(«Лезги газет», 2018-йисан 1-февралдин 5-нумра)
Худ хгузва!
Гьич нукьтIани мад эхцигдач лагьана,
Са шумудра за зи къелем гадарна.
Заз ахварай малаикри туьгьметна:
“Яда, я дуст, на ви абур квадарна”.
Вучдай кьван за, зи гъил вердиш хьайивал,
Къелемдалла, хабар кьазвач рикIивай.
РикIи завай тIалабзава: “Жемир вун
Шииратдин а экуь тир рекьивай…”
Чир хьана заз, зун гафунин иеси
Туширди, мад шулугъар гьич хъийидач.
Зи мецикай мад бажагьат хкатда
Кьуру гафар: “Са цIарни за кхьидач”.
Кьиле тухуз тежер гафар мецикай
Мад хкуддач, вун куьмек хьухь, Аллагь, заз.
Дустари заз туьгьметзава: “ГьикI хьана?!”
Абурухъай регъуь жезва, валлагь, заз.
ГьакI хьайила, къелемдиз худ хгузва,
Къуй къекъуьрай, ниэдавай тула хьиз,
Зи вилик квай лацу табагъ чарара,
Алакьзава залай абурун ара хуьз…
Вил галазни…
Вил галазни физ жезвач
Завай кимерал.
Сад лагьайди, ким амач,
Фена ацукьдай.
КIвалин, хуьруьн месэлаяр
Гьялдай, сад-садал,
Меслятар гьиз, алукьдай.
Хуьруьн къене пис крар
Ийидай тир веревирд.
Пеше хьанва къумар къугъун,
Ийиз чпихъ бере-бирд.
Сивевайди себ гун я,
Дидедал тIвар эцигиз.
Чапрас-чапрас сад-садаз
Жеда абур килигиз.
Фейи чIавуз, ачух яз
Анал жуван гуьгьуьлни,
Хкведа зун кIвалихъди,
Курпашман яз, сефилдиз.
Ханва михьиз гуьгьуьл зи,
Девирдин амалрикай.
Икрагь хьанва жезвай кьван
Дуьньядал и къалрикай.
Ван хьайиди ван хьанач,
Акурдини акунач
Лугьуз, къекъвез кIан жезвач.
АкI ийимир, икI ийин,
Я туьмбуьгьрин ван жезвач.
И саягъ халкь авунин
Сир вуч тир ви, чан Аллагь?!
Вуч тунватIа?
ТIимил туш кьван яшар зи,
Кьве ругудлай алатна.
И девирда шадвилерлай
Хажалатар агатна.
Зи хиве бурж авайди
Гьисс авуна датIана.
Гележегдин вилик зун
Буржлу тирди кьатIана.
Фейи девирдай тарсар
Къачуна за жедайвал.
За чи уьмуьр кхьенва
Жуван гъиляй къведайвал.
Суал гудайвал авач,
Лагь, вуна вуч авуна?
Вуч аматIа куьне лагь,
ТунватIа кар тавуна.
Гъил къачу
Къаякент райондин Дружба хуьре яшамиш жезвай гелхенви шаир Къадимбег Ильясоваз
Таниш хьанай чун кьвед, дуст,
Кьасумхуьрел мукьувай.
Вун межлисдиз атайла,
Гуьзеляди кутунвай.
Артух суьгьбетар ийир
Мумкинвилер хьаначир.
Ви гевгьерар кIелайла,
Гила хъсан хьана чир.
Машаллагь ваз, баркалла.
Вун я халисан шаир!
Икьван гагьда, лагь, вучиз
Хьаначир, дуст, вун заз чир?
Белки тахсир зид(и) тиртIа?
Яз хьайитIа гъил къачу.
Шабатован назик рикIин,
ТIалабда гуьгьуьл къачу…
Ашукь Шихкеримаз
Гзаф вахт тир, Шихкерим, дуст, зун ваз мугьман тахьана,
Гила, валлагь, пашман хьана, кьасухдай къе атана.
