Чи рагьметлу ата-бубайрихъ, абурухъ галаз къуьн-къуьневаз яшамиш хьайи чIехи дидейрихъ, уьмуьр тухудайла, гьамиша куьмек хьайи хейлин мисалар ава. Гьелбетда, къенин юкъузни бубайрин мисалрикай менфят къачузва, абурун къадир гзафбуруз ава. ГьикI хьи, и кардиз фикир гузвайбуруз абурукай куьмек хьайиди, жезвайди аквазва. Чи бубайрихъ “тIимилни хьуй, ангула хьуй” лагьудай мисал ава.
“ЛГ”-диз кхьизвай мухбиррикай сад тир Тамила Салманова адан дерин манадин гъавурда фадлай акьунвайди адан кхьинрай, абурун уьлчмейрай дуьм-дуьз аквазва. Уьмуьрдин гьар юкъуз герек къвезвай темайрай ада кхьизвай куьруь макъалаяр за гьамиша кIелзава, абур заз гзаф хуш я. Къе заз мукьвара чапдиз акъатнавай “Намус инсандин гуьрчегвал я!” (2021-йисан 19-августдин 33-нумра) макъаладикай кьве гаф кхьиз кIанзава. За макъаладин тереф хуьзва. “Инсандин къанажагъ, руьгь, ахлакь, марифат адал алай парталри къалурда”, — кхьизва авторди. Рази я. Авторди, вичик хьиз, газет кхьизвай ва кIелзавайбурукни, шаксуз, къалабулух кутазвай лезгивилиз, адан медениятдиз, эхиримжи вахтара бязи итимри, папари, гьакI жегьил гадайри ва рушари, гьатта вижевай къуллугърал алайбуруни алукIна, мярекатриз экъечIзавай пек-парталдиз кьетIен фикир гузва, вичин фикирар лагьанва. Имни авторди герек авачир крарин вилик пад вахтунда кьун патал ийизвай куьмек — чалишмишвал я. За а парталрин акунар гьихьтинбур ятIа тикрардач, авторди абур ачухдиз лагьанва. За лугьузвайди гьикI кIантIани хьурай, вирида алукIзава, зани алукIда, сад жеда ана лугьудай фикирривай са тIимил хьайитIани яргъа хьуникай я. Жуван лезгивилин лишанар хвейитIа, абурни гьарда вичин аялдиз чирайтIа, хъсан жеда. Адалайни гъейри, аялри, гьи кар хьайитIани, гъвечIи яшара авайла, фад кьатIундай, фад кьабулдай адет я. “Дана — епинамаз, аял кьепIинамаз вердишарна кIанда” — гьавиляй лагьанвачни бес бубайрин мисалда! Чаз аквазвайвал, аялар, чIехибуруни рекьяй акъудзава. Компьютердин ва телефондин къугъунар, центральный каналрай гузвай бязи передачаяр, сегьнейриз эдебсуз тегьерда пек — партал алаз экъечIна, уюнар ийизвайбур ва икI мад къалуриз жеда. Диде-бубади ахьтин передачайриз килигунал къадагъа эцигна кIанда. Гьар гьикI хьайитIани, аялар ахьтин передачайриз килигунихъ зарардилай гъейри, зеррени хийир авачирдан гъавурда, и кар абурун бейнида, кьиле туна кIанда. Абур такIанарун, аялар абуруз килиг тавун патал чалишмишвал авун лазим я. Амма и карни кьилиз акъудиз жеда, эгер чIехибуру чеб дуьз тухуз хьайитIа. Аялриз сифте аквазвайбур гьабур я эхир.
Вири и крар чалай гьар садалайни гзаф аслу жезва. Вун, яб кьуна, кикер, чIарар туькIуьрдай, абуруз герек авачир рангар, лак ягъиз, я тахьайтIа, патар кими булушкаяр хкатIиз, цваз садани тухузвач хьи, жув я анриз физвайди, мешребсуз ийизвайди. ГьакI хьайила, акьулбалугъ гьар сада жува-жувазни тербия гана кIанда, гзафни-гзаф — дишегьлийри. Лезги меденият тербиядин таъсирлу, гьа са вахтунда дуьз ва къуватлу алат я. ГьакI хьайила медениятдин ирс музейра хуьзва, анра адаз еке чкани ганва.
Чи гележег тир жегьил гадайрихъ элкъвена, лугьуз кIанзава, къуй абуруз хъел татурай, я бейкефни тахьурай. Эхиримжи вахтара гзаф жегьилар чуруяр алаз аквазва. Абурун жергеда артистар, манидарар, спортсменар, духтурар, шаирар, писателар ва икI масабурни ава. Адет яз, майилрикай рагьметдиз фейи кас аваз хьайитIа, са шумуд юкъуз, ясдин лишан яз, чуру тадайди тир. Гила, сад-вад квачиз, вири чуруяр кваз къекъвезва. Идани абур яшара авайбур хьиз къалурзава. Ша чна гьар сада чалай аслу крарал, бубайрин мисалрал амал ийин!
Райсудин Набиев,
муаллим, зегьметдин ветеран
