Уьмуьрдин лувар яргъибурни жеда, куьруьбурни. Абур гьеле аял  чIавалай арадал къвез башламишда. Гьар са касдихъ абур тек са вичиз хас, тикрар тежербур  жеда.  Зи рагьметлу чIехи буба Баламетаз кIелиз-кхьиз гьеле школадиз фидалди чир хьанвай. А карда адаз вичин чIехи стхайри куьмек гана. Хизанда гъвечIиди тирвиляй я же­ди. Мумкин я, абур адан гележегдихъ инанмиш тир.

Школадин девирда бубади А.Фатахован “Надинж аялар” сегьнеламишнай. Ам вич автордин ролда къугъвазвай. Бубадиз а гафар вичин вири уьмуьр­да хуралай чидай. Неинки автордин, гьакI Перидин, КIарцIидин ва Къемберан гафар. Бубади абур лугьузвай те­гьер, гьилерин ишараяр акурла, ая­лар  гьейран жедай.

Мегьарамдхуьруьн райондин Киркарин хуьруьн  Гь.Аликберован тIварунихъ галай школада кIвала­хай лезги чIаланни литературадин муаллим, зи рагьметлу чIехи буба  Баламет  Бегович  Бегов  1947-йисан 11-февралдиз лежбердин хизанда 5 лагьай велед яз хьана. Ругуд лагьайди вах тир, ам гъвечIи­за­маз рагьметдиз фенай. Ругудакай амукьай вад стха буба Бегани диде Интизара,  девирдин татугайвилеризни килиг тавуна,  чпелай алакьдайвал чIехи авуна. ГъвечIи хцин рикI ктабрал гзаф алай. Школадиз фейидалай кьулухъ ам анжах библиотекада аквадай. Аялар патал ктабар кIелдай.

8-лагьай класс акьалтIарай­далай кьулухъ ада кIел хъувунач. Ам, кьисмет­дин чарх масанихъ эл­къвена, Туркменистандин Небит-Дагъ шегьердиз акъат­на. Ана адан стха Мурсал яшамиш жезвай. Стхадихъ галаз линейщиквиле кIва­лахна. Абуру буругъриз экверин симер чIугвазвай. Амни са акьван регьят кIвалах тушир. Барханра акIур­завай­ шалманар, пакадин йикъан экуьнахъ кIвалахал хъфейла, тахьай­ мисал жедай. Йи­физ акъатай гару ярхарнаваз жагъидай. ЦIийиз акIур хъувун лазим тир. Линия неф­тя­ник­рив вахканваз хьайи­тIа, и кIва­лах абуру чпи-чпин харжидалди хъувун лазим тир. Хуьре шартIар четин тирвиляй, саки 60 кас кьван гьана яшамиш жез­вай. Са пай чпин хиза­нарни галаз фен­вай. Гьакъикъат ам я хьи, лезги халкьди туркменриз фу нез чирна. Къуба­ Салигь участокдин начальник тир. Ам Небит-Дагъ­диз эверна тухванвайди тир. Вучиз лагьайтIа, ам нафтIадин буругърихъ галаз лап дериндай таниш тир. Гьуьлуьн кIаняйни яд акъу­диз чидай. Виринриз агакьдай кас! Са зерре рехне квай кIвалах адаз хуш къведачир. Адахъ ше­гьер­да вичин кIвал-югъ хьанвай.

КIвалахдин ял ядай вахтунда ктаб гъиляй вегьин тийидай Баламет, 1966-йисуз хьайи залзала себеб яз, хайи хуьруьз хтана. Тагьирхуьруьн-Къазмайрин школада вахтунилай фад  имтигьанар хъсандиз вахкана. Са йисни зура армиядин жергейра къуллугъна. Армиядани ада ктаб гъиляй вегьедачир. Военный частуна хъсан библиотекани авай. Адалай алава яз, ктабрин лотереяни къанни вад кепек тир. Баламета абур маса къачудай. Са бязи вахтара затIни акъат­дачир. ЦIуд манат акъатдай вахтарни кими тушир. Пул вахчудачир, ктабар къачудай. Са ктабни кIел тавуна тадачир.