Заз хкунихъ ви чуьнгуьр-саз акуна, руг ацукьна,
Валлагь-биллагь, тIуб сара кьаз, серсер хьана амукьна.
Ви бажанах Эдгар ава лугьуз Москов шегьерда,
Вид дуьз яни чуьнгуьр икI тун, аваз ихьтин тегьерда?
Пас янава ви чуьнгуьрдин нур гуз хьайи симериз.
Ам тек туна, вун гьатнава, кефчибег хьиз, кефериз.
Гъил вердишар хъия жуван, тезенаг яхъ тIарамдиз.
Гьикьван тада чуьнгуьр вуна, вахъ вил галаз хуррамдиз.
Вучиз кьунай халкьдиз вуна, лагь, жаваб це, ашукьвал.
Ашукь ятIа, къуллугъ ая вуна адаз талукьвал.
Хъилер къвемир лагьайла ваз Шабатова авайвал,
Рази туштIа зи гафарал, хъфида зун атайвал.
Са жаваб це, акъвазда зун ви жавабдал вил алаз,
Минет хьуй ваз, акурай заз вун чуьнгуьрдал гъил алаз.
Шихкериман жаваб:
Шабатова авур туьгьмет за рикIивай кьабулна.
Цлахъай куьрснавай чуьнгуьр за мад хурув агудна:
Ширин нагъма акъудзава хурудай зи чуьнгуьрдин,
Яб це, дустар, лезет хкуд сесерикай билбилдин.
* * *
Веревирдер ийизва за
Дуьньядин кьуд кьиликай.
Хъсанвилер тавур югъни
Хьанач жуван гъиликай.
* * *
Гьахъни гьисаб ийиз ава
Зун гьар йикъан акъатай.
Гзафбур зав агатзава,
Касни жезвач къакъатай.
* * *
Архайиндиз ксузва зун,
Амачиз кIус рикIе гъам.
Инанмиш яз, пакад йикъаз
Хъивегьзава за мад кам…
Кьудар
Гзаф чкайра хьана зун и мублагь дуьньядал,
Хайи ватан хьел хьиз рикIе акIанвай.
Зун ксайла, месикни жув-жувакди,
Зи багъри муг лугьуз, адав рахазвай.
* * *
Душмандизни ийиз тахьуй душманвал,
Са вахт къведа ийидай на пашманвал.
Хъсан яни, ам пис яни чидач заз.
Акъуддалди гьахъ-гьисабди майдандал.
* * *
СиратIал муькъвелай дуьз элячIиз
КIанзава заз, чан аламаз, дуьньяда.
Пагьливан хьиз, муфтулдаллай, дуьз тухуз
Алахъзава, леке тегъиз виждандал.
* * *
Бейкеф авунач жувакай са цвегни,
Гьам кьилинди яз, ава зун гьисабиз.
Несил патал, эгер лазим атайтIа,
Гьазур я зун жуван чанни кьасабиз.
* * *
Сад ава кIанивал, садни жеривал.
Зи ивидик хьайиди туш къуьруьвал.
Крар я пара, агакь тийизвай,
Несилар патал къе за ийизвай.
Берекатрин хва
Мегьрали Бачханов рикIел алаз
ЧIугурвиляй халкь паталди кьадарсуз зегьмет,
Къенин къузни ийизва ваз лайихлу гьуьрмет.
Са кас хьанач, чан аламаз, гьакIни кьейила,
Ийидайди чIуру патахъ ваз са кIус туьгьмет.
Алимвилин хьаначтIани чIехи тIварар вахъ,
ЯтIани сифте чкадал эцигдай на гьахъ.
Ви гьуьрметрихъ я сан хьанач, я хьанач кьадар.
Халкь магьрум яз тун тавур кас недай са кьас фахъ.
Гьуррадалди, регьберди хьиз, гуз хьана буйругъ,
Намусдалди кьиле тухуз жавабдар къуллугъ.
