Пак сувар
Советрин Союздин халкьар, виш миллионралди инсанар патал чIехи имтигьан хьайи Ватандин ЧIехи дяве. Пехъи душман дарбадагъ ийиз, жуван къул, уьлкведин аслу туширвал хуьз, советрин инсанар вири сад хьиз къарагъна, дуьньядин тарихдани такур хьтин садвал, тупламишвал, кьегьалвилер, гьунарлувилер къалурна. Дяве башламишай гьа сифте варцарилай вири уьлкве женгинин сад тир гегьенш майдандиз элкъуьрна. А женгера неинки гьар са касдин, гьакI уьлкведин, дуьньядин халкьарин кьисмет гьялзавай. Гьикьван четинвилер, магьрумвилер, къурбандар хьанатIани, а пак дяведа Яру Армиядин, чи баркаллу полководецрин, вири халкьдин гьунарлувили, фронтдинни далу патан битаввили фашистрин Германиядин винел гъалиб хьун таъминарна.
ЧIехи Гъалибвал вичиз тешпигь авачирди, метлеб садрани квахь тийирди я. Фашизмдин кьулан тар хуник советрин вири халкьари еке пай кутуна. Дагъларин уьлкведай Ватан хуьз 180 агъзур кас фена, абур душмандин хура уьтквемдаказ акъвазна. Гъалибвилик пай кутур вирибуруз баркалла лугьузва, абурун крар, гьунарлувилер, тIварар эбеди яз рикIера хуьзва. Гьам шегьерра, гьам чи хуьрера ватанперес рухвайриз хкажнавай ва эцигни хъийизмай гзаф кьадар гуьмбетар, обелискар, мемориальный комплексар ва икI мад гьа и кардин шагьид я. Ингье Хив райондин АрхитIрин хуьрени ЧIехи Гъалибвилин 75 йисан юбилейдин вилик гьа ихьтин зурба комплекс хкажна.
Къадим тарих авай хуьр
АрхитIар Хив райондин чIехи, адалат авай хуьрерикай сад я. Ам райцентрадивай кьуд километрдин агъадихъ, Чирагъ вацIун эрчIи пата тIебиатдин са гуьзел чкадал экIя хьанва. Ана 240-далай гзаф кIвалер ава, 900-далай гзаф агьалияр яшамиш жезва.
Чи гзаф хуьрерихъ лап къадим, девлетлу, марагълу тарих ава, гьа жергедай яз — АрхитIрихъни. Са жерге делилри шагьидвалзавайвал, гьеле XIII-XIV асирра АрхитI тIвар алай хуьр малум тир. 1931-йисуз ана сифтегьан мектеб ачухна. Гьа и йисуз и хуьруьн мулкара къванцин цIивиндин мяденни жагъана, 1939-1959-йисара ам кардикни хьана.
Немсерин чапхунчийри чи уьлкведал вегьини советрин халкьарин ислягь зегьмет кьатIна. Гъиле яракь кьаз жедай кьванбур вири Ватан пехъи душмандикай хуьз фена. АрхитIрин хуьряй 80-далай гзаф кьегьал рухваяр фронтдиз рекье гьатна. Абурукай са паюнилай гзафбуруз, гьайиф хьи, элкъвена хайи ерийрал хтун кьисмет хьанач.
Къейдна кIанда хьи, залум дяведин йисара вири уьлкведа гзаф аялар етим-есирриз элкъвенвай. Гьа четин девирдани Советрин гьукуматди абурун патахъай къайгъударвал авун тешкилнавай. ИкI, АрхитIа аялрин кIвал кардик квай. Аниз неинки чи республикадин гзаф районрай, хуьрерай, гьакI вири уьлкведин регионрайни етим гзаф аялар гъанвай.
И хуьряй машгьур ксар гзаф акъатнава. Месела, — Мазов Къухмаз — ДАССР-дин ЦИК-дин членвиле кандидат; Алиев Межведил — ДАССР-дин Верховный Советдин депутат, колхоздин сифте председатель; Рамазанов Алихан — республикадин яшайишдин кIвалеринни коммунальный майишатдин министр; Къухмазов Куьребег — ВЛКСМ-дин райкомдин 1-секретарь; Мегьамедов Къази — КПСС-дин райкомдин 2-секретарь; Агъабалаев Адил — военный духтур, подполковник; Рагьманов Арсен — Россиядин армиядин генерал-майор; Аллагьвердиев Сейфуллагь — РФ-дин лайихлу муаллим; Шабанова Таибат, Мегьамедова Тават — РД-дин лайихлу муаллимар; Ширинов Мирзафер — РД-дин лайихлу эцигунардайди; Рамазанов Исрафил — Ленинан ордендин сагьиб; Ражабов Тарлан — Зегьметдин Яру Пайдах ордендин сагьиб; Аллагьвердиев Гьамид — “Знак Почета” ордендин сагьиб; Хаметова Сувар — Зегьметдин Яру Пайдах ордендин сагьиб; Рамазанов Абдулмежид — “Зегьметда гьунарлувиляй” медалдин сагьиб ва масабур.
