Зи ихтилат вични диде тир духтурдикай я, заз гьеле мектебда амаз чизвайдакай.
Махачкъаладин аялар хадай 1-нумрадин кIвалин (роддомдин) кьилин духтур, медицинадин илимрин кандидат, бажарагълу тешкилатчи, устад пешекар, вафалу юлдаш, руш, свас, диде Земфира Шихсефиевна Сефихановадиз (гила Гьажиева) за Тагьирхуьруьн-Къазмайрин юкьван школада тарсар гана, алатай асирдин 80-йисара. Урус чIалай ва литературадай. Са куьруь вахтунда зун ада кIелзавай классдин руководителни хьана. Гзаф бажарагълу, чирвилерихъ ялдай аялар авай, гьакьван хъсан крарикни (субботникрик, сиягьатрик, суваррин мярекатрик…) кьил кутадай, чпи тешкилдай а мярекатар. Земфира а классдин аялрин башчи хьиз тир…
Йисар, вахтар алатна, гила а чIаван ученица чIехи коллективдин регьбер, лап жавабдар ва гьакьван герек пешедин сагьиб, вичин чирвилер ва тежриба датIана хкажзавай алим, неинки республикадин меркезда, гьакI адалай яргъарани гзафбуруз, иллаки дидейриз машгьур духтур, акушер-гинеколог я.
Адан устадвиликай, пешедиз вафалувиликай, гъейратлувиликай хейлин ихтилатар заз жуван хуьруьнви, илимрин кандидат, Дагъустандин халкьдин духтур Азедин Мурадович Эсетова авуна. ГьикI хьи, гьамни Земфирадин муаллим я. ДГМИ-да акушер-гинекологвилин пешедай чирвилер гайи, гуьгъуьнлай гьа чун рахазвай роддомда адан руководитель ва насигьатчи хьайи. Вичин са интервьюда З.Гьажиевади Азедин Мурадовичан гьакъиндай лагьанва: “Ам заз институтда тарсар гайи муаллим я. Азедин Мурадович гафуни атIудай, кар алакьдай, гъиле кьур гьар гьи кIвалах хьайитIани кьилиз акъуддай руководитель тир. Адан пешекарвилел, инсанвилин ерийрал, ада тухудай пятиминуткайрал чна-духтурри гьейранвалдай. Гуьгъуьнлай ам ДАССР-дин здравоохраненидин министерстводин кьилин акушер-гинекологвиле тайинарна”.
За и гафар тамамвилелди Земфира Шихсефиевнадиз вичизни хасбур яз гьисабзава. Дугъриданни, адан гъилик квай аялар хадай кIвал алай аямдин вири истемишунриз жаваб гузвай, дидеяр ва балаяр саламатдиз хуьн патал герек вири мумкинвилер авай идарадиз элкъвенва. Ина, гьич тахьайтIа, акушерстводинни гинекологиядин чIехи кафедра кардик квайди гьисаба кьун кутугнава.
Махсус лабораторияр, технологияр, тадаракар арадал гъун ва кардик кутун алай аямдин шартIара регьятбур туш. “Базардин” шартIари басрух тагузвай са хелни амач.
Къе лагьайтIа, аялар хунин ва хуьнин, сагълам несилар арадал гъунин месэлаяр, демографиядин кар алай месэлайрикай яз, государстводин лап кьакьан мертебайрани датIана вилик кутазва. Амма регионрив а къарарар ва къайгъударвал акьван фад-фад агакь тийизвайди чи гьар йикъан гьакъикъатди, республикада кьиле физвай бязи вакъиайри хъсандиз раижзава. Ихьтин шартIара аялар хадай кIвалерин пешекарри ва руководстводи гзаф крар-жавабдарвилер чпин хивез къачузва. Четинвилер чи девирдин инсанар, иллаки дидеяр, гьеле аялдик тахьанмаз, сагъсузбур, зайифбур хьунихъ, маса шартIарихъ (яшайишдин, экологиядин, марифатдин ва маса) галаз алакъалу я. ЯтIани, чи республикада, гьа жергедай яз меркездани, аялар хунин кьадар къвердавай гзаф жезва. Юкьван гьисабдалди, чина вацра 500-600-аял кьван дуьньядал къвезвалда. Хкатунар-къвердавай тIимил. Гьа са вахтунда, виликрай ерли такур жуьредин азарар малум жезва, гьам дидеяр, гьам духтурар имтигьанра твазва. Инал чун а терефрикай рахазвач.
Дидейринни куьрпейрин сагъламвал хуьникай духтурди вичи лугьузва: “Са рахунни алач, духтурвилин кеспи четинди, жавабдарди, секинсузди, акушер-гинекологдин кIвалах мадни гзаф жавабдарди я, гьикI лагьайтIа, ада кьве касдин — дидединни аялдин сагъламвилин патахъай жаваб гузва…”
Им, дугъриданни, цIай гваз гуьгъуьниз калтугзавай хьтин кар я. Духтур акушер-гинекологдихъ секин йикъарни йифер бажагьат жезва. Иллаки йифери “савкьатар” гзаф багъишда. Ихьтин мисалар заз жуван ва хейлин мукьва-кьилийрин хизанрани са шумудра акуна. Аялар хадай йикъар, вахтар хкязавайди туш. Суварарни тIатIилар, хъуьтIерни гатфарар, йиферни йикъар ина вилив хуьзвач. Бедендик чIехи хьанвай бицIекди экуь дуьньядихъ ялзава!.. Духтурар, санитарар, сестраяр, гьелбетда, хизанарни абурун къайгъуда гьатзава. Гьи чIавуз хьайитIани.
Дидевал хуьниз талукь яз Земфира Шихсефиевнади са мярекатдал авур рахунар зи рикIел генани хквезва: “Гьар са дишегьлидин-дидедин, папан, сусан, рушан, вахан сагъламвилел гуьзчивал ая, кIвачел залан жезвай свас, руш гъиле-гъил аваз чкадин ФАП-да, я райондин поликлиникада учетда тур, ам мукьвал-мукьвал акушер-гинекологди тайинарнавай вахтара ахтармишиз твах. Азар, синих малум хьанваз хьайитIа, тади гьалда ам сагъардай серенжемар кьабула. Ибур диде жез гьазурвал аквазвай гьар са дишегьлиди рикIел хвена ва тамамарна кIанзавай крар я…”
Жуван са тебрикда за Земфира Шихсефиевна дуьньядиз машгьур Диде Терезадив гекъигнава. За а гафар гилани тикрарзава:
Чидач заз ви агалкьунрин эвезар.
Авач гьеле ахьтин дуьзгуьн терезар.
Белки, ятIа вун чи Лезги Тереза,
Зуьгьре гъед хьиз, рагъ чинаваз хъуьредай…
Ина кухтадай, хкуддай гафар авач. Зи гекъигунрихъ 8-Мартдин суварин юкъуз иллаки чпин дуьзвал, гьахълувал ава. Къуй гьамиша чаз икI акурай чи дидеярни сусар, чи вахарни рушар!
Земфира Шихсефиевнадизни за дидейрин диде лугьунихъ гьа сир ава: дидеяр — хуьн, балаяр — хуьн!.. Квез сувар мубаракрай, гьуьрметлу дидеяр!
Мердали Жалилов
