Къенин юкъуз вири инсаният патал четин имтигьандиз элкъвенвай COVID-19 азардихъ галаз ала­къалу яз гьалар чи республикада разивал ийиз жедайбур туш. Ноябрдин эхиррилай башламишна, Дагъустанда адакди начагъ жезвайбурун кьадар садлагьана артух хьанва, тIугъвалди  гьужумзава.  Идакай алатай гьафтеда Махач­къа­лада, “Дагъустан” РИА-дин конференц-залда, “Ачух власть” серенжемдин сергьятра аваз, РД-дин здравоохраненидин министрдин 1-заместитель Т.Беляевадин, Роспотребнадзордин Дагъустанда авай Управленидин регьбердин заместитель Л.Пантинадин ва отделдин начальник И.Алжанбеговадин иштираквал аваз кьиле фейи гуьруьшдал малумарна.

Мярекат “Дагъустан” РИА-дин директор Мегьамед Мегьамедова ноябрдин эхирра РД-дин Кьилин везифаяр вахтуналди тамамарзавай Сергей Меликован тIварцIихъ Дагъустандин санитариядин рекьяй­ кьилин духтур Николай Павловалай республикада санитариядин гьалар хъсанарун патал теклифар къалурнавай чар рекье турди раиж авунилай башламишна. Абурукай Роспотребнадзордин Дагъустанда авай Управленидин регьбердин заместитель Лариса Пантинади суьгьбетна:

— Къенин юкъуз республикада авай гьалар къалабулух кутазвайбур, садакай масадак акатдай азаррин, гьа гьисабдай яз коронавирусдиз талукь язни кьадар артух хьун — им сезондиз гриппдихъ ва ОРВИ-дихъ галаз алакъалу я. Идахъ галаз­ алакъалу яз коронавирусдин азардиз талукь оперштабдин нубатдин заседанидал чи управленидин регь­берди са жерге теклифар ганва. Абурук акатзава: хийир-шийирриз талукь мярекатра гзаф кьадар инсанри иштирак тавун (жуван багърийрилай гъейри, масадбур та­хьун)­, медениятдин хилен идарайриз, гьакIни мискIинриз (анра кIва­лахзавай ва чеб галачиз кIва­лах кьилиз акъудиз тежезвай ксар квачиз)  финал вахтуналди къадагъа  эцигун, ЗАГС-да жегьил хизан регистрация авуниз талукь мярекатар 10-далай виниз тушиз инсанрин иштираквал аваз кьилиз акъудун, алишверишдин, общепитдин объектрин, банкарин, МФЦ-рин (ва икI мад) дараматра дезинфекция кьиле тухун патал вахт (санитариядин сят) чара авун, межлисрин залрин, кальянныйрин кIвалах республикада гьалар хъсан жедалди акъвазарунин, общепитдин объектра йифен 11-далай пакаман  сятдин 6-далди кIвалах тавун гуьзчивилик кутун, мадни маскаяр алу­кIунин, общест­венный транспортда ва гзаф инсанар кIватI жезвай чкайра дезинфекция кьиле тухуниз артух фикир гун ва икI мад, — къейдна ада.

Мадни ЦIийи Йисаз талукь яз гзаф инсанрин иштираквал аваз мярекатар кьиле тухунални къадагъа эцигнава.

Роспотребнадзордин векилди республикадин Кьилин везифаяр вахтуналди тамамарзавай С.Меликова 65 йисалай виниз яшар хьанвайбуру жува-жув сергьятламишун патал мад кьве гьафте (4-декабрдилай 17-декабрдалди)  алава хъувуниз талукь яз Указдал къул чIу­гун­вайдакайни лагьана. Малум хьайивал, имни Н.Павлова къалурнавай теклифрик квай.

COVID-19 азардихъ галаз женг чIугвадай оперштабдин нубатдин заседанидал Дагъустандин Кьилин везифаяр вахтуналди тамамарзавай Сергей Меликова Роспотребнадзордин РД-да авай Управленидин регьбер Н.Павлова ганвай вири теклифрин тереф хвена. Абуруз талукь яз, гила РД-дин Кьилин Указ акъатун вилив хуьзва.

Роспотребнадзордин управленидин векилдин гафарай мадни малум хьайивал, республикадин ба­­заррин кIвалах акъвазарун, гьакI­ни мектебра тарсар дистанционный къайда кардик кутун мукьвал вах­та­ра пландик квач. Амма базарра ва алишверишдин амай объектра, гьакI гзаф инсанар кIватI жезвай ви­ри чкайра маскаяр алукIун, анра дезинфекциядин серенжемар кьилиз акъудун гуьзчивилик кутадайвал я.