АрхитIрин хуьр зурба спортсменрини машгьурнава. Аллагьвердиев Арсенан тIвар гзафбуруз ван хьана жеди — ада Олимпиададин къугъунра гимишдин медаль къазанмишна, адакай пуд сеферда дуьньядин чемпион, азаддаказ кьуршахар кьунай кьуд сеферда Европадин чемпион хьана. Аллагьвердиев Велихан — жегьилрин арада Европадин чемпион. Абур кьведни дуьньядин Кубокдин сагьибар тир.
Гила ингье, вич яргъара аватIани, багъри ерийрихъ датIана рикI кузвай, хайи хуьр-кIвал авадан хьана, виликди фена кIанзавай, жегьил — жаванар бубайрин баркаллу адетралди тербияламишунин важиблу кар вилик эцигнавай жумарт архитIви, чIехи ватанперес, инсанперес майдандиз экъечIнава — Эмиргъаев Альберт Мегьамедович!
Вири дере ишигълаван авунва
ЧIехи Гъалибвилин сувар. Малум тирвал, ам чи уьлкведин гьар са инсан патал са патахъай шадди я, муькуь патахъай- пашмандини, вилерал накъвар гъидайди. Пашманди вучиз я лагьайтIа, Ватандин азадвал, аслу туширвал, душмандин винел гъалибвал къачун патал чи миллионралди кьегьал рухвайрини рушари чпин чанар къурбандна. Шад жедай кар ам я хьи, советрин халкьари, чанарилайни гъил къачуна, пехъи душмандикай Ватанни хвена, Европадин уьлквеярни фашизмдин зулумдикай, тIегъуьндикай азадна, тарихдин метлеб авай ЧIехи Гъалибвал къазанмишна.
Инсан патал Ватан вуч я — ам яшамиш жезвай чка яни, тахьайтIа, — жуван рикIиз гзаф хуш хьайи чка? — и суалдиз арифдарри акьалтIай, кутугай жаваб ганва: Ватан ам хуьн патал инсан, чандилайни гъил къачуна, кьетIидаказ женг чIугваз гьазур чкадиз лугьуда. Чи чIехи уьлкведин халкьарин Ватанни сад я, кьисметарни, гележегни.
Агъзур йисарин камалдин, къанажагъдин асул фикиррин чешмейрин булахдиз тешпигь тир Россиядин Конституция ихьтин гафаралди башламиш жезва: Ватан кIан хьун, адаз вафалувал къалурун веси авунвай бубаяр халкьди эбеди яз гьуьрметдивди рикIера хуьзва. Ибур гьакIан буш гафар туш, чаз чкайрал гьакъикъи крарни аквазва. ИкI, Хив райондин АрхитIрин хуьре ЧIехи Гъалибвилин 75 йисан юбилейдин гьуьрметдай дяведин иштиракчийриз Кьиблепатан Дагъустанда вичиз мад тешпигьди авачир, 18 метрдин кьакьанвал авай, акур инсан гьейранардай хьтин зурба надир имарат — мемориальный комплекс хкажнава.
И баркаллу кардиз герек тир проектринни эцигунрин, гьакIни патарив къулайдиз ял ядай гегьенш паркни туькIуьрунин кIвалахар тешкилайди, имаратдиз талукь вири крар вичин хсуси такьатралди таъминарайди архитIви Эмиргъаев Альберт Мегьамедович я.
