Ахцегьа ичерин, чуьхверрин ва  маса емишрин чешнелу багълар гьеле 17-асирдилай кутаз эгечIна. 20-асирдин дяведин ва адалай гуьгъуьнин четин йисара ичин багъларин куьмекдалди ахцегьвияр кашай акъатна, “Ахцегьрин ичерин” тIвар арадал атана…

Разивилелди лугьун, районда «Ахцегьрин ичерин югъ» сувар хьиз 2015-йисалай кьиле тухузва, дугъри я, анжах бегьерлу йисара. ЦIи Ахцегьа ичерин зурба бегьер битмиш хьанва. Аллагьди гунин, тIебиатдин къулай шартIарин ва, гьелбетда, жемятдин зегьметкешвилин нетижа тир берекатлу бегьердин шадлухдай ва ДАССР-дин 100 йисан юбилейдин мярекатрин сергьятра аваз 15-октябрдиз нубатдин сеферда Ахцегьа ичерин сувар гур­лудаказ ва пара мугьманрин иштираквал аваз кьиле фена.

Райондин руководстводин гуьзчивилик кваз сувариз виликамаз лап вини дережадин гьазурвал акунвай. Ленинан тIва­рунихъ галай куьче, В.Эмирован багъ та­ма­шуниз лайихлу шикилралди, аялрин ярат­мишунин кIвалин, художественный школадин, чкадин ва республикадин художникрин яратмишунрин выставкайралди безетмишнавай. Амма суварин кьилин лишан, гьелбетда, Ахцегьрин атирлу ичер тир. Ина, махсус выставкайра, багъманчийри суварин иштиракчийриз чкадин 30-далай артух сортарин ичер къалурзавай ва теклифзавай. Амма ичерин выставкайрин акьалтIай вини дережа — лишан Ватан­дин ЧIехи дяведин игит-лётчик Валентин Эмирован памятникдин вилик квай майдандал ичералди “100 лет ДАССР” кхьенвай ичерин зурба панно хьана. Ахцегьрин ичерин кьетIенвал неинки са тIямдалди, кьилинди, экологиядин жигьетдай михьи­вилелди тафаватлу я. Ахцегь район — им алай вахтунда ядохимикатар ишлемиш тавуна хъсан ичер жезвай, мумкин я, Россияда сад лагьай чка я жеди.

Вичикай ихтилат физвай багъда райондин СП-рин гьар са майдан, на лугьуди­, гьа хуьруьн тарих, меденият, бубайрилай атанвай надир сеняткарвилерни машгъулатар, къадим адетар къалурзавай са зурба сегьне-тамаша тир. Санал зуьрне-далдам, санал ашукьрин акъажунар алай, са­нал (Цуругърин майдандал), симинин пагь­ливан руш (Эмирсултанов Загьиран гуьзчивилик кваз адан руш  Анжела) къугъ­ваз­вай. Майданрал мугьманризни суварин иштиракчийриз неинки са ичерни маса емишар, гьакI хуьруьн майишатда гьасилзавай вири няметар: гьар жуьреда гьазурнавай якIун суьрсетар, вирт, ниси, дуьдгъвер­, фу теклифзавай. Бе­рекатлу суфрайрихъ ацукьарна, абуруз самоваррин атирлу чаярни ширнияр, шиш-кабабар ва милли тIуь­нар гузвай. И кардал иллаки Урусатдай атанвай туристар тажуб хьанвай. “Пулсуз­даказ тух жедалди дадлу тIуьн-хъун гузвай, дагълух хуьрерин культурадихъ галаз­ таниш жедай мумкинвал авай им са ичерин ваъ, халис гастрономический фестиваль я”, — гьейранвилелди лугьузвай абуру.­

Райондин руководстводи къаршиламишай багьа мугьманри — РД-дин хуьруьн ма­йишатдин ва суьрсетдин министр­дин за­меститель Зураб Къуччаева, къунши районрин кьилери, республикадин Халкьдин Собранидин депутатри, зегьметдин ветеранри Ленинан куьчеда, Ахцегьрин маш­гьур­ музейда, суварин кьилин серенжемар тешкилнавай В.Эмирован багъда выставкайрални майданрал сейр авуна.

Нисинин сятдин кьведаз кьилин сегьнедилай суварин официальный пай ачухзавай тамадайрин (Сулейман Сулейманованни Жамиля Саидовадин) ванер акъат­на…

Ахцегь райондин регьбер Осман Абдулкеримова, мугьманар рикIин сидкьидай тебрикуналди ва жемятдиз сувар мубаракуналди, лагьана:

