Медицина четин ва  гзаф хилерикай ибарат илим я. Мисал яз, къачун чна алай аямдин хирургиядин хел — эндоскопия. И рекьяй духтурри гьаяйрин, органар, руфунинни ратарин азарар ахтармишзава. Къе вичин чкадал кIвалахзавай духтур-эндоскопист  Гьалимов  Алим  Жабраиловичакай  суьгьбет ийиз кIанзава.

• Сифте нубатда, “эндоскопия” вуч ятIа, ада гьи азарар винел акъудиз ва ви­лик пад кьаз куьмекзаватIа, куьрелди ла­гьанайтIа, кIанзавай.

— “Эндоскопия” грекрин чIалан “къенепад” ва “ахтармишун” гафарикай арадал атанва, — суьгьбетзава Алим Жабраи­ловича. — Куьрелди лагьайтIа, им саки 200 йис идалай вилик арадал атанвай, ин­сандин къенепатан органар ахтармишзавай илим я. Къенепатан органар ахтармишзавай сифте тежриба, лагьана кIан­да, тIарвал гудайди ва азарлуйривай четиндиз эхиз жедайди тир. Технологияр ви­­­­лик фирдавай инсанрин сагъламвилиз ихьтин ахтармишунрикай хата (тIарвал) амач. ГьакI ятIани, хиве кьан, им са акьван­ хуш къведай процедура туш.

• Духтурвилин пеше хкягъунихъ себебар ава жеди…

—  И пешедал къведалди вилик хьайи кIвалахрал са тIимил акъвазин. Зун гьеле гъвечIизамаз диде азарлу хьанай. Зи буба  герек дарманрихъ къекъвез тефей чка хьанач: Дербент, Махачкъала, Ах­цегь…   ­ Санайни лазим дарман гьатзавачир. Эхь, а вахтара дарманар  кьит тир. Буба гуь­гьуьлар шад яз хтайла, зун гьасятда гъавурда акьуна: адаз дарман гьатна. Дидедин тIалар акурла, зи рикIе, хъсандиз кIелна, духтур хьунин мурад гьатна…

Гьалимов Алим Жабраилович Дербент шегьерда дидедиз хьана. Ина 8-класс акьалтIарай ам, 9-10-классра кIе­лун дава-мариз  вичин бубадин хуьруьз — Цу­ругъиз хъфена. Юкьван школа акьал­тIа­рай жаван 1985-йисуз Иваново шегьер­да авай медицинадин институтдик эке­чIиз фена. Шагьадатнама (приписное свидетельство) кIвале амукьуниз килигна, адавай вичин документар кьабулзавай комиссиядив вахтунда агакьариз хьанач. Советрин Армиядин жергейриз тухудалди, ада кIвалер эцигдай комбинатда (ДСК) крановщиквиле кIвалахзава. 1986-1988-йисара армияда къуллугъна, сержантдин чин аваз шегьердиз хквезва. 1988-йисуз, фялевиле­ кIвалахни ийиз, ам Дагъустандин мединститутдин нянихъ авай гьазурлухвилин курсарик экечIзава. 1995-йисуз институт куьтягьна, 1996-йисуз умуми тежрибадин духтурвилин (врач общей практики) интернатурани акьал­­тIар­на, ам кIвалахиз Цуругъиз хъфиз­ва. Райондин кьилевайбуру кьетIен чирвилер авай жегьил пешкардал хуьруьн амбулаториядин заведующийвилин къуллугъ ихтибарзава. Ина ада саки 8 йи­суз зегьмет чIугуна, жемятдин арада чIе­хи гьуьрмет къазанмишна. Гьам гъве­чIи­бу­рун, гьам чIехибурун азарар сагъариз, чпиз пешекарвилелди къуллугъай духтур­ цуругъвийриз, гьелбетда, ахъайиз кIанза­вачир, ятIани ам абуру чIехи гьуьрметралди Дербентдиз рекье хтуна.

Тежрибалу духтурдикай шегьерда авай пешекарризни хабар авай. Са куьруь вахт алат тавунмаз, Дербент шегьер­да кар­дик квай ракьун рекьерин поликлиникадай адаз терапевтвал авун теклифзава­. Хуш къилих ва хъсан чирвал авай, азарлуйрин гьар са гафуниз ди­къет­дал­ди яб гузвай, дуьз диагноз эцигзавай мергьяматлу пешекар-духтурдиз ракьун рекьел къул­лугъзавай работникри хъсан къимет гузва. Йикъан стационардин регьбер маса кIвалахал фейила, ана вуж эцигда лагьана, поликлиникадин кьиле авай ксари гзаф фикирар авунач. Жавабдар и къуллугъдал­ Алим Жабраилович тайинарна. Ина ада ракьун рекьел зегьмет чIугвазвайбурун сагъламвал мягь­кема­риз­ саки 14 йисуз гьакъисагъвилелди кIвалахна.

Чун винидихъ рахай эндоскопиядин кIвалахдин тежриба Алим Жабраиловича яваш-яваш ина башламишна. Ада ди­аг­ноз­ эцигиз куьмекзавай тадаракар (приборар, техника), гьакIни ме­­дикаментар ишлемишиз хьана. Сир туш, медицина чкадал акъвазнавач, азарлудаз дуьз диагноз эцигдай, ам сагъар хъийидай цIийи къайда­яр пайда жезва. Гьавиляй и хиле зегьмет чIугвазвайбуру чпин чирвилер гьа­миша хкажна кIанзава. Гьа икI, Алим духтурди эн­доскопиядин къайдаяр дериндай чирза­ва. 1995-йисуз ДГМА-да чирвилер хкажна­, адаз эндоскопиядин рекьяй пешекар духтурвилин сад лагьай сертификат гузва. 2011-йисуз ам, чирвилер хкажиз­, Санкт-Пе­­тербургдин медицинадин академиядиз физва. Инай ам УЗД-дин ре­кьяй пешекар духтур­ (первичная специализация врача) хьунин сертификат гваз хквезва. Ростов ше­­гьер­дин ракьун ре­кьин азарханада тежрибани къачузва. 2012-йисуз Москвада авай РФ-дин НИИ-да тежриба мад­ни хкаж­зава.