Тарих, кьиле фейи крар, вакъиаяр чIурукIа, кирсеба, терсеба къалуриз, советрин халкьарин, аскеррин гьунарлувилерин, ЧIехи Гъалибвилин метлеб агъузариз, гьатта Дуьньядин кьвед лагьай дяведик кьил кутурдини гуя Советрин Союз, И.В.Сталин я лугьуз лагълагъарзавайбуру сес хкажнавай, информационный рекьяй хатасузвал таъминарунин серенжемар атомный бомбадихъ ва гзаф хаталу маса яракьрихъ, дявейрик цIай кутазвайбурухъ галаз женг чIугунин дережадиз хкаж хьанвай девирда Ватан хвейи кьегьал рухвайриз чка-чкада хкажнавай гуьмбетрин, мемориальный комплексрин метлеб, роль артух жезва. ИкI, эцигнавай обелиск — им чи баркаллу бубайрин игитвилерикай ягьанатар ийизвайбуруз, бинесуз тарихар туькIуьриз алахънавай муртадриз чи ватандашрин, гьа жергедай яз викIегь хва, дамах гвачир архитIви, обелиск эцигунин вири харжияр вичин хивез къачунвай Альберт Эмиргъаеван кутугай, гьакъикъи, инихъ-анихъ ийиз тежер, камаллу, лайихлу жаваб я!..
Зурба имаратдикай чпин фикирар гзафбуру лагьанва, адан еке метлеблувал къейднава.
Хив райондин кьил Ярмет Алиметович Ярметов:
— Са рахунни алач, обелиск райондин майданда чи баркаллу бубайрин ад хкажзавай чIехи имаратдиз элкъведа, ам жегьил — жаванар патал ватанпересвилин чIехи чешме жеда. Сагърай чи Альберт стха, ада райондин тарихни хкажна, лайихлувални… Гила гьар йисуз ЧIехи Гъалибвилин суваррин вилик чун уьзягъ я. Жумартлувиляй, чIехи мергьяматлувиляй чна Альберт Мегьамедовичаз баркалла, аферин лугьузва. Адан патай им анжах сифте чешне туш. Алатай йисуз касди хуьре зирзибил гадарзавай чка михьна, аваданламишна, анал аялар патал спортмайдан туькIуьрна, ана шартIар шегьерда авай хьтинбуруз ухшар я. Хъсан крарай, обелиск хкажунай райондин кьиле авайбуру, вири агьалийри адаз аферин лугьузва.
Ихьтин зурба имаратдин патахъай чна республикадин Кьилин ва Гьукуматдин Администрацияни хабардарнава, ам ачухдай вахтунин патахъай меслятар авуна, шад мярекатриз республикадин дережадин векилризни теклифдайвал. Мемориал ачухдай юкъуз шад мярекатар вини дережада аваз, республикадин кьиле авай ксарини иштиракуналди тешкилда. Коронавирусдин тIугъ-валдихъ галаз алакъалу яз, мемориал ачухдай югъ гьелелиг тайинариз хьанвач. Талукь тир къуллугърихъ галаз меслятна, а мярекат мус, гьи юкъуз тухудатIа, и кардикай чна алава яз хабар хгуда.
Хив райондин кьилин заместитель Агъамирзе Гьемзебегов:
— Малум тирвал, чи жегьилри чпиз гзаф чирвилер асул гьисабдай интернетдай къачузва. Дуьньядин кьвед лагьай дяве башламишунин себебриз талукь яз Европадин бязи уьлквейра велвела тунвай, къалп фикирар илитIиз алахънавай шартIара чи акьалтзавай несилар, вири ватанэгьлияр патал мемориалдин метлеблувал лап екеди, важиблуди я. Адан къваларив ял ядай гегьенш паркни туькIуьрнава. Инанмиш я хьи, АрхитIа эцигнавай обелискди райондин надир имаратрин арада лайихлу чка кьада.
АрхитIрин хуьруьн администрациядин кьил Ариф Бугатилов:
— Обелиск чи хуьруьн, чи виридан кьилин винизвал я. Ада жемятдик кьетIен руьгь, гьевес кутунва. И зурба имаратди, чан алай беденди, гъетре хьиз, вичин аурадалди АрхитIрин вири дере экуь авунва. Ада неинки чи хуьруьнбуруз, гьакI акур масабурузни екез таъсирзава.
Полковник Магьсуд Мавлудинович Магьмудов, АрхитIрин мектебдин виликан муаллим:
— Альберт заз гьеле школада кIелзавай йисарилай чида. Ада хайи хуьре ахьтин чIехи имарат хкажун дуьшуьшдин кар туш. Ада инсанриз я кIвалахдай, я яшайишдин шартIарни авачир Яргъал тир Кеферпатани, гьатта инсандин кIвач хкIун тавур бязи чкайрани, тундрадин уьленрани чIехи карханайриз ухшар авай, алай аямдин техникадалди таъминарнавай нафтIадинни газдин станцияр эцигзава. Мемориал хкажзавай чкадал зун са шумудра фена. Арадал къвезвай месэлаяр А.Эмиргъаева гьикI тадиз гьялзаватIа, заз жуван вилералди акуна. Аферин касдиз!