— Гьуьрметлу юл­­дашар! Чи багъманчи­ бубайриз гьуьрметун, абурун баркаллу кар-рехъ лайихлудаказ давамарун яз арадал гъанвай сувар — им чи хуьруьн майишатдин агалкьунар къалурдай, багъманчивилин суьрсет гьасилзавайбур гьевесламишдай, багъманчивилин виликан машгьурвал арадал хкидай кье­тIен майдан я. Ахцегь район — им республикадиз, вири уьлкведиз зурба алимар, пешекарар гайи кье­тIен макан я. Советрин девирда багъманчивилин общественный майишатрин бине Жаруллагь Абдурагьманов, Гьажимурад Къи­линжев, Букар Къуьлиев, Азиз Шефиев хьтин устадри кутуналди, Ахцегьар вичин иче­ралди вири уьлкведиз машгьурна. Да­гъус­тандин хуьруьн ма­йишатдин илимдинни ахтармишунрин институтдин бине кутур ва яргъал йисара адан директорвал авур чи ватанэгьли Фрид Кисриеван къуватралди Са­мур дереда дагъдин кетерин тегьердин багъманчивал, “Ранет Ахтынский” сортунин ичерин, гьакI ВДНХ-дин выставкайриз акъатай ке­лемрин машгьур сортар, лезги жинсинин хипер арадал атана. Районда жемят асул гьи­сабдай хуьруьн майишатдин производст­водал (85,5%) — багъманчивилел, малдарви­лелни хипехъанвилел машгъул я. Эхиримжи­ йисара районда100 гектардилай артух цIийи багълар кутунва. Гъилевай йисуз, ЛПХ-ярни кваз, 2 миллиард манатдилай артух къиметдин суьрсет гьасилнава, — къейдна О.Абдулкеримова.

— Салам алейкум, гьуьрметлу районэгьлияр! За жуван ва республикадин руководстводин патай квез и сувар рикIин сидкьидай мубаракзава. Къуй квез чандин сагъвал ва хуьруьн майишатдин производствода мадни еке агалкьунар хьурай! — трибунадихъ тебрикдин гаф гваз РД-дин хуьруьн майишатдин ва суьрсетдин министрдин заместитель Зураб Къуччаев экъечIна. — 300 касдив агакьна зурба­ алимар акъатнавай Ахцегьар вичел дамахуниз лайихлу кьетIен чка я. Гьа ина арадал гъайи “Ранет Ахтынский” сортунин ичери 1960-йисара Парижда кьиле фейи виридуьньядин емишрин конкурсда къизилдин медаль къазанмишна. Амма виридалайни зурба агалкьун­ ина ичерни хуьруьн майишатдин маса суьрсет туш, гьелбетда, абур гьа­сил­завай зегьметкеш гъилер — инсанар я. Район гьахьтин ксаралди девлетлу тирди къе дагълух хуьрерин чпиз хас тир кьетIен лишанралдини адетралди тафаватлу майданри къалурна. Гъавур­да акьурвал, суварин кьилин мурад-метлебрикай сад вилик фенвай технологийрин къайдада Ахцегьрин машгьур багълар арадал хкун ва зегьметчияр багъ­манчивилел гьевесламишун я. Къуй куьн куь мурадрихъ агакьрай. Чна респуб­ли­кадин хуьруьн майишатдин министерстводин патай квез чалай алакьдай куьмекда, — лагьа­на З.Къуччаева.

Тебрикдин келимаяр гваз РД-дин Халкьдин Собранидин депутат Мегьамед Алиханов, Рутул райондин кьил Ибрагьим Ибрагьи­мов, Докъузпара райондин кьил Мегьамед Шамилов ва маса мугьманар рахана. Гуь­гъуьн­лай Осман Абдулкеримова “Лап хъсан майдан ва бубайрин ичерин сортар хуьн” номинацийрай конкурсрин нетижаяр кьуна (1, 2 ва 3 лагьай чкайриз, талукь тирвал, Ахцегьрин, Фиярин ва Смугъулрин хуьрерин майда­нар лайихлу хьана) ва хуьруьн майишатдин производствода яргъал йисара намуслудаказ кIвалахунай са жерге кIвенкIве­чийриз Ахцегь муниципалитетдин гьуьрметдин грамотаяр гана. Абурун жергеда ава — Акбар Сулейманов — “Арт и К” СПК-дин председатель, Луткун; Гьейбет Ризаев — “Берекет” СПК-дин председатель, Чепер; Максим Рамазанов — Гутумрин КФХ-дин председатель; Юледин Гьашумов — Хинерин КФХ-дин  председа­тель; Баламет Агьмедов — “Заря” СПК-дин чу­бан; Аким Ризаев — Чеперин “Фатахован” СПК-дин председатель; Мурад Девлетханов — ЛПХ, куьнуьчи, Ахцегь. ГьакIни яргъал йисара хуьруьн майишатдин суьрсет гьасилунал машгъул тир Луткунрин КФХ-дин кьил Даир Агьмедовав, “ЛМК” ООО-дин кьилин технолог Мегьамедхан Алисултановав, Фия­рин хуьруьн “Энгельсан” СПК-дин чубан Му­саиб Байрамалиевав, Хинерин хуьруьн “Восход” СПК-дин председатель Мамед Магьмудовав, Ахцегьрин куьнуьчияр тир Мегьамедвели Гъаниевавни Велимегьамед Нурмегьа­медовав зегьметдин хъсан агалкьунрай РД-дин хуьруьн майишатдин министерстводин гьуьрметдин грамотаяр вахкана.

Ахцегьрин ичерин сувар адан иштиракчийриз райондин гьевескар артистрин чIехи концерт гуналди ва яргъалди чIугур тIуьн-хъунралдини шадвилералди давам хьана.

Эхь, и юкъуз ахцегьвийри хъсандиз ял яна, пакад йикъан экуьнахъ абур ичерин бул бегьер кIватI хъийиз мад багълариз чкIана.

Дашдемир Шерифалиев