Нукьсан квай кар кьабулдачир зерени рикIи,
Гьавиляйни берекатар гьасилнай буллух.
Завод вуч тир эцигнавай-имарат гуьрчег,
Карханадиз ам зурба тир элкъвенай керчек.
Акъудзавай шартIунин къад миллион кала,
Нелай алакьдай ахьтин кар, куьне заз къала.
Акъатнавай Пиперхуьряй я ам кьегьал хва,
Гьакъикъатда хьайиди я фялейриз арха.
КIукI гъиз жедач садавайни адан крарал,
АкьалтIдай туш я лагьана абур гафаралд.
Гзаф вахт я амачиз вич халкьдин арада,
Са касдини кьазвач къени а кас чарадай.
Фялейриз гьич са чIавузни ядачир далу,
Гьавиляй адаз лугьузвай: “Мегьряли халу!”
Гьикьван иниз атайди я чIехи мугьманар,
Темягь физ амукьдай абур, акваз харманар,
Мягьтел жедай акурла, а гуьзел багълар,
Кьилихъ галай эбеди жив авай дагьлар.
Фяле юлдаш агакьдачир вахчуз бегьерар,
Акур чIавуз адаз ихьтин чIуру тегьерар.
Студентар гъидай ада фялейриз куьмек,
Кат-калтугиз гьа рекьера жедачир гьелек.
Хуьруьн къене шегьерда хьиз гьалар тир хъсан,
Гьуьрмет — хатур вуч тир авай, тир хьиз са хизан.
Къе, авунин лишан яз, а касдиз гьуьрмет,
Хуьруьн юкьвал хкажна кIанзава гуьмбет.
Жафаяр
“Ви дердер на заз ахъаймир,
Зун валайни кайиди я”
* * *
Са сеферда Махачкъаладиз физвай зун авай “газелдиз” ЛукIварикай яшар пудкъадалай алатнавай са итим акьахна. Машинда зи къвалав ацукьнавай итимдихъ галаз ам “Рамазан, вунни авани, гьикI я, гьиниз физвайди я?” лугьуз, рахаз башламишна. Заз чир хьайивал, абур фадлай танишар тир.
Рамазанак вичин хци мехъерар тийиз, адан таярихъ хтулар хьанвайла, ухьтар алахьиз, къалабулух кутазвай…
— Я дуст кас Рамазан, — рахана муькуьди. — Ви дердер на заз ахъаймир, зун валайни кайиди я, — манидалди лагьана ада. Машинда авайбуру капар яна.
КилигайтIа, гзаф хизанар, аялри мехъерар тийиз, чIалал гъиз тежез, гьелек жезва кьван.
И ишара заз, шаирдиз, бес хьана ва зун абурун гьиссер, фикирар шиирдин цIараралди дуьздал акъудунив эгечIна. Белки, жегьилриз акьул къвен, диде-бубайрин рикIер чкайрал ацукьарин!..
* * *
Гьуьрмет ая дидедизни бубадиз,
Гьелелигда вав мецелди рахазвай.
ТахьайтIа вун дуьз рекьелай алатда,
Ахпа, валлагь, геж жеда къе бахт ама.
Фагьум-фикир ая жува секиндиз,
Гьеле геж туш, вахъ фагьумдай вахт ама.
Вири ава, вун муьгьтеж са кар амач.
Кьилинди ваз къе мехъерар авун я.
Гьикьван хьурай таяр куьчебацанрин,
Зиди къе ваз авайвалди лугьун я.
Вун вучтин жунгав хьана, заз яц тежер,
Крчара зав крчарган тваз тур вуна.
За зи амай хипен уьмуьр гьал хъийин,
Экуь дуьнья ийимир заз сур вуна.
ТахьайтIа зун рази хьана ацукьда,
Я лагьана, ам жуван кьадар-кьисмет.
Чна икьван ви амалар эхзава,
Гьинава бес ви патай авай гьуьрмет?
