Гафарин алемдай
За фикирзавайвал, яратмишунрин рекьяй гекъигиз тежер хьтин зурба бажарагъ аваз хьайи Алибег Фатахован эсеррин метлеблувални къиметлувал, чешнелувални таъсирлувал садрани агъуз аватдач. Устаддин эсеррин чIални тафаватлуди, къешенгди я: анай чаз чи лексикадин гегьенш мумкинвилер, девлет аквазва. Инал заз А.Фатахован эсерра дуьшуьш хьайи бакъал, бакъалчи, гуругь, мешвера, санайи гафарикай ихтилатиз кIанзава.
Къейднавай гафар гьам кхьинра, гьам рахунрани ишлемишзавайбур, гафарганрани гьатнавайбур ятIани, эхиримжи вахтара абурукай бязибур масабуралди эвеззава.
А.Фатахова вичин “КьатI-кьатI авур зунжурар” эсерда урус чIалан “бакалея” гафунин чкадал бакъал ишлемишнава: “Санал жергедаваз бакъал туьквенар…”. КIелзавайбуру садлагьана и гаф “бокал” гафунихъ галаз какадарунни мумкин я. Писателди недай-хъвадай кьуру суьрсетдикай, яни бакъал малдикай ихтилатнава. Гьа ихьтин суьрсетар маса гузвай туьквендин сагьибдиз ада тIвар кьунвай эсерда бакъалчи лагьанва: “Бакъалчидин туьквенни я пара худ”.
Вичихъ “кIватIал”, “кIеретI”, “десте”, “тилит” ва ихьтин маса синонимар авай гуругь гафни кьериз-цIаруз гьалтзавайбурукай я. А.Фатахова “Дяве” эсерда ишлемишнава: “Гуругьри элкъуьрна фикир, / Чпин тупIар кьуна сара…”. Алим А.Гуьлмегьамедован баянрин гафарганда къалурнавайвал, и уьлчме фарс чIалай атанвайди я.
Совещанидиз, собранидиз мешвера лагьайтIа жезва. Писателди “Зарбачи Гьасан” эсерда и гаф ишлемишнавай мисал гъин: “Мешверада, гьар сана / Са декьикьа буш дугурдач…”. Араб чIалай атанвай и гафуникай алай девирдани менфят къачузвай дуьшуьшар авачиз туш. Урус гафуналди эвезнавайбурук санайи (промышленность) уьлчмени акатзава. Эгер чна виликан девирдин векилрин кхьинриз-яратмишунриз фикир гайитIа, чаз аквада хьи, абуру промышленность гафунин чкадал санайи ишлемишнава. А.Фатахова вичин “Комсомолка” эсерда хьиз: “Агъзурралди устад папар гуда чна хкаж жезвай санайидиз”.
Классикдин яратмишунра фикир желбдай гафар, келимаяр, мягькем ибараяр акьван ава хьи, абурукай башламишай ихтилатдихъ а кьил тахьун мумкин я.
К.Ферзалиев