Вичин нубатдай яз гуьруьшдал рахай Татьяна Беляевади коронавирусдикди ва адетдинди тушир стIал­жемдикди азарлу хьанвай ва азарханада къаткурнавай ксарин, гьакI, чпин гьал писди тушиз хьуниз килигна, кIвалера сагъарзавайбурун гьакъиндайни министерстводиз гьар юкъуз малумат агакьар­завай­дал, абурал асаслу яз, эхиримжи кьве гьафтеда арадал атанвай гьалар гьакъикъатдани къурхулувал кутадайбур тирдал фикир желбна.

— Эгер эхиримжи са шумуд вацра чна йикъа тахминан 200 кас азарханада къаткурзавайтIа, 25-ноябрдилай и рекъемар садлагьана артух хьана: гьар юкъуз саки 260-далай виниз агьалийриз (29-ноябрдиз лагьайтIа, 307-касдиз) стационаррин куьмек лазим атана. И чIуру гьаларин вилик пад кьун патал чна, гьар са касди, пешекарри гузвай меслятрал кIевелай амал авуна кIанзава. РикIелай ракъурмир: чна чун хвейила, жуван багърийрин къайгъудани жезва. Кьиле тухвай ахтармишунрин нетижада мадни якъин хьайивал, агалай чкайра вирус иллаки гзаф акатзава. Ахьтин чкайра маскаяр алукIунихъ еке хийир ава — маскади садакай масадак акатзавай азаррин, гьа гьисабдай яз коронавирус ва сезондин грипп акатунин хаталувал саки 80 процентдин агъузарзава,- къейдна ада.

ИкI, къенин юкъуз республикадин азарханайра коронавирусдикди начагъ хьанвайбур сагъарун патал 2681 чарпай кардик кутунва. Абурукай 731 чарпай азад  я. И ре­къемди лагьайтIа, РФ-дин здра­воохраненидин министерстводи теклифнавай кьадардикай 20 процент тешкилзава. Лазим атайтIа, абурун кьадар артухардай мумкинвални ава.

Т.Беляевади РФ-дин Гьукуматди коронавирусдин азар амбулаторный къайдада сагъарзавай азарлуяр (яни чпин гьал писзавачирбур ва я азардин лишанар квачирбур) патал алава такьатар чара авунвайдини къейдна. Ахьтинбур чи республикада алай вахтунда 1119 кас ава.

— РФ-дин Гьукуматди Дагъустан Республика патал 117 миллион манат чара авунва. Идакай къенин юкъуз 115 миллион манатдин къимет аваз дарманар маса къачунин икьрар кутIуннава. И гьисабдай яз 35 миллион манатдин дарманар республикадин районрин ва шегьеррин медицинадин идарайрив гьеле агакьнава, — алава хъувуна ада.

Адан гафарай, лазим дарманар гьар са азарлудав волонтеррин куьмекдалди агакьардайвал я. Амбулаторный къайдада сагъламвал мягькемарзавай  азарлуяр икьван чIавалдини фикир тагана тазвачир. КIвалера сагъарзавайбур патал республикадин бюджетдай пул чара авунвай, дарманар маса къачунвай, амма пулунин такьатар са артух екебур тушир.

— Мад сеферда эвер гуз кIан-зава: кефи чIур хьанвайди гьиссзавайла, духтурдиз эвер гун яргъал вегье­мир!­ Гьал лап чIур жедалди, лу­гьур­­вал, гьал-гьалдай фидалди, вил­ алаз акъвазмир! — эвер гана Тать­яна­ Беляевади. — Азардихъ галаз женгина авай духтурри къейдзавайвал, эхиримжи вахтара коронавирус мадни хаталудаказ гьужумдайди хьанва, дугъриданни, чIехи яшарин, чпихъ рикIинни дамаррин, шекердин диабет, онкология, ивидин азарар авай ксар патал иллаки чIуру нетижайрал гъизва. Гьаниз килигна, азар квайди вахтунда чир хьунихъ еке метлеб ава.

Мярекатдин эхирдай журналистри мугьманриз общественный транспортда, гьакIни гзаф инсанар кIватI хьанвай маса чкайрани гзафбуру (саки чIехи паюни лагьайтIани жеда) маскаяр алукI тавуниз, амбулаторный къайдада сагъарзавайбур патал дарманар къачуниз талукь яз ва икI мад са жерге суаларни гана.

Къейд. Газет чапдиз вахкудалди вилик малум хьайивал, алай вах­­тунда республикада мискIинриз финал, межлисрин залрин кIвалах­дал… вахтуналди къадагъа эциг­нава.­

РД-дин здравоохраненидин министерстводай хабар гайивал, къенин юкъуз республикада коронавирус акатнавай ксар сагъарун патал чарпайрин кьадар 3613-дав ага­кьар­нава. Абурукай азадбурун кьадар 1368  я.

Рагнеда Рамалданова