Кьудкъанни цIуд йис. Саки са асир. Алатай асирдин 30-йисара вичин кIвалах башламишай газетди райондин зегьметчияр гьар са кардикай хабардар авунин, абурун фикир авай месэлайрал желб авунин карда баркаллу кIвалах кьиле тухвана.
Райондин газетдин сифте нумра 1931-йисан октябрдин вацра “ЦIийи рехъ” тIвар алаз чапдай акъатна. Гуьгъуьнлай адан тIвар “ЦIийи уьмуьр” хьана, 1965-йисан майдилай “Дагъдин булах” тIвар алаз акъатзава. Газетдиз и тIвар рагьметлу муаллим Саидов Тажидин Гьамидовича ганай.
Алай йис багъри газетдин тарихда лишанлуди хьуниз килигна, заз, и вакъиадихъ галаз алакъалу яз, саки къад йисалай вилик газетда жувахъ галаз санал кIвалахай юлдашрин гьакъиндай лугьуз кIанзава. Абуру райондин зегьметчийрин жанлу яракь тир газетдин кIвалах лап вини дережадиз акъудун патал чпин вири къуватарни чирвилер жумартвилелди серфна. Гилани а рехъ давамарзава.
Къад йис идалай вилик, 2001-йисуз, газет дибдай чкIана, чIуру гьалдиз атуниз килигна, зун газетдин кьилин редакторвиле тайинарнай. Са куьруь вахтундилай газетдин жавабдар секретарвиле Мегьамедова Фазина тайинарнай. Гьа сифте йикъалай гьакьван секин къилихрин, вичиз газетдин кIвалах чирунин карда (жавабдар секретарвал авун регьят кIвалах тушир) кIевелай чалишмиш хьайи Фазинади са куьруь вахтунда вич кар алакьдай къуллугъчи тирди къалурна. Течир кIвалах ада хабар кьадай. И рекьяй чи арада гьич са вахтундани наразивилер жедачир. За и милайим къилихрин касдихъ галаз санал кIвалахун алай вахтундани жуван бахт яз гьисабзава.
Жува газетдин мухбир яз кIвалахай гьа сифте йикъалай башламишна, Ашарин хуьряй тир Рамазанов Гьуьсейн муаллим за жуван насигьатчи яз гьисабзава. Муаллимдин чпихъ гьакьван хъсан мана-метлеб, рифма, ритм авай шиирри, новеллайри, гьикаяйри, макъалайри чи газетдин чинра мукьвал-мукьвал чка кьадай. Ам гьакI а чIаван “Коммунистдин” (гилан “Лезги газет”) штатдик квачир мухбирни тир.
Ингье жув кьилин редакторвиле тайинарай са тIимил вахтундилай ада вичин руш Алван редакцияда мухбирвиле кIвалахиз гъана. А йикъалай инихъ хейлин йисар алатнава. ЦIувад йисалай виниз девирда А.Рамазановади газетдин кьилин редакторвилин везифаяр тамамарзава, гьакьван рикI гваз, намуслувилелди. Чи багъри “Лезги газетдин” кIвалахдикни вичин зегьметдин лайихлу пай кутазвай А.Рамазановадихъ гележегда мадни чIехи агалкьунар хьун чи мурад я.
Захъ галаз санал редакцияда типографиядин наборщица яз кIвалахай Юсупова Ирададин ахлакьдизни завай виниз тир къимет гуз жеда. Адахъ галаз кIвалахун за жуван бахт яз гьисабзава. Гьар са кардив рикI гваз эгечIун, газет зегьметчийрин жанлу яракь хьун патал И.Юсуповадин зегьметдизни кьетIен къимет гуз жеда. Ам алай вахтундани вичин везифайрив гьакьван рикI гваз эгечIунин нетижада газетдин таъсирлувал вини дережадив агакьзава.
Гьа ихьтин рикIиз хуш тир келимаяр завай, къунши Куквазрин хуьряй къвез, типографияда газет чап авунин карда зегьмет чIугвазвай Алибегова Наилядин ахлакьдикайни лугьуз жеда. ЦIуд йисалай виниз девирда Н.Алибеговади газет патал вичин истемишунар лап вини дережада аваз кьилиз акъудзава. И рекьяй завай адан зегьметни кьетIендаказ къейд ийиз жеда. Жувахъ галаз санал редакцияда кIвалахай девирда Наиляди вич чаз гьакьван мукьва авунай.
Къе чи багъри газетдин уьмуьрда лишанлу вакъиа кьиле физвай вахтунда заз Исаев Шамсудин муаллимдин тIвар кьун тавун кутуг тавур кар яз аквазва. Чи сифте гуьруьшмишвал алатай асирдин пудкъанни цIуд лагьай йисара, жув Кьурагьрин сад лагьай нумрадин юкьван школадин ученик тирла, арадал атанай. Гуьгъуьнлай за газетдин мухбирвиле, Шамсудин муаллимди отделдин редакторвиле, 2001-йисуз за кьилин редакторвиле, Шамсудин муаллимди газетдин мухбирвиле гъил-гъиле кьуна кIвалахнай. А чIавуз чна чи газет лезги вири районрин газетриз чешнелудаз элкъуьрнай. Са мярекатдал а чIавуз “Лезги газетдин” кьилин редактор рагьметлу Агъариза Саидова, са райондин газетдин кьилин редакторди чпин газетдин тариф авурла, икI лагьанай: “Куь газет газет туш, ам листовка я. Газет Кьурагьрин газет хьтинди жедайди я”.
Шамсудин муаллимдиз Гьуьсейн Рамазана бахшна лагьай келимайриз мад сеферда къуват хгуз кIанзава:
Ви чIалариз шумуд мани,
Сивераваз, дуьзмишна?
Авазрин зул гьа ваз кIани
Лезгистанда къурмишна.
“Дагъдин булах” яз аэропорт,
Лув гана на кьуд патаз.
Гьар са эсер, са шумуд сорт,
Жаваб гана гьар садаз.
“Кардни” “Самур”, “Лезги газет”
ЦIигел хьанва цIарарихъ!
ЦIверекIрикай хьана суьрсет,
Къимет гала гьарфарихъ.
Шамсудин муаллимни, Гьуьсейн муаллимни, гьайиф хьи, фадлай чи арада амач. Амма абуру чи багъри газет патал къазанмишай девлет чун патал еке ирс, къуват хьанва.
Лишанлу вакъиадихъ галаз алакъалу яз, завай жуьреба-жуьре йисара газетдин кIвалахда активнидаказ зегьмет чIугур са жерге маса юлдашрин чешнелу зегьметдикайни лугьуз жедай. Амма инал за анжах жувахъ галаз санал зегьмет чIугур юлдашрин гьакъиндай кхьин жуван буржи яз гьисабна.
Къуй инлай кьулухъни чи багъри газетдин таъсирлувал хкажунин карда чи журналистрихъ еке агалкьунар хьурай. Гьар са карда абуруз жедай куьмекар жувани гуда…
Абдула Семедов
