15-октябрдиз Махачкалада авай “Россия — зи тарих” тарихдин паркунин чIехи залда “Мискискарин тарих” (“Тарих Мискинджа”) ктаб раижуниз талукьарнавай мярекат кьиле фена. Адак кьил кутурди ва ам кьилени тухвайди “Дербент” фондунин векил, “Дербент” РИА-дин кьилин редактордин заместитель Амил Саркаров я.
Ктаб жемият ва меденият вилик тухунин “Дербент” фондунин къаюмвилик кваз гьазурна ва Ибн Синан тIварунихъ галай фондунин куьмекдалди Москвада “Садра” чапханада 500 экземплярдикай ибарат яз и мукьвара акъатна.
Мярекатда РД-дин милли сиясатдин ва динрин крарин рекьяй министр Энрик Муслимова, РД-дин Халкьдин Собранидин депутатар тир Сейфулагь Исакьовани Фирудин Ражабова, Дербент шегьердин кьил Хизри Абакарова, Докъузпара райондин кьилин везифаяр вахтуналди тамамарзавай Агьмед Агьмедова, хейлин алимри, Мискискарин хуьруьн агьалийри, муаллимри, студентри, тарихдал рикI алайбуру иштиракна.
2009-йисуз Докъузпара райондин Мискискарин хуьряй жагъай, араб чIалал кхьенвай гъилин хатIарин дафтарда къалурнавай тарихдин делилар таржума авуна, илимдин къейдералди абуруз къимет гана, ихьтин надир ктаб арадал гъанвай алимрикай сад алай вахтунда чи арада амачир машгьур тарихчи, арабист Амри Шихсаидов я. Ктабдин винел тарихдин илимрин докторар тир Замир Закарияевани Амир Наврузова зегьмет чIугуна. А чIавуз ахтармишунрал машгъул тарихчийри сифте яз жагъай гъилин хатIарин чешмедиз шартIуналди “Тарих Мискинджа” тIвар гана.
РикIел хкин, илимдин къейдерни галаз ктаб акъатдалди вилик гъилин хатIарин чешмедикай алим З.Закарияеван гегьенш макъала алай йисуз “Лезги газетдин” са шумуд нумрада (27-30-нумраяр) галаз-галаз чапна.
КIватI хьанвайбуруз ктабдикай гегьенш ва итижлу ихтилат ам туькIуьрайбурукай сад тир профессор Замир Закарияева авуна. Алимди къейд авурвал, икьван чIавалди малум тир Дагъустандин тарихдин чешмейра дуьшуьш тежезвай надир делилар гьатнавайвиляй ктабдин гъилин хатIарин паюнихъ илимдин жигьетдай еке метлеб ва къимет ава.
З.Закарияева къейд авурвал, жагъанвай гъилин хатIарин дафтар тарихдин къиметлу чешме ва Дагъустандин халкьарин медениятдин кхьинрин важиблу памятник я. Ктабдин къиметлувиликайни надирвиликай адан “Гьахьун” паюна гегьеншдиз кхьенва.
Ктабдин кьетIенвиликай чпин фикирар лагьайбурун жергеда министр Энрик Муслимов ва хейлин масабур авай.
Гуьгъуьнлай З.Закарияева тарихчийрин, студентрин суалриз маналу жавабарни гана. Кьилди къачуртIа, залда ацукьнавайбурукай сада и ктабда гьатнавай тарихдин делилрикай гележегда мектебар, вузар патал акъуддай Дагъустандин тарихдиз талукь учебникра вуч гьатун мумкин я лагьана хабар кьуна.
З.Закарияева жаваб гайивал, Абу Муслиман походрикай и ктабда гьатнавай цIийи маршрут маса чешмейра авачир, гила дуьздал акъатнавай делил я. Гьа ихьтин алаваяр, цIийивилер учебникрик ахкатуниз лайихлу я.
Алимди алава хъувурвал, чешмеда гьатнавай делилрин якъинвал алатай асиррин арабрин бязи кхьинрини тестикьарзава. Чешмеда Дагъустандиз Али ибн Абу ТIалиб атуникай, ада Миграгъ хуьруьн регьбер Самсамахъ галаз женгер тухуникай, и райондин Мискискарин хуьре ада ислам чукIуруникай, Дагъустанда Абу Муслима ислам чукIурунин макьсаддалди кьиле тухвай кIвалахрикай ва ихьтин маса делилрикай кхьенва. Чешмеда гьатнавай делилри къалурзавайвал, сифтедай Миграгърин хуьр квачиз, Абу Муслимаз а дередин вири хуьрер муьтIуьгъ хьана.
Кхьинар авур касди чешмедал вичин тIвар къалурнавач. З.Закарияеван фикирдалди, автор савадлу, тарихдикай, шииратдикай, Дагъустандин чкайрин тIварарикай хабар авай инсан я.
Итижлу делилралди девлетлу цIийи ктаб авторри тарих, ислам ахтармишзавай пешекарризни, гьакI кIелдайбурун гегьенш къатаризни теклифзава.
Мискискарин хуьруьн администрациядин кьил Рузмедин Къенберов кьиле аваз атанвай дестеди авторриз ктаб тебрикайдалай кьулухъ абурув къиметлу савкьатарни вахкана. Абурулай гъейри, Р.Къенберова хуьруьн са куьче Амри Шихсаидован тIварунихъ ягъун хиве кьуна. Малум тирвал, и ктаб машгьур тарихчи, востоковед, арабист Амри Шихсаидован иштираквал аваз акъатнвай илимдин эхиримжи кIвалах я.
Эхирдай Амил Саркарова цIийи ктаб хейлин иштиракчийриз пишкешна.
Лезги Фетгьуьллагь
