Ватан! Диде! Дидед чIал! И гафари чи уьмуьрда, чи лезги эдебиятда дерин гел авунва.Абуру гьар са лезгидин рикIе еке чка кьунва. Чи бахтавар Ватандиз, игит халкь­дизни бубайрин  къадимлу адетриз вафалу къагьриман рухваярни баркаллу рушар чахъ гзаф ава. Къе зи ихтилат Баку шегьерда яшамиш жезвай зурба ватанперес, инсанперес, лезги чIалан чIехи устад  Седакъет  Къайинбеговна  Керимовадикай   я.

Ам 1953-йисан 30-мартдиз КцIар районда дидедиз хьана. Гьеле мектебда кIелзавай чIавалай адан шиирар, макъалаяр, гьикаяяр республикадин газетризни журналриз акъатнай. Къвез -къвез Седакъет Къайинбеговна бажарагъдин кукIушриз хкаж хьана. Ам неин­ки шаир, гьакIни бажарагълу гьикаятчи хьизни машгьур хьана. Адахъ хейлин ктабар ава.

С.Керимова композитор хьизни сейли я. Ада вишелай виниз шииррин чIалариз гьаваярни теснифна. Заридин яратмишунрин рехъ гегьеншди я. Адахъ саки вири жанрайрин эсерар ава.

Гьар са цуькведиз вичин атир ава лугьудайвал, гьар са заридизни вичин  кьетIенвал, хатI ава. С. Керимовадихъ вичин хатI, яратми­шунрихъ чпин кьетIенвал ава. Адан шииратдин эсерар ватанпересвилин, инсанпересвилин гьиссерив ацIанва. Гьар са шиир, абурун ма­на-метлеб, кьилин фикир акьалтзавай несил­ дуьз тербияламишиз куьмек гудай алат я.

И кар фикирда кьуна, заридин шииратдин эсерар мектебра кIелзава ва ахтармишзава. Абур аялрин рикI алай шиирар я ва абур еке ашкъидивди чирзава.

С. Керимова ва адан яратмишунар заз гьикI хуш хьанай? Мектебда аялриз чирна, кIелна. Инал са шакни алач. Са вахт алатайла, “Лезгинкадал илига” шиир заз манидалди ван атана. Мани хьиз ван атайла, заз адахъ авай къуватдикай хабар хьанай. Ам буйругъдин, тIалабунин, эвер гунин гьиссерив ацIанва. И шиирдай заз шаирдин къамат, адак квай гьерекат, адан хиялар, къастар акуна. Заз и мани вири лезги халкь, адан фикирар сад ийидай, абур санал кIвачел къарагъардай гимн хьиз хьанай. Гьа са вахтунда и маниди чи халкьдин тIвал-квалдикай хабар кьазва, чIуру хиялар, фикирар чукIурзава:

Ягъ, “Лезгинка”! Шехьа, цIугъа, гьарая!

Вичин сихил чизмачирбур пара я.

Ягъ, “Лезгинка”, чи фикирар зурзура,

Чи рикIерин живер, муркIар цIурура.

Хура рикI ваъ, къван авайбур жагъура.

Япа кичIе ван авайбур юзура.

И эсердай аквазвайвал, С.Керимовадин рикI Ватандихъ, хайи халкьдихъ, дидеди ба­гъишай чIалахъ кузва. За фикирзавайвал, и маниди гьар са лезгидив дуьздаказ фикир ийиз тазва.

РикIе чка кьур заридихъ ва адан яратмишунрихъ зун Интернетда къекъвена. Анай заз шаирдикай ва адан яратмишунрикай гзаф малуматар жагъана. Зун адан яратмишунрихъ, ил­лаки “Сувар” ансамблдихъ галаз таниш хьа­на. Абур манияр туш, уьмуьрдин гьакъи­къат я. Са шумудра яб ганатIани, тух хьун мум­кин туш.Ихьтин эсерлу жавагьиррин сагьибдихъ галаз таниш тахьун, гунагь яз гьисабнай за.