Гьажимурад Къухмазов, Паша Рамазанов, Атам Атамов — АрхитIрин агъсакъалар:
— ЧIехи Гъалибвилин, Ватан хвейи кьегьал рухвайрин баркаллу гьунарлувилерин лишан, ярж тир зурба имарат чи хуьре пайда хьунал архитIвияр пара шад я. Альберта къимет авачир хьтин еке кар гъиле кьуна, кьилизни акъуднава. Ада чи АрхитIрин дередал мешреб гъизва. Бубайрин кьегьалвилер чи рикIелай садрани тефидайвал авунва. Обелиск гъалибвилик архитIвийри кьетIен пай кутунвайвилин гьакъикъи лишан я.
Къейд. Альберт Мегьамедовича чIугунвай, чIугвазвай зегьметар АрхитIар патал къимет авачир хьтинбур тирвилин гьакъиндай мад са делил. Хуьруьн агъсакъал, школадин муаллим Гьажибала Атамов мемориал эцигзавайбурун виликай фена ва гьеле куьтягь тавунвай зурба имаратдиз, юкь агъузна, пуд сеферда икрамна.
Хуьруьн юкьвай агъуз физвай са яшлу агъсакъалди, мемориал — надир зурба имарат акурла, машин акъвазарна, яваш камаралди адан патав фена, мет чилиз яна, икрамна. Ахпа, яргъалди обелискдиз килигна, вичин рехъ давамарна.
- Альберт стха, са тIимил жуван диде-бубадикай, гьакI хизандикайни суьгьбетнайтIа, кIанзавай.
— Зун педагогрин хизандай я. Рагьметлу дахди вири уьмуьр аялриз чирвилер, тербия гуниз бахшна. Ада яргъал вахтунда АрхитIрин юкьван школадин директорвал авуна. Адан пеше гила зи чIехи стха Эмирагъади давамарзава — СШ-дин директор я. Муькуь стха Тимура Чернобылдин авариядин чIуру нетижаяр арадай акъудунин хаталу кIвалахра иштиракна. Вахар тир Наиляди, Индирадини педагогвилин кьилин образование къачуна, Айнади медиквилин пеше хкяна. Рагьметлу диде кьетIен келимайриз лайихлу я. Ам а патал алай касдин гьалдикай, дердиникай хабар кьадай инсан тир. Виридаз четин 90-йисарин сифте кьилера ада, Хив районда сифтебурукай яз, вичин гьаятда недай- хъвадай суьрсетдин туьквен ачухнай, 10 йисалайни гзаф вахтунда райондин саки вири хуьрерин агьалияр ширинлухралди таъминариз хьанай.
Жуван пешедай зун — математик, уьмуьрдин юлдаш Румина экономист я. Чи руш Заринади инженервилинни экономикадин университет акьалтIарна, Москвада са фирмада кIвалахзава. Хва Ислама Лондонда образование къачузва.
Уьмуьрда зун гьихьтин дережайрив агакьнатIа, захъ гьихьтин агалкьунар хьанватIа, абур вири за бубадин лайихлувал, агалкьунар яз гьисабзава. Ада чун хуьруьз-кIвализ, жемятдиз менфят хкатдайбур яз тербияламишна. Ам чун, веледар, патал вири крара чешне тир. Лугьун хьи, гьар са жегьил архитIвидин личность арадал атунин карда зи рагьметлу дахдин чIехи рикIин чимивилини иштиракна.
1982-йисуз юкьван мектеб акьалтIарай зун Харьковдин госуниверситетдин механико-математический факультетдик экечIна. Ам акьалтIарна, 1987-йисуз Курскдин госуниверситетдин физико-математический факультетдиз гьахьна. 1990-1991-йисара Курский областдин Солнцевский райондин Солнцево поселокдин юкьван школада физикадинни математикадин муаллимвиле кIвалахна. Ахпа зун карчивилин кIвалахдал элячIна, хайи районда “АрхитI” тIвар алай производственно-коммерческий фирма арадал гъана.
