Гьуьрметлу дустар!

Ингье, акуна-такуна, йисан виридалайни гуьзел, гьакьван берекатлу ва безеклуди тир гатун вахтни алукьна. Июнь — гатун эвел.

Школайра эхиримжи зенгер яна, гила мектебар акьал­тIар­завайбуру имтигьанар вахкузва, гележегда  кIелунар давамардай, я тахьайтIа, производствода (хуьре ва я шегьерда) кIвалахдай планарни язава.Гзаф аялар, школайра кIелунар давамарзавайбур­, гатун лагерриз ял ягъиз фи­да… Гатун къайгъуяр гзаф екебур я. Виринра куь зирек, кар алакьдай гъилерни герек жезва…

1-июнь, аялар хуьнин Международный югъ суварни я. Чна, азизбур, квез и югъ рикIин сидкьидай мубаракзава. Къуй дуьнья ислягь, уьмуьр сагъламди, яшайиш къулайди хьурай!

Гатун вахтар гьакI ракъурмир. Чазни чарар — куь шиирар, гьикаяяр, хъсан ши­­­килар рекье тур. Гату чаз жумарт хьухь вири лугьузва. Гатук тади квайди хьиз, чакни тади жен…

___________________________________________________________________________________________________

Блокада

 (Игит Ленинград гьалкъадай экъечIунин гьуьрметдай)

900 йикъар, мадни йифер

Вун гьалкъада хьанай, шегьер.

Душманди вичин кьацIай гъилер

Валди яргъи авунай, шегьер.

 

Норма хьанай гьар са йикъан,

КIус-гъвелни хуьз багьа тир фан.

Душманд кьилел эхир тIурфан

Къурнай вуна, игит шегьер.

 

Кьейибур лап хьанай пара,

Фу тIимил жез атIай чара.

Гьалкъада вун хьайи къара

Лигимарнай на вун, шегьер.

 

Эхнай вири азиятар,

Четин къвазнай гьалкъад вахтар.

А душмандин чIуру къастар,

Чпиз кьисмет хьанай, шегьер.

 

900 лагьай азгъун юкъуз

Душмандин кьил хьанай агъуз.

Чи аскерри, мани лугьуз,

Кутунай ам хурук, шегьер.

 

Урусат — ви чIехи Ватан,

КIан я ам чаз, хуьзва масан!

Сергьятдилай патан инсан

Ахъайзавач чна, шегьер.

Райсудин  Набиев

________________________________________________________________________________________________

Буйругъдикай баллада

И кардикай 1980-йисан 10-майдиз акъатай “Комсомольская правда” газетда кхьенвай

 

Кас амачиз, лал хьанвай харапIа — хуьре,

ЧукIурнавай, цIай яна, фашистри мурдар,

Чилин фура дидеди чуьнуьхай бицIек

Димади чи маршалдиз кхьенай и чар.

Къавар кана, амукьай цIивиндив чIулав

Кхьенвай чар, пуд пипIен,  аскердин жуьре.

Ажугълу тир бицIекан сес —  хци ялав,

Аватиз кIанз душмандин камалсуз кьилел.

Бомбайрин цIун лепейрай, гумадин яцIай

Фенай а чар фронтдиз маршалдин гъилел.

“Жуков халу, гъалиб хьухь, ягъ душмандиз цIай!” —

Аялдин сес хци тир — тир жеди гуьлле.

Физвай и сес, минайрин кукIварун течиз,

Течиз пехъи луьлейрин ягъун, рекьин, кун,

Физвай югъ-йиф, галатун, ахварун течиз,

Сенгеррилай сенгеррал къужахдаваз цIун.

Гужлу жезвай къвердавай чи тупар, танкар,

ЧIехи жезвай къвердавай гьужумдин лепе.

“Жуков халу, гъалиб хьухь!” — тикрар жез гафар,

Душман жезвай дарбадагъ, къугъвазвай пемпе!

Вири рекьер алудна, къачурла Берлин,

Рейхстагдик цIай кутурла, секин жез ажугъ,

Галат хьанвай маршалди, мурад хьиз кьилин,

Жаваб кхьин хъувунай хтулдиз вичин:

“Дима, чна акъудна кьилиз ви буйругъ!..”

Владимир Портнов

Урус чIалай таржума —  Мерд Алидин

______________________________________________________________________________________________

Тапархъанар

Лап фад вахтара са хуьре амалдар квасани са нехирбан гада яшамиш жез хьана. Кваса кIвалхал рикI алачир, темпел, гьуьжетралдини сикIрен амалралди вичин кьил хуьзвай иблис тир.

Гада лагьайтIа, — кIвалахал рикI алай, экуьнахъ фад къарагъиз, вичин маларни, жемятдин мал-къарани хуьзвай нехирбан.

Ам, пакамлай няналди чуьлда гьайванар хуьз, дарманрин хъчарни, яр-емишарни кIватIиз, гьар юкъуз­ вичин дидедин вилик уьзягъдаказ хкведай.

