Бурма чlарарин тилер къуьнерилай агъуз авахьзавай. Абур кьилин пекиник чуьнуьх тавуна къекъвейла, къаридиз хъел къведайди Самирадиз чизвай. Мусурман сусариз кьил ачух яз къекъуьн кутугнавач. Гьакl ятlани, мукьвал-мукьвал гуьзгуьдиз килигзавай Самира вичелай гзаф рази тир. Вучиз рази жедач? Жегьилни я, иервални ава. Ада вич дуьньяда виридалайни бахтлу свас яз гьиссзавай.
Еке ванцивди дакlар ахъа хьана, рамкаяр цлахъ галукьна. Самира авай реанимациядин палатадиз гатфарин къайи гар атана. Ада вичив гваз ламу пешерин ва тарарин ни гъана. Ван акъат тийиз, ксанвай начагъбуруз кичlе хьана. Мекьивал агатай агьил дишегьлиди, хъуткъунна, хъел кваз гьарайна:
— Дежурный гьинава, дакlар вучиз кlевирзавач?
— Вуч гьарай-вургьай я? Вири ахварай авудна… — хъел кваз лагьана атай медсестради.
Дакlарни рак кlевна, ам хъфейдалай кьулухъ коридорда кlвачин къапарин ван са жуьре секин хьана. Амма агьил дишегьли, геждалди ахвариз фин тийиз, дегьлиздай, палатадай къвезвай ванери инжиклу ийизвай…
Тlазвай папан гьалдикай хабар хьанвай Самира, хиялриз фена: вучиз и дуьньядин гьалар икl пис хьанва? Садавни кlваляй экъечlиз вугун тавун, кlвалахар тармарун, пулдин дарвал… Инсанар гзаф зайифарнава. Папар туьнт жезва, фад хъел къвезва.
Хизандикай ийизвай фикирар са гьиниз ятlани, рикl атlудай хьтин зурба ванци, гару тухвайди хьиз, квадарна. Эрчlи патахъ галай агъур начагъ дишегьли кроватдилай аватна. Катиз-катиз атанвай дежурныйдивай адан залан беден хкажиз хьанач. Куьмекдиз медсестраяр кlватI хьана, кьенвайди хьиз, юзан тийизвай начагъди абуру са гужуналди кроватдал хкажна. Тlалди тади гузвайдан юзазвай пlузаррилай чан аламайди чир жезвай. Яраб ада вуч лугьузвайди тиртlа! Садни гъавурда акьазвачир…
Гьар жуьредин фикирар Самирадин кьилени гьатзавай. Вичин уьмуьрда инсанар, хизан патал женг чlугунвай дишегьлиди, патав са рикl кудай кас гвачиз, къе инал чан гузва. Садазни герек амачирди, кар алакь тийизмайди хьанва. Кьуьзуьбур низ герек ама? И дишегьли кьуьзуь туш, адан 52 йисни хьанвач. Вуч кичl квай яшайиш хьанва! Зунни кьуьзуь жеда. Гила чи къимет яшдивди алцумзаватlа? Чапла гъилихъ мад сада суза ийизва. Адан вилериз такурди амач, гьа и тlал аквадалдини амукьна ам. Адан зегьмет къачур яшариз гьуьрмет амачни бес? Вучиз агьил инсанри чпин аламай йисар и жуьреда тухуда? Аялрин, хтулрин крар акваз, шадвилелди чпин йикъар акъуд тавуна?..
…Кьил вине кьуна, гъвечlи хва тежрибадай хтана. Дидедин хьтин адан бурма чlарар цацар хьиз акъвазнавай. Жив хьиз лацу перемдал кьифрен ранг атанвай, къазун хьанвай хиле кьецlил къуьн къалурзавай. Аял и гьалда акур Самира мягьтел хьана.
— Им гьи гьал я вал алайди? Цlийи перем! Вуна цlийи перем къазуннава? — дидедин гъилер гьар са патахъ фена.
— Диде, закай хъел къвемир,- хатур амукьна гададин, — перем за жува чуьхуьда, къуьнни цван хъийида.
— Лагь акван садра вуч хьайиди ятlа? Аквадай гьаларай, ваз къуршахар кьаз чир хьанва. Амма нихъ галаз, вучиз?
Дидени хва классдин гьаларикай фад-фад рахаз вердиш тир.
— Зи классда авай Арифа лагьана: “Сарина иер руш туш. Вуна адакай вучзава, жуваз са иерди акун тавуна?” За адаз са гъуд вегьена, ахпа ада зун чилел гьалчна, зани ам гатана…
— Я чан хва, Ариф валай зурба я, ваз кичlе хьаначни, ви тереф хуьдай кас хьаначни?
— Хьурай ман зурба! За виридаз зун итим тирди къалурна. Саринадикай пис рахаз тадач за!..
Самиради вичин аялрин акьул, фикир, къанажагъ пак яз гьисабдай. Ада лагьана:
— Датlана жуван акьулдиз гьикl къвезватlа, рикlи вуч хабар гузватlа, гьакl ая. Амма чир хьухь: а кардин жавабни вуна гуда…
Бицlи хва, аялар, итим, къари рикlел хтайла, бедендик чимивал акатна, вилера авай муркIадин къайивилин цlарапlар хкатна; ачух, чимивилин цlелхемри нур гана. Зун зи хизандиз герек я, за кьиникьиз “ваъ” лугьуда, и кар залай алакьда…
Кроватдилай аватай, 52 яш хьанвай дишегьлиди дуьнья дегишна, адан вилер акьал хьана. Садазни чир хьанач, адаз вуч лугьуз кlанзавайтlа, пlузаррикай хкатзавай гафарин гъавурда садни акьунач. Гила ам къайгъу амачир кар тир…
Тlебиатдин и иервилер палатадин уьмуьрдихъ галаз гекъиг жезвачир. Акl жезвай хьи, вири дуьнья шехьзава, и палатада авай сovid-19 лугьудай зегьле фидай азардикди ажуз хьана амукьнавайбур акваз. Яраб и реанимацияда авайбур вири дуьнядихъ вил галамачиз рагьметдиз фидайбур я жал? Зунни?
Самирадин рикlел хтана вирида авур тарифар. Ам гуьзгуьдиз килигна. Гуьзгуьдай галат хьанвай ва тlалди шуьткьверар тунвай чин адаз тамашзавай. Биришри яшни дуьз къалурзавай. Вуч фад уьмуьр фена, са югъ хьиз? Ингье дамахун, такабурвал гила амач. Туьтуьниз залан са кlватl атана акъвазна, нефес дар хьана…
Жегьил дишегьлиди агъуз аватнавай вичин гуьгьуьлар хкажна: “Акl жедач, ваъ! “Covidдилай” зун вине жеда. Кьвед лагьай классда авай зи аялдизни кваз чизва: уьмуьр, бахт паталди женг чlугуна кlанда…”
И хиялди реанимациядин ранг алачир рехи палата адаз гатфарин цуькверив ацlайди хьиз къалурна. Чиниз ранг хтана, пlузаррик нур гудай хъвер ахкатна. “Уьмуьр бахтунин булах я. За тlал магълуб ийида!” — къаст авуна Самиради…
Репия Къарибова,
лезги чIалан муаллим