- Малум тирвал, мемориал гъиле кьадалди, Куьне хайи хуьре аялрин спортмайдан туькIуьрна. Ам шегьердинбурулай кIусни усал туш. Гила ингье — мемориальный комплексни. Ви фикирдиз атай ва эцигнавай а зурба имарат вун паталди вуч я лугьуз жеда?
— Чи хуьруьн вини кьиле виридалайни гуьзел чка хъуртари кьунвай. Абур анлай квадарун зи фикиррик фадлай квай. Чилин а участок патал герек документар туькIуьриз, меслятар ийиз хейлин вахт серф авуниз мажбур хьанай. И кIвалахар кьилиз акъуддайла, гуя заз анал хсуси кIвал эцигиз кIанзавайди я лугьуз ванер-сесер чукIурай-бурни хьанай. Хъуртар алудна, за аялрин спортмайдан туькIуьрун кьетIна. Гьа икI, хуьре къугъунар ва шадвилердай, вири шартIар авай алай аямдин хъсан спортмайдан арадал атана.
Мемориальный комплексдикай рахайтIа, ам эцигунин себебар садни кьвед туш. Нубатдин сеферда хайи хуьруьз хтайла, мектебдин патав гвай майдандал алай обелиск гьихьтин кутуг тавур гьалда аватIа акуна. За фикирна хьи, архитIвияр ихьтин кесиб ваъ, лап хъсан памятникдиз лайихлу я, гьикI хьи, АрхитIрин кьегьал рухвайри фашистрин Германиядал къачунвай Гъалибвилик кутунвай пай, маса хуьрерив гекъигун хьайитIа, лап екеди я. ИкI, дяведин лап четин йисара архитIвийри чпин мектебдин дарамат Россиядин гзаф регионрай гъанвай етим — есиррин кIвалин ихтиярдиз вугана. А язух аялри чи хуьруьнвийрин рикIерин чимивал, къайгъударвал гьиссна. Чкадин аялриз лагьайтIа, тарсар кьилдин ксарин кIвалера гун тешкилна. Идалайни гъейри, дяведин йисара чи хуьруьн мядендикай къванцин цIивинни хкудзавай. Ам арабайра аваз Белиждин станциядал тухудай ва анлай оборонадин заводриз рекье твадай. ГьакI хьайила, за инсаниятдин тарихда виридалайни къизгъин, гзаф ивияр экъичай залум дяведа гъалиб хьуник чи баркаллу хуьруьнвийри кутур паюнал кутугай, лайихлу къимет эцигун, кьегьал ксарин тIварар, крар эбеди авун кьетIна.
- Мемориал хкажнавай чка гзаф кутугайди, туькIвейди хьанва. Хуьруьн администрациядин дараматдин вилик, гьамиша гзаф инсанар кIватI жедай кьилин кимин юкьвал, Хивдиз ва Агъул райондиз фидай рекьин къерехда яргъайни вичел фикир желбзавай къулай чка ажебдиз хкянавачни! Мемориальный комплексдихъ, паркунихъ, ана цанвай къацу набататрихъ, кул-кусрихъ гелкъуьнин серенжемар гьихьтинбур жедайвал я?
— Сифтени-сифте мемориал эцигдай чка чара авуниз герек тир документар гьазурайдалай гуьгъуьниз геологиядинни геодезиядин кIвалахар тамамдаказ, чи шартIарив кьадайвал бегьемарна. И ва герек маса кIвала-харни кьилиз акъудайдалай кьулухъ чна мемориал икьрардин бинедаллаз райондин балансдал эцигзава. Адахъ гелкъуьнин везифаярни талукь къуллугърин хиве жеда.
- Имарат эцигунин кIвалахар акьалтIарнава. Сифтедай квез ам ачухунин мярекатар ЧIехи Гъалибвилин 75 йисан юбилейдин вилик тухуз кIанзавайди тир. Малум тир себебралди (тIугъвалдин шартIара гзаф инсанар санал кIватIун хаталу тир) а чIавуз мемориал ачухиз хьаначир. Мярекатар гила мус тухудайвал я?
— Райондин кьиле авайбурухъ галаз чи меслятар хьанва. Абуру мус лагьайтIа, гьа чIавуз чна шадвилин мярекатар тешкилдай йикъан гьакъиндай вири хабардарда.