Гьа икI гатфар, гад, зулни акъат­на, кьуьд алукьзавай. Хуьруьн жемятди йисан къене гьазурнавай берекат — къуьлуькай хъуьтIуьн суьрсет гъуьр гьазурун лазим тир.

ВацIал пуд регъв алай. Гьар магьледи, чпин регъвер, бандар туькIуьр хъувуна, хъуьтIуьн раж ре­гъуьн патал, цил вегьена, тIвара­р­ни кхьена, сиягь гьазурнавай.

Яргъи йифера регъве гъуьр регъвезвай сиягьда амалдар квасадинни кесиб  нехирбан гададин тIварар санал ацалтна. И кар нехирбандин дидедиз такIан хьана ва ада вичин хцивай цил масадахъ  галаз дегишарун тIалабна.

Гададиз кичIе тушир. Квасади гада алдатмишдай фенд фадамаз туькIуьрнавай.

— Хендеда къариди хвенвай нехирбан авам я. Югъди маларин гуьгъуьна авай адавай суьгьбет ийиз, таб туькIуьриз жедач.

Чна регъве зурба таб авуртIа, цикIенни, гъуьрни гьадаз жедайвал гьуьжетда, — фикирна темпел тапархъанди.

— Яда, и залум яргъи йиф гьакI акъудиз же­дач. Чна кьведани санал уртах цикIен чра­да­. ЦикIен чурун патал лазим тир кьурай як, ми­хьи гъери, кIерец хвехвер, гъуьр, ни­си, кьел, истивут, цIантарар ва ма­са затIар чи кьведан патайни хьуй. Чрайла, чна кьведани­, сад хьиз ал­цумна, пайда, — лагьана.

Вири крар лагьайвал авуна: регъ­ве, еке къула, инидин кIарас­рикай цIай хъувуна, зурба чепре­кьан­дал  цикIен вегьена, чраз башламишна.

— И цикIен чрадалди, чна кьведани тапарар ийин. Ни еке таб авур­тIа, цикIенни, регъвей гъуьрни гьадаз хьуй, — амалдарвилелди ла­гьа­на квасади. Нехирбандин рикIел гьа­сятда вичин дидедин гафар хтана, ятIани ам рази хьана.

Патарив гвай регъвера авайбурузни эверна, шагьидарни галаз абур тапаррин гьуьжетда гьатна:

Квасади башламишна: — Якъадаш, за алатай гатфариз бурандин агъзур цил цана. ЭкъечIайди анжах сад хьана. Яд гана, фараш хьайи бу­рандин кьен Чирагъ  вацIун атIа патаз акъатна. Са тIимил вахтундилай зун килигайла, и кьен Гуьлгеричайдилайни элячIнава. Са варз хьана зун гелкъвез, яд гуз ва и кьен­цIин эхирдиз килигиз. Гелеваз фейи­тIа, бурандин кьен Самур вацIун атIа па­та ава. Амма буранар садни квач. И кардикай хъел атай за, еке якIв къачуна, кьен атIуз башламишна. Кили­гайтIа, за цайи бурандин кьен­цIикай тIварар кьунвай пуд вацIа­лайни  элячIна, физ-хкведай муькъвер хьанва. Ингье за гьикьван хийир ган­ватIа халкьариз, — лагьана, кваса акъ­ваз хьана.

Нехирбан гадади башламишна:

— Дуьз я, зунни гьа вуна цайи бурандин кьенцIин гел кьуна фена. А вацIарилай муькъвер авунвайбур гьа магьалра яшамиш жезвай халкьар тир. А ви кьен гьа муькъверилай фен­вай. Самур вацIун атIа пата, кьенцIин эхирдиз мукьва хьайила, зи чина акьазвай  ракъинин ишигъар акъваз хьана. Зун сериндик акатна. КилигайтIа, а кьенцIин эхирда дуьнь­ядин шар кьван са буран кьунвай. И бурандин сериндик, вад-ругуд чкадал ацукьна, инсанри ял язавай. Зунни инал акъвазна, ял яна хкведайла, кьула авай гапур акъудна, бурандин са чIук гъун патал сухна. Анай  еке хъалхъам акъатна, гапур къенез аватна. Зун гапур жагъурун патал бурандин къенез эвичIна. Кили­гайтIа, ина чIехи шегьер ава. Цилерин жер­геяр тирвал кьакьан еке мертебайрин кIвалер, арайрани куьчеяр, туьквенар, базарар ава. Хейлин чкайриз фейила, зал ракъини канвай еке буйдин негрийрин, арабрин са десте савдагарар гьалтна. За абуруз салам гана ва гапурдин суракьда авайдакай лагьана.