1969-йисуз чIехи буба В.Ленинан тIвар­цIихъ галай ДГУ-дин филологиядин факультетдиз гьахьна. 1974-йисуз агалкьунралди ам акьал­тIарна. КIелдай йисара ам илимдинни ахтармишунардай институтдин (гьеле сад лагьай курсуна амаз) важиблу къуллугъчийрикай сад тир. И вахтара ам КцIар, Кьурагь, Сулейман-Стальский, Ахцегь районра халкьдин сивин яратмишунар кIватIунал машгъул тир. Студентриз  илимрин академиядини куьмек ийизвай. Материалар гьанизни талукь тир. Студентриз гьакIни районра куьмекчияр гьазурнаваз жедай. КцIар райондин хуьрера къекъведайла, абуруз куьмек яз, шаир З.Ризванова концерт гудай артистарни рекье твадай.

Лезги районрилай гъейри  Хунзаха, Гьамзат ЦIадасадин хуьре, Андалалдин дереда, Туркменистандин Къизил-Къаяда, Къизил-Арватда ва  Новосибирскда ада сиягьатар авуна.

Школада кIвалахзавай йисарни итижлубур тир. Жегьил муаллим яз, ам вичиз авай  чирвилер аялриз гуз алахъдай. Тарс тухудайла, сегь­неламишунин къайдаяр ишлемишдай. Абур ишлемишун патал аялар виликамаз, тарс гудай вахт къведалди, тарсунив танишарзавай. Им регьят кIвалах туш, гьелбетда.

Баламет муаллимди вичин иштираквал аваз кхьенвай 3-классдин “Лезги чIал” ктабда машгъулардай материалар (кроссвордар) ганва. Ахьтин кроссвордар кIелзавай гьар са тарсунин кьилин игитрикай туькIуьриз жедай.

Баламет буба гзаф хъсан къилихрин, гегьенш фикирар авай, хайи чIаланни литературадин месэлаяр дериндай чидай, вичин тежрибадалди кIвалахзавай муаллим тир.

Ам инанмиш тир хьи, инсанвал касдин  къилихрилайни ахлакьдилай аслу я. Ада тарсара ишлемишзавай хсуси ме­тодикади яваш-явашдиз аялрин гьиссер, фикирар виликди тухудай. Муаллимдин фикирдалди, литературадай чирвилер гун — им аял вич-вичин, садалайни аслу тушир, яни масада хиве тун тавунвай фикирдал инанмиш яз, чIалахъ яз вердишарун я. Адан тарсара аялри чпи -чпихъ галаз гьуьжетардай, гьарда вичин фикирдал кIевивалдай. Баламет Беговича абуруз манийвал гудачир, анжах гьуьжетриз рум гана, мадни деринардай.

Ада са школада 43 йисуз кIва-лахна. Адан инанмишвал адакай ибарат тир хьи, аялри чпи-чпихъ чин элкъуьрун ла­зим тир. Вичихъ галаз­ кIвалахзавай муаллимризни ада меслятдай: “Аялдихъ чин элкъуьра. Ада вахъни элкъуьрда, квевай ам гъавурдик кутаз жеда. Куьн рахазвайди инсан я! КIандатIа ам гъве­чIиди хьуй, кIандатIа — чIе­хиди”. ЧIехи бубадин рикI зегьметдал гзаф алай.

Баламет бубадин рехъ гьакъисагъвилелди давамардай хтуларни, птуларни хьана. Абурни зи  диде Халумагъа ва хала Виктория я. И рехъ мадни ге­гьенш жезвайди аквазва заз: зи вах Руфимадини абурун геле гел тунва, зани чи чIехи бу­­бадин рехъ мягькем камаралди давамаруник умуд кутунва.

Къизлер  Мегьамедерова,

ДГУ-дин филологиядин

факультетдин РДО-дин

3-курсунин студент­ка