Хци месэла
Эхиримжи вахтара чIал авай гьалдикай, ам хуьникай ихтилатар гзаф ийизва, газетриз, журналриз, интернетдин майданриз макъалаяр акъатзава.ЧIалаз талукь тIал алай месэлайри, гзаф ватанэгьлийрик хьиз, закни секинсузвал кутазва. Къалабулух кутазвай крар чахъ мадни ава. Абурукай сад чи халкьдин векилри алукIзавай пек-парталдиз талукь я. Авайвал лагьайтIа, эхиримжи йисара гзафбуру дагъви итимдиз, дишегьлидиз кутуг тавур къайдада алукIзава ва и делилди лезгийрикай маса халкьарин арада чIуру фикир арадал гъизва.
Инсандин къанажагъ, руьгь, ахлакь, марифат адал алай парталри къалурда лугьуда. Яни, винел патан акунриз (алукIнавай пек-парталдиз) килигна, гзаф крар кьатIуз жеда. Халкьдин арада лугьузвайвал, инсандиз къимет адал алай парталриз килигна гуда. Эгер инсандал михьи, кутугай, агъайна алухар алаз хьайитIа, адакай хъсан фикир арадал къведа, кьацIанвай, вичихъ галаз кьан тийизвай, бедендин бязи паяр аквазвай ахъа парталар алайбурукай — пис фикир.
Чун, дагъустанвияр, диндал гьалтайла, мусурманар я, амма парталрал гьалтайла, чи миллетдин бязи векилар, дишегьли хьуй, итим хьуй, вуж вуж ятIа кьил акъатзавач. Чи йикъара папар итимрин парталар алаз къекъвезва. Халкьдиз, диндиз ерли хас тушир мини-юбкаяр, “бриджи” лугьудай ахъа парталар, бедендин бязи паяр аквадай жуна хьтин перемар, алкIай шалварар, футболкаяр ва масабур. Ихьтин парталар иллаки яшара авай, чпикай дидеяр-бубаяр хьанвай дишегьлийрал, итимрал акур чIавуз мадни мягьтел жезва. Бухара бармак алукIна кIани агъсакъалрал спортивный кIукI, джинсдин шалвар акурла, пагь атIана амукьзава.
ЧIарарикай, пIузаррикай, гъилин, кIвачин кикерикайни са кьве гаф талгьана жедач. Итимри-дишегьлийрин, дишегьлийри итимрин мекер ийизва. Бязибуру кьилин чIарариз жуьреба-жуьре рангар ягъиз, кьил хважамжамдиз ухшар жезва. Кикер лагьайтIа, лекьренбур яни, типIренбур, чинеругдинбур яни кьил акъатзавач. Аллагьди ганвай кIалубдал рази тахьана, пIузарар, нерар операция авун деб хьанва. Чпел гьалтайтIа, гьа ихьтин амалралди чеб гуьрчегарзава. Инсандин гуьрчегвал намус, акьул-камал я.
Заз чиз, чна, лезги дидейри, чи аялар намуслудаказ вердишарна кIанда. Абуруз ацукьун-къарагъун, чи милли меденият, адетар чирунихъ еке метлеб ава. Инсанрин арада герек вич къени таран емиш тирди къалурдайвал, диде-бубадин кьилни виниз жедайвал. Эгер дишегьли велед ятIа, стхайрин бармак агъуз тежедайвал. Саламат кьил хаталувилерик акат тийидайвал, гъвечIи чIавалай дуьз тербия гун герек я.
И месэладин гьакъиндай газет кIелзавайбуру чпин фикирарни лагьанайтIа, хъсан тир.
Тамила Салманова