Абур мягьтел хьана ва заз жаваб гана:

— Яда, къе ирид югъ я, чи хазинадин парар­ алай девейрин карван квахьна, чун гьабурухъ къекъвез. Чаз гьич са суракьни хьанвач. И зурба шегьердай ви гапур жагъидани? Ша чахъ галаз, мугьманханада йиф акъуд, ана чун са агъзурдалай виниз савдагарар ава…

За абуруз диде текдиз кIвале авайдакай ва адан вил рекьел алайдакай лагьана, элкъвена хтана. Ги­ла ина, агакьна, хъуьтIуьн суьрсет — гъуьр регъвез, регъве ава…

И арада цIийи югъни алукьна, регъуьн  дакIардай аватнавай ра­къи­нин нурари къенепадни ишигълаванна.

ЦикIенни чрана, регъве, вацIа, дереда михьиз берекатдин атиррин ни гьатнавай. Вири шагьидрин, иштиракчийрин икьрардалди, “тапар­хъа­нрин гьуьжетда” фендигар квасадал кесиб нехирбан гада гъалиб хьана! Зурба цикIенни, квасади регъ­вей гъуьрни гададин патаз акъатна.

ЦикIен виридаз, магьледиз пайна. Зални адан са чIук гьалтна.

Адан дад зи сиве гилани ама…

Рамазан  Велибегов

____________________________________________________________________________________________

Дуьньядин эхир

— Муаллим, вири дуьньядин эхирдикай пара рахазва. Квез чиз, мус жеда дуьньядин эхир? — хабар кьазва аялри.

— ГьикI мус жеда? — жаваб гана муаллимди. — Квез чизвачни дуьнь­ядин эхир хьанвайди?

— ГьикI хьанвайди я?

Мус хьанвайди я? — суалар атана кьуд патай.

— Чун са йифиз ксунни авурди туш.

— Чи къунши Селим халуди чпин подвалда вичиз гьатта чка туькIуьр­на лугьузвай.

— Декабрдин вацра жеда лугьуз­вай чи дахди…

— Секин хьухь, аялар. Акьуллу ксариз чизвайди я дуьньядин эхир хьанвайди.

— Чун гъавурда тур, я муаллим, куьне вуч лугьузва­тIа. ГьикI хьанвайди я? Бес чаз хабар хьанач хьи?

— Гила захъ  яб акала, ятIа. Сад ла­гьайди, куьне тар­сар хъсандиз кIелзавач. Кьвед лагьайди, ЕГЭ-яр хьайидалай кьулухъ диде-бубайрин ийир-тийир квахьнава. Пуд лагьайди, папаринни итимрин парталар акахьнава. Кьуд лагьайди, гзафбуруз гъвечIи-чIе­хи чизмач, ди­де-бубади лагьай гафар япариз физвач­. Машинар вертолетар хьиз гьалзава. Гзафбуру  та­па­рарзава, фитнечивал ийизва, садаз-сад бегенмиш­замач… Инсанар, тIветIер хьиз, ягъиз рекьизва… Начагъвилер гзаф хьанва. Жегьил хизанар чкIиз­ва. Инсанрин арада хатур-гьуьрмет амач… Туьквенра авай гзаф суьрсетар зегьерламиш хьанва. Чилер тарашзава…

— Бесрай, я муаллим, бесрай! Ихьтин дуьньядин эхир жедайди яни?

— Эхь, чан аялар, им дуьньядин эхир я, эхир. Инал за лагьай крари гьа кар — дуьньядин эхир тирди субут­зава… ГьикI хуьдатIа, зазни чизвач…

— Чна хуьда, я муаллим, чна хуьда! Хъсандиз кIе­лайтIа, амукьдачни дуьнья?..

Назифа  Юркъулиева

_________________________________________________________________________________________________

Имуча — мучаяр

Чи редакциядин папкайра  рагьметлу  Нариман Къарибован хейлин эсерар ама. Абур чна, гьар мумкинвал хьайила, кIелза­вай­бурув ахгакьарда.

* * *

Яргъаризни физ, цуькверал ацукьдайбур,

Ахпа хквез, чаз вирт гьазурдайбур?

* * *

Тамара авайди кIвал — магъара,

Кьуьдди анра жедайди ахвара?

* * *

Вич амалдар гьайван я,

Верчериз ам такIан я?

* * *

Чими чкайра экъечIдайди тарар,

Емишра жедайди тIямлу тварар?

* * *

Зул атайла, чи багълара жедайди дигмиш,

Вичиз тIвар ганвайди женнетдин емиш?

* * *

Вирерай ийидайди кIватI,

Гзаф хуьрекриз герек тир затI?

* * *

Туьд ацIуриз гьар макъамда — геренда,

Галат тийиз, гьарайдайди уьлендай?

* * *

Вич гзаф жедайди вацIарани гьуьлера,

Кьурла, цIалцIам жез, ахватдайди

гъилерай?

* * *

Чи дагълара, гьар хуьре-ужагъда,­

Кьуьд атайла, акъатдайди гурмагъдай?

* * *

Лацу жедай вахт чуьл, дагъ, дере,

Аялриз вич гзаф кIандай бере?

Нариман Къарибов