2011-йисалай ада Дербентда кардик квай “Доктор+” медцентрада зегьмет чIуг­вазва. Ина ада умуми тежрибадин духтур, эндо­скопист ва УЗД-дин  духтурдин везифаяр тамамарзава.

• Куь патав, сагъламвал ах­тармишиз, вужар, гьихь­тин яшара авай инсанар гзаф къвезва?

— Алай вахтунда заз кьве жуьредин азарлуяр ава. Сад лагьайбур — чпин сагъламвилин патахъай рикIик гъалаба квай, жегьил яшарин, активный уьмуьр кьиле тухузвайбур. Абур чпин сагъламвилин гьалар хъсанзавани, авачни чирун патал зи патав къвезва. Сир туш, кичI акатуни хуквадинни ратарин (ЖКТ) кIва­лахдиз таъсирзава. И къурулушда са жиз­ви тIал хьанмазди, гзафбуру кваз такьуна тадач, инсанрик къурху, кичI акатда, яргъал тевгьена атана, чпин гьал гьикI аватIа чирда. Гена хъсан, кичI акатнавайбурукай чIуру азарар жагъизвач. Асул гьи­­сабдай абур сагъламвилиз фикир гана кIан­завайдакай хабар гузвай тIалар жезва.­

Кьвед лагьайбур, гьелбетда, яргъалди сагъариз тежезвай (хронический) тIалар авайбур я. Ихьтинбурухъ галаз сагъар хъийизвай ва ахтармишун тухузвай духтурри саналди кIвалахна кIанда. Тежрибади къалурзавайвал, и тегьерда сагъардайла, кIвалахдихъ хъсан нетижани жезва. Азарлу кас сагъ хъжезва.

Лугьун лазим я хьи, 2020-йисан тIугъ­валдин вахтунда “Доктор+” медцентр ахъайнавай госпиталдиз ухшар авай. Инин ракIаррихъ акьван гзаф инсанар галай хьи, учиррин а кьил авачир хьиз тир. Алим духтурди и четин вахтунда вичин вири чирвилерни алакьунар ишлемишна, сабурлувал хвена, махсус парталар алаз, экуьнилай няналди къвезвайбурун сагъламвал ахтармишна, лазим вири куьмекар гана. Са гафуналди, гьакъисагъви­лелди, хиве авай жавабдарвал гьисс авуналди, вичин везифаяр кьилиз акъудна. Эхь, четин вахт тир, а варцара ракдин азар квай хейлинбурни винел акъатна.

Алим Жабраиловичан гафарай мадни малум хьайивал, чи регионда гзафбур туьтуьнин хтунин цIумаруфдин, цварадин кIвалин ва руфунин азаррикди начагъ жезва. Эхиримжи йисара лагьайтIа, рак азарди кьил хкажзавайди къейдна.

— Медицинадин хиле зегьмет чIу­гваз­вай ксарин кьилин везифайрикай садни рак азар вахтунда винел акъудун я. Гьелбетда, им регьят кар туш. Ам вахтун­да винел акъудун патал чирвал, алакьунар ва виниз тир дережадин (экспертный классдин) тадаракар лазим я. И месэла­дал­ чна кIва­лахзава. Мадни, духтурри да­­тIана чпин чирвилер ва тежриба хкажунни герек я, — алава хъувуна А.Гьалимова.

Гаф кватай чкадал лугьун хьи, Алим духтурди Москвада ва Санкт-Петербургда тIвар-ван авай пешекарривай куьмек къачуналди вичин чирвилер хкажзава. Вирироссиядин ва международный конференцийра иштиракзава. Гележегда энтероскопиядал машгъул хьунин мураддалди, яни вири шуькIуь рад эндоскопдалди ахтармишун патал ада капсульный эндоскопиядай ва энтероскопиядай вичин чирвилер хкажнава, сертификат къачунва.

— Мадни кьилинди вуч ятIа чидани, чи инсанар чпин сагъламвилив жавабдарвилелди эгечIна кIанда. Онкология йи­къалай-къуз  жегьил жезва. Ракди сифте цIир гузвай, кьил кутазвай вахт винел акъудиз къенин девирда чавай жезва, и рекьяй чна чи чирвилер мадни хкажзава, виниз тир дережадин тадаракарни чи къуллугъда ава. Амма инсанар чеб геж, яни рак азарди вичин кIвалах авурла, чи патав атуниз килигна, чун адан вилик са кьадар зайиф жезва, — гьайиф чIугуналди къейдзава духтурди.

Эхь, дугъриданни, алай девирда ракдин азар приговор туш. Пешекарри тестикьарзавайвал, азар сагъардалди адан вилик пад кьун регьят я. ГьакI хьайила, чунни чи сагъламвилин къаравулда жен.

Эхирдай къейд хъийиз кIанзава, хъсан пешекар хьиз, Алим Жабраилович туькIвей хизандин кьилни я. Руша аялрин духтур- эндокринолог яз кIвалахзава. Гадади фармацевтикадин рекьяй колледж акьалтIарнава. Инсанрин сагъламвилин къаравулда авай куьн вири сагърай ва рикIе авай мурадрихъ Аллагьди агакьаррай, гьуьрметлубур!

Къагьриман  Ибрагьимов