Са сеферда Сулейман-Стальский райондин  кьил Нариман Абдулмуталибова дидед чIалариз талукьарнавай зурба мярекат тешкилна. Аник устаддиз кIелунин конкурсни квай. И конкурсда чи мектебда кIелзавай 11 лагьай классдин ученицади иштиракдайвал хьана. Ада чи рикI алай шаир, баркаллу лезги руш С.Керимовадин “ЧIалакай баллада” поэма хуралай устаддиз кIелна. И руша кIватI хьанвайбур мягьтеларна, гзафбурун вилерал нагъв гъана. И эсер дидед чIалан гзаф муаллимри чавай къачунай. Зи гъиле авай “ЧIалакай баллада” шииррин кIватIал, сада-садав вугуз, гъиляй-гъилиз фенай. Жуван хайи Ватан,  чIал, диде кIан хьуниз эвер гузвай ихьтин эсер гьар са лезгидин рикIе гел тадайди я:

Квез веси хьуй, балаяр,

Заз кимид я лугьумир,

И дуьньяда дидед чIал

Алапехърев вугумир.

ИкI тавуртIа, тахьайтIа,

АтIудач чи сузаяр,

ЧIал квахьайтIа, кьилел чи

Пара къведа къазаяр.

Поэма гьар са дишегьли дидедин рикIе гьахьдайди хьанва, гьикI лагьайтIа ахьтин дуьшуьшар чални гьалтзава  эхир.

Чи чIехи заридин “Чан дидедин” мани сад лагьай сеферда ван атайла, завай секиндиз яб гуз хьанач. Накъвар чеб-чпелай вилерилай алахьзавай, адан гьар са гафуни бедендик зурзун кутазвай. Чан Седакъет вах, и ма­ни­ теснифдайла, вун гьар са дишегьлидин рикIе къекъвенайни?! А мани дишегьлийрин гимн хьанва. Гзафбуру ам хуралай чирнава. Гьам кIвалахзавай мектебда, гьам мел-межлисда, гьам райондин дидед чIаланни литературадин муаллимрин семинардал алай ихтилат и манидикай я. Зун гъавурда акьурвал,  эсерди чун вичиз муьтIуь­гъар­нава. Бес мад идалай зурба бажарагъ же­дани?!

2016-йисан декабрдин варз тир. Чи райондин лезги чIаланни литературадин муаллимрин семинар Курхуьруьн мектебда кьиле фидайвал хьана. Къарагъарнавай тема дидедикай тир: “Вири дуьньядин бине диде я”. И мярекат кьиле тухун патал заз Седакъет вахакай ва адан яратмишунрикай еке куьмек хьана. Ада семинардиз талукьарнавай вичин видео-обращение ракъурнавай. Ана ада муаллимрин вилик чIал хуьн, виликди тухун  патал акъвазнавай везифайрикай лагьана. Адан хъуьтуьл, назик, ширин сесини кIватI хьанвай муаллимрик ва мугьманрик еке гьевес кутуна.И семинардал винидихъ тIварар кьур эсеррикай чна еке менфят къачуна ва гурлу капар ягъуналди кьабулна.

Седакъет Керимовадин гьар са эсердал генани гегьеншдиз акъвазиз жеда. Абур кIелиз, чириз кIан жедай эсерар я. Заз чи играми вах Седакъетахъ чандин сагъвал, къелемдин хцивал, адан бажарагъдин  дережа мадни хкаж хьана кIанзава. Къуй, Седакъет вах, ви манийри, лекьери хьиз, Лезгистандал, адалай яргъарани лув гурай!

Гуьзел  Межидова,

Курхуьруьн М.М.Рагьимован тIварунихъ галай I-нумрадин юкьван мектебдин дидед чIаланни литературадин муаллим, Дагъустан Республикадин лайихлу муаллим, РФ-дин просвещенидин отличник.