Зи бубайрин ватан тир Чантархуьр Дагъустан Республикадин СтIал Сулейманан тIварцIихъ галай райондин мулкарик акатзава. Хуьр райондин юкь тир Кьасумхуьрелай тахминан 4,8 километрдин яргъа ава. Ам арадал атуниз талукь яз чаз чизва хьи, хуьр анин бине кутур касдин тIварцIихъ гала.
XIX асирда Чантархуьр вири Куьре округдихъ галаз санал Россиядин империядик акатна. А девирда ам Дагъустандин Куьре округдин Гуьнедин наибвилик акатзавай, Асалдхуьр, Барбархуьр ва Шерифахуьр хуьрерихъ галаз Асалдхуьруьн жемиятдик квай.
1977-йисуз хуьруьн агьалияр Агъа СтIалрин совхоздин чилерал куьч хьана. Гила абур Агъа СтIал-Къазмайрал яшамиш жезва.
1886-йисан переписдин нетижайрин бинедаллаз, хуьре 34 майишат авай, агьалийрин кьадар 185 кас тир. Хуьре а вахтунда агъадихъ галай сихилар яшамиш жезвай: Къамбаяр, Урусар. Алай чIавуз хуьр ичIизва.
1941-1945-йисара Чантархуьряй Ватан хуьз 20 жегьил фена, абурукай 15 касдиз элкъвена хтун кьисмет хьанач.
Къенин юкъуз Чантархуьре Ватан хуьн патал чан гайи кьегьалриз эцигнавай памятник ава. Ам 2017- йисан 25-июлдиз ачухна.
Хуьруьн кIане Чантар кIам авай. Адет яз, лезгийри хуьруьз анин бине кутур касдин тIвар гудай. Чантархуьруьнвияр маса хуьрериз куьч хьана. Вучиз лагьайтIа, хуьре яд авачир, дуланажагъ гзаф четин тир.
Советрин девир атайла, Чантархуьруьн агьалияр маса чкайриз, шегьерриз куьч хьана. Зи дахдин буба, дяведин ветеран Бабаев Эфенди Бубаевич, хизанни галаз Махачкъаладиз атана. Хуьруькай рахадайла, бубади чаз абуру яд гьикI кIамай кIвализ ялзавайтIа ахъайда.
Чантархуьруьн жемят, хайи макан туна, масанрихъ куьч хьанатIани, абуру чпин адетар, хайи чIал рикIелай алудзавач, чIехи бубайри-дидейри хтулриз, птулриз ахъайзава, ата-бубайрилай атанвай бине чирзава. Халкьдин тарих несилрилай несилрал агакьарзавай, эдебият ва меденият вилик тухузвай Чантархуьруьн агьалийри чпин адетар хуьзва.
Гьар са хуьр вичин тегьерда гуьрчег я. Заз лагьайтIа, бубайрин ватан Чантархуьр рикIиз чими я. Хуьруьн тIварцIиз фикир гайитIа, ам ибарат хьанвай гафара адан мана-метлеб ава.
Гьайиф хьи, ихьтин хуьр ичIи хьанва. Еке са хуьруькай анжах чкIанвай цларни къванерин гьамбарар ама. Исятда гзаф агьалияр чпин хизанарни галаз, регьят уьмуьрдин суракьда аваз, гъурбатда яшамиш жезва. Амма чна бубайрин макан садрани рикIелай алуддач.
Кьисметди чун дуьньядин гьи пипIез акъудайтIани, чна чи хайи хуьр, бубайрин юрдар рикIелай ракъурун лазим туш. Гъурбатда гьикьван къулай шартIар хьайитIани, мукьвал-мукьвал вилерикай карагзавайди эвелни-эвел хайи хуьр я. Ватандин ширинвал хтулриз, птулризни чирна кIанда.
Жагьанханум Бабаева,
ДГУ-дин филологиядин факультетдин
РДО-дин 3-курсунин студентка
