Ван авуна
Ахцегьа лезгийрин игитвилин “Шарвили” эпосдин суварин кьилин майдан дегишарун! Им вичиз фадлай дикъет-къимет гана, гьялна кIанзавай важиблу месэла тир. Эдеб-ахлакьдин, намусдин и месэла гила хьайитIани кудна хъсан хьана. И кардай чна Дашдемир Шерифалиеваз пара кьадар сагърай лагьун лазим я. Кьилинди, пара инсанри и месэла ва суварин майдан патал ада теклифнавай чка хушдиз кьабулзава.
Аник сурар квайди гьа бинедилай чиз-чиз, “Шарвилидин” мярекатрин кьилин майдан патал гьакимри анаг хкягъун пара тажубдин кар хьана. Гьа макъамда за жуван наразивилин гаф лагьайди тир. Гьайиф хьи, яб ганач, ван атанач. Аллагьдиз шукур хьуй, гила инсанар диндихъ элкъвенвайла, абуру ихьтин месэлайризни талукь тирвал фикир гузва. Хиве кьан, бубайри тербияламишайвал, чна, Валентин Эмирован тIварунихъ галай багъдай фидайла, ана кучукнавайбурун руьгьерихъ гьамиша дуьа кIелзава. Пара вахтара анай ваъ, маса рекьяй физва. Гьа икI хьунни лазим я, вучиз лагьайтIа, жуваз такIан кар масадазни тавуна кIанда. Низ хуш жеда кьван бубайрин сурариз кIур гун, артухлама анал ички хъун, гьажетханаяр эцигун, еке шадвилер авун?! Зун инанмиш я хьи, “Шарвилидин” суварик къвезвай парабуруз аник сурар квайди чизвач, чир хьайитIа, иштиракдач, чидайбуру чаз айиб-туьгьметзава, вири районни кваз беябур жезва. Авайвал лугьун, гьа сурариз кIур гуниз мажбур жезвайвиляй чна анал жезвай мярекатра иштиракзавач.
Муькуь патахъай, месэла къарагъарнавай макъалада хъсандиз къейднавайвал, и чка сегьне-майдан патал дуьм-дуьз манадин жигьетдайни хъсанди хьанвач. Адет тирвал ва вири тамашачийриз хъсандиз аквадайвал, сегьне агъада хьана кIанда (кинотеатррин къайдадиз килиг). Ина акси тегьерда хьанва: вилик квай тIимилбурулай гъейри, чилин ландшафт тирвал агъада акъваззавай парабуруз сегьне стIун аквазвач.
Кьве гаф суварин шадвилерин майдан патал теклифзавай цIийи чкадикай лугьун. Амма Ахцегьрин рикI хьтин, пара вижевай чка я. Гатун зегьем вахтундани датIана михьи гьава, вацIун кьезил шагьвар авай, чкадин тамашуниз лайихлу пара имаратар аквазвай гуьзел чка я. Вични — Шарвилидин магьледа. Кьуд патахъай ацукьдай чкаяр туькIуьрдай надир мумкинвал авай гегьенш, къулай ихьтин майдан республикада къекъуьналдини жагъидач. Заз чиз, теклифнавай месэла кьилиз акъудуниз аксивалдай делил ва я кас тахьун лазим я. Чпелай кар аслу гьакимар халкьдин чIалаз килигдайдахъ инанмишвалзава. Жемят тупламишна, алакьдай вири куьмекар гун чнани хиве кьазва.
Абдулашим Гьажи Абдулгьашумов,
Ахцегьрин жуьмя-мискIиндин имам
___________________________________________________________________________________________
“Шарвили” эпосдин суварин майдан дегишаруниз талукь ачух чар кIелайла, дуьз ва вахтунда къарагъарнавай и месэладик къуьн кутун патал жуван гафни лугьузва. Белки, газетдин куьмекдалди и кар вилик фин…
Гьуьрметлу Д.Шерифалиева теклифзавай чка райцентрада (вичин рельефдиз килигна я жеди) ишлемиш тийизвай кьетIен участок я. Куьгьне Ахцегьрин гуьне ва къуза патарин юкьва авай анлай тамашуниз лайихлу пара чкаяр ачух жезва: чарх алай надир муькъвер, мискIинар, чубарукдин мукар хьиз, сад-садан винел куьрс хьанвай кIвалер (милли архитектурадин кьетIен ансамбль тир гьадазни дикъет гана, къайдадиз хкайтIа, хъсан я), регъвер, вичин шагьвар ва аваз гвай вацI… Гьакъикъатдани, ачух цавун кIаник квай амфитеатрдиз тешпигь анжах гьанал туькIуьрун лазим я Шарвилидин чIехи майдан. Амма… мукьвара шикил ягъун патал анал фейила зи рикI тIар хьана: бязи къадирсуз ксари, зирзибил гадариз, анаг чиркинарзава, хъуртаз элкъуьрнава. Багьна жагъидай жеди, эгер анал зирзибилрин ящикар алачиртIа ва я райцентрада яшайишдин амукьаяр (ТБО) кIватIна хутахун патал УЖКХ-дин махсус машин къекъвезвачиртIа. И татугайвал чи хуьруьн советдиз, депутатриз, администрациядин комиссиядин секретардиз, къайдаяр хуьдай органриз вучиз аквазвачтIа, тахсиркаррин вилик пад абурувай вучиз кьаз жезвачтIа, тажубдин кар я. Анал Шарвилидин майдан туькIуьриз эгечIнайтIа, михьивал, тIебиат хуьнин месэлани гьялиз жедай.
Юсиф Саркаров,
гьевескар эколог, шикилчи
