9-февралдиз Махачкъалада кьиле фейи республикада коронавирусдин вилик пад кьуниз талукь Оперштабдин нубатдин заседанидилай гуьгъуьниз РД-дин Кьилин везифаяр вахтуналди тамамарзавай Сергей Меликова журналистрин суалриз жавабар гана.

Серенжемар кьезиларуникай

Кьилди къачуртIа, эхиримжи гьафтейра Дагъустанда коронавирус  акатза­вайбурун кьадар тIимил хьунихъ галаз­ ­ала­къа­лу яз, тайинарнавай серенжемар кьезиларуниз талукь суалдиз жаваб гу­дай­­ла, республикадин регьберди лагьа­на: “Гьайиф хьи, алай вахтунда чун тайинарнавай вири серенжемар къуватдай ­ве­гьедай чкадал атанвач. Къенин юкъуз авай нетижайри ахьтин мумкинвал гузвач. Гьел­бетда, тIугъвалдик начагъбурун кьадар тIи­мил жезва. Мисал яз, са варз вилик­ сут­ка­­да­ 150-160 кас начагъ жезвайтIа, къе и ре­­къе­мар 75-80-даз барабар я. Чна къейд ийиз­ва, начагъбур тIимил жезва, ам­ма им вири рекьер ачух ая лагьай гаф туш. Алай вахтунин гьал фикирда кьуна, чна анжах 65 йисалай виниз яшара авай инсанрин гьакъиндай тайинарай сергьятар алудзава ва абурувай чпин кIвалахрал хъфиз же­да. Амай сергьятвилер къуватда амукьда.

Са бязи сергьятар алудун Сергей Меликова вакцинациядин серенжемар тухунихъ галаз алакъалу авуна. Ада къейд авурвал, гьам Россияда, гьам маса уьлквейрани вакцинация гегьеншдаказ ийизвай чкайра тIугъвалдик начагъ жезвай агьа­лийрин кьадарни тIимил я.

“Чи республикада и месэладин гьа­къин­дай гриппдиз акси яз язавай рапар чешне хьиз къалуриз жеда. Гьа икI, тIугъ­вал­диз­ акси вакцинация тухунини хъсан нети­жаяр арадал гъун лазим я. Бедендик антитела квай инсан инфекциядик начагъ жезвач. Гьавиляй республикадин вири агьа­лияр вакцинация авунив гъавурда аваз эгечIун лазим я”.

Оперштабдин заседанидал кьабулай кар алай къарарриз талукь яз Дагъустандин регьберди алава хъувуна: “Сад ла­гьай­ди, агьалияр вакцинация авунин  гьерекат гегьеншарна кIанда. За  вири агьалийриз и месэладив камаллувилелди эге­­чIу­низ эверзава. Вакцинация авуни жувни, мукьвабурни, къваларив гвайбурни  начагъ тахьуниз таъсирда. Кьвед лагьайди, тIугъ­валдиз акси яз тухузвай профилактикадин серенжемар артухарна кIанда. Чи оперштабдин нубатдин заседа­ние 24-февралдиз кьиле фида. Эгер и йи­къалди республикада коронавирусдик на­чагъ жезвайбурун кьадар мадни тIимил жез хьайитIа, чна маса сергьятарни алудда”­.

Зирзибилдикай гьикI азад жеда?

Сергей Меликова Дагъустандин шегьерра зирзибилдиз талукь муракаб месэла гьялунин серенжемрикайни ихтилатна. Арадал атанвай чIуру гьалди секинсузвал кутунвайди къалуруналди ада къейдна хьи, чими жедалди ва агьалийрин сагъламвал хаталувилик акатдалди, зирзибилдихъ галаз алакъалу вири месэлаяр гьялун чарасуз я.