Мадни лугьун хьи, алай йисан 9-февралдиз Махачкъалада урусрин госмуздрамтеатрда Кеферпатан Кавказдин ватанпересвилин тешкилатрин форум кьиле фенай. Анал чна эцигзавай мемориалдин презентацияни хьанай. Еке экрандилай виридаз обелискдин макет къалурнай. АрхитIрин хуьре зурба имарат-комплекс эцигзавайдакай хабар ва программа тухузвайда ашкъи авайбуруз мемориал ачухунин мярекатда иштиракун теклифун кIватI хьанвайбуру гурлу капар ягъуналди къаршиламишнай.
Хив, Сулейман-Стальский ва Мегьарамдхуьруьн районрин кьилери — гьуьрметлу Ярмет Ярметова, Нариман Абдулмуталибова ва Фарид Агьмедова чпин ашкъи авайбурукай ибарат еке делегацияр чIехи мярекатда иштиракиз гьазур тирвилин гьакъиндай малумарнава.
Газетдикай менфят къачуналди, ашкъи авай вирибурухъ элкъвена, лугьуз кIанзава: “Лезги газет” кIелзавай гьуьрметлу ватанэгьлияр! Мемориал ачухунин мярекатдиз ана иштиракдай ашкъи авай виридаз теклифзава. АрхитIрин жемятди куьн чпин пак чилел еке шадвилелди къаршиламишда. Имарат ачухдай йикъакай, вахтуникай чна “Лезги газетдай” виликамаз хабардарда, райадминистрацийриз теклифдин чарар ракъурда.
- Альберт Мегьамедович, Куьн багъри ерийривай яргъа яшамиш жезватIани, рикI, фикирар, майилар хайи ватанда ава. Ватан, Лезгистан вун патал вуч я лугьуз жеда?
— Бязибур чIалахъни тахьун мумкин я жеди, хайи ерийривай яргъа кIвалахзавай, яшамиш жезвай вири вахтунда фикиррай, майилрай, руьгьдай зун жуван ватанда авайди я. Иниз хтун патал за гьар гьихьтин хьайитIани себеб-багьна жагъурзава, ишлемишзава. Дустари зи вилик арабир ихьтин суални эцигда: гьихьтин себебри зун АрхитIиз желбзава? За абуруз жаваб гузва хьи, хайи хуьруьз хтана, мехъеррал ва маса мярекатра жуван багърияр, мукьва ксар, дустар, хуьруьнвияр мад сеферда вири санал акурла, за кьетIен шадвал гьиссзава. Хайи ерийрин гуьзел тIебиат, тамар-тарар, къацу чуьллер, абукевсер булахар, ширширдал ацалтнавай вацI акурла, рикI шадвиляй къудгада! Жуван хуьруьнвийрин шадвал, гьар йикъан къайгъуяр акун заз гзаф хуш я. Абурай заз жуван диде-бубадин къаматар аквада. За гьисабзава хьи, Лезгистанди вичин къадим, гзаф девлетлу тарихдалди, баркаллу, адалатлу, къени адетралди чакай гьар садан беденда, руьгьда, къаматда бубайриз, ата-бубайриз лайихлубур, абурун крариз вафалубур хьунин руьгьдин мягькем бине эцигнава. И кар жуван хайи ватандивай яргъара авайла, иллаки хцидаказ гьиссда…
“Лезги газетдин” редакциядин патай. АрхитIрин хуьре хкажнавай обелискдихъ, са рахунни алач, жегьил несилар ватанпересвилин руьгьдаллаз тербияламишунин карда еке метлеб ава. Чи коллектив Альберт Мегьамедович хьтин къанажагълу, жумарт рухвайрикай, абурун баркаллу крарикай газет кIелзавайбур хабардар ийиз гзаф шад я. Абуру яргъара чеб авай чкайрани лезги халкьдин тIвар виниз хкажзава. Чна ахьтин вирибуруз аферин, мадни еке агалкьунар хьурай лугьузва.
Базардин къайдайрал элячIна, коммерциядин зурба туьквенарни алишверишдин карханаяр, еке кIвалерни тавханаяр эцигзавай, амма халкьдин къайгъуяр рикIелай алуднавай, адавай яргъа хьанвай карчийриз АрхитIа 18 метрдин кьакьандай гьар патахъ экв-нур чукIурзавай Гъалибвилин гъед акуни яраб абурун бейнидиз мергьяматлувилин, жумартвилин, архитIви кьегьал хцелай чешне къачунин гьиссер, фикирар гъидатIа?!
Джамил Насибов, журналист,
Дагъустандин лайихлу экономист,
Шихмурад Шихмурадов