин халкьариз машгьурна!

Ам Ахцегьа кардик квай Идрис Шамхалован тIварунихъ галай халкьдин театрдин бажарагълу артисткайрикайни сад я. Ада И.Шамхалован “Периха­нум”, Къ.Межидован “Урусатдин цуьк”, Н.Эюбован “Дагъларин сирер”, С.Титован “Вири ажалриз ак­си яз” ва маса тамашайра кьилин ролар тамамарна. 1973-йисуз Орджоникидзе шегьерда тешкилай Урусатдин халкьдин театррин конкурсда — килигунра Ахцегьрин театрди сад лагьай чка кьуна.

Кьисметди Цуьквер вичин вахтунда Узбекистандиз акъудна. Ина адакай Фариш райондин “Чорвадор” ансамблдин солистка хьана. Да­гъустандай атанвай руша, узбек чIалал манияр лугьуз, чкадин агьа­лияр гьейранарна. 1976-йисуз Узбекистандин гьевескаррин конкурсда-килигунра чи лезги руша сад лагьай чка кьуна! Адакай гьеле 1973-йисуз Вирироссиядин телевидениди тешкилай “Чна бажарагълубур жагъурзава” конкурсдин гъалибчи  хьайидини рикIел хквезва. Гьа йисуз­ “Мелодия” фирмади адан сес авай грампластинкани акъуднай.

2003, 2005-йисара “АРС” сту­дия­ди Цуьквера лу­гьуз­вай манийрин махсус дискар акъуд­на. Адан манийрин диапазон (жуьреба-жуьревал) гегьеншди я. Халкьдин куьгьне ­манийрихъ галаз санал ада чи машгьур композиторрин (П.Киберов, Гь.Мурсалов), лезги чIалал хьиз, винидихъ лагьанвайвал, узбек, азербайжан, молдован, тажик, эрмени, урус чIала­рал, Да­гъустандин вири халкьарин чIа­ларални манияр лугьузва. И жи­гьет­дай ам, гьа вичиз сифтегьан устадвилин сирер чирай “Сегьнедин Билбил” Рагьимат Гьажиевадиз мукьва я. И кар лезги манидал рикI алай парабуру къейдзава.

Цуьквер квачир са суварни (“Цуькверин”, “Яран”, “Чубанрин югъ”, “Багъманчийрин югъ”, “ЧIехи Гъалибвилин”, “Аскеррин дидейрин”, “Шарвили” ва икI мадни) Ахцегьа кьиле тефизвайдини къейд авун кутугнава.

Эхь, халкьдин рикI алай манидар, устад, сегьнечи, ажайиб алакьунрин, гьакьван хуш къилихринни сагьиб я ам. Чи халкьдин са цуьк тирди хьиз, халкьдини ам сегьнедал атун цуькверин кIунчIаралди, кIвачел акъвазна капар ягъуналди къаршиламишзава.

И йикъара Цуьквер Мирзоевна Мамедовадин юбилейдин мярекатарни Ахцегьа гьакьван гурлудаказ, манини  макьам, шад кьуьлер, театрдин сегьнеяр галаз кьиле фена.

Залум тIугъвалди зиянар гузва­чиртIа, юбилейдин мярекатар мадни гзаф мугьманар галаз, шадвилер артух яз, тешкилдайди тир. ЯтIани, Ахцегьа и югъ халисан гатфариндаз элкъвена. Цуьк­веран югъ мад гьикI жедайди я?!

Чна тIалабзава, теклифзава:

“Цуьквер багъиша Цуьквераз!

АцIудайвал и дуьнья

Манийрайни экверай!..”.

Мердали  Жалилов