И месэладиз талукь яз ада гьакIни алава хъувуна: “Заз инал жавабдарвал садан хивени тваз кIанзавач, амма  и татугайвал къе арадал атанвайди туш. Адан тарих са шумуд йисанди я. Заз чизвайвал, вири уьлкведа зирзибилдин месэла гьялун патал стратегиядин метлеб авай къарарар кьабулнай. Уьлкведин бязи регионра и месэла гьялнай. Амма, вучиз ятIани, Дагъустанда и кардиз са артух фи­­­кир ганач. Алай вахтунда и месэла гья­лиз­ тахьун зирзибил кIватIунин, тухунин, адакай шегьерар азад авунин кIва­лахдиз талукь документар къайдадик тахьунихъ га­лаз алакъалу я. Гьатта зирзибил тухудай мулкарин схемаяр кьванни авач. Гьавиляй­ чна къе зирзибил туху­дай, вегьедай чкаярни, рекьерни тайинарун лазим я. Чахъ я бегьем зирзибил гьял­дай карханаярни авач. И кардизни чна фикир гун герек я”.

— Талукь тир  нормативный база авачирвиляй, — алава хъувуна республикадин регьберди, — зирзибил тухуниз талукь къиметарни (тарифарни) тайинариз жезвач. — Идалай гъейри, чи шегьеррин санитарный гьал тайинардай документарни авач. Ихьтин документар авачирвиляй бажагьат республикадиз халис операторар къведа ва абуру ина кIвалахда. Гьа са вахтунда республикада зирзибил тухузвай чкаярни дуьздаказ туькIуьрна­вач, — къейдна ада.

Вилик  акъвазнавай  везифайриз  талукь яз Сергей Меликова лагьана: “Сад лагьай­ди, кьве гьафте вилик Махачкъа­ла­да ва Каспийскда арадал атанвай хьтин гьала­рин­ вилик пад кьун ва кьвед лагьайдини, гьа идахъ галаз сад хьиз, Да­гъус­тан­­диз зир­­зибил тайинарнавай чкайрал тухудай жа­вабдар опе­ра­торар атун патал, талукь до­кументар туькIуь­рун­ герек я. Идалди зир­зибилдихъ галаз алакъалу кIва­ла­хар куь­тягь жезвач. Республикада зирзибил сортировка ийидай, гьялдай ­карханаяр эцигун, полигонар герек къайдада туь­кIуьрун ва гьакъикъи тарифар тайинарун герек къведа”.

Гьа са вахтунда региондин Кьили  зир­­зи­билдихъ галаз алакъалу чIуру гьалар­ ара­­­дай акъудунин карда куьмек гайи инсанрин тIварунихъ хуш гафарни лагьана: “Йикъан месэладин гъавурда акьур ва субботникриз экъе­чIай вири ватанэгьлийриз заз сагърай лугьуз кIанзава. Гьа и субботникралдини вири куьтягь жезвач. Чна чи гьа­­­я­тар, куьчеяр, кIвалерин къваларив гвай мулкар зирзибилдикай михьун лазим я. За инанмишвалзава, агьалияр, бизнес-сообществодин, эцигунрин тешки­латрин ва гьакI­­­­ни чи районрин  веки­лар­ни гъавурда акьада. Абурукай хейлинбуру чпин хушуналди меркездиз та­лукь техникани, инсанарни рекье ту­на ва Махачкъала зирзибилдикай михьунин карда  гьевесдивди иштиракна”.

Рахунрин эхирдай Сергей Меликова алава хъувуна: “Зун къе шегьердин гзаф ­куьчейра къекъвена, авай гьал чирна. Идалай­ гуьгъуьниз зун Россиядин Фе­дерациядин тIебиатдин ресурсрин министр Александр Козловахъ галаз рахана. Ада чаз герек до­кументар гьазуриз куь­мекда ва и четин,­ важиблу месэла гьялдай мумкинвал гу­да. Са ра­хунни алач, и крар чна чими гьа­ваяр алукьдалди акьал­тIарун лазим я”.

Нариман Ибрагьимов