Бубадилай гьалтай мални эменни
Пуч ийида къадирсуз тир веледди.
ИкI лугьузва чаз бубайрин мисалди,
Негь ийида ам уьмуьрлух миллетди.
ГьикI лагьайтIа, адаз къадир жедайд туш
Вичин зегьмет квачиз жагъай затIарин.
Амукьда ам иес хьана эхирдай,
ЗатI амачиз, чуьхвей михьи пацарин.
ЯхцIур йисав агакьзава яшар ви,
Гила кьванни чIалал ша тIун, бес хьурай.
Инсанвилин рекьихъ элкъуьр хъия ам,
Я чан Аллагь, ваз сузадин сес хьурай.
ЯхцIур йисав агакьзава яшар ви,
Ви яшда захъ авай вири: гьам къуллугъ,
Пабни, кIвални, кIаник — машин, кьуд аял.
КIвалихъ галай мугьманарни зи буллух.
Вахъ вуч ава? Чуплах беден, мад затIни.
Са бегьем партал хьанач ви бедендал.
Йифди гьатна, гьинаватIан чин тийиз,
Югъди ксуз акьунвай хьиз цIехемда.
Зун мецелди рахунин ван къвезвач ваз,
Ваз минет хьуй, гъимир на зун гъутарал.
Вучиз вуна фикирзавач кьилелди,
Вун залан я вегьейтIани путарал.
Вуч арадал атана ви, лагь вуна?
Икьван яшар кечирмишна патарал.
Жувахъ галаз кьадай сад гъваш, секин хьухь,
Шумуд йисар вегьеда мад гатарал?
Ви таяриз вири ава, лагь вучиз
На фикирдач, квек кватIа ви умудар?
Гьикьван ийин вакай къе за фикирар?
На зи беден авуна хьи агьузар.
Вун хва я зи гъвечIи, кIвални, эменни
Вибур тушни, чаз мад гудай вуж ава?
Фикиррик ква, секинсуз яз датIана,
Валлагь-биллагь, и дуьньяда гуж ава.
КIвалин кьил яхъ, къе аматIа пака чун
Амукьдай туш, ваз и кефер хгудач.
Белки вуна ийизватIа фикирар,
Чун эбеди яз, садрани рекьидач?
Ша бес хьурай, минет я ваз акъвазар,
Ви амалар, ваз хъсандиз аквазвай…
Ша, бес хьурай, гила кьванни кIвалин — къан
Кьил яхъ вуна, вун акъваза секиндиз.
Я чан бала, дидедивни бубадив
Рекьиз тур ман вуна рикI архайиндиз.
Минет я ваз, мад сеферда минет я,
Хъийизмайди эхиримжи туьгьмет я.
“Буба хциз муьгьтеж тахьуй, стхаяр”,
ИкI лагьанай Етим Эмин бубади.
Гила анжах за фикирар ийизва.
Гафар я кьван абур, шаксуз, зурба тир.
_____________________________________________________________________________________________________________________________
Халкьдин муаллим Алискеров Алискераз
Заз, вун сифте чир хьайи югъ
Элкъвенай шад сувариз.
Тух хьаначир яб гуналди
Ви камаллу гафариз.
КIелна хъсан къиметралди,
Муаллимвилин дережа
Къачур кьегьал, тай авачир
Вири Хиврин дереда.
Муаллим хьиз, инсанни яз
Амукьна вун уьмуьрда.
Вакай хана рахадай кас
ХьанатIа ви девирда?!
Хатур-гьуьрмет ийизва ваз
Халкьди Хиврин магьалдин.
Ам алакьун туш гьикI лугьун
Хъукьважуван, кьегьалдин.
Муаллим тIвар инсан тIварцIиз
Гьамишанда мукьва я.
Вун, Алискер, дуьз лагьайтIа,
А кьве тIварцIин юкьвава.
Вун чаз багьа инсан язва,
Халкьдин муаллим тIвар къачур.
Гележегдиз чирвал гунин
Хивез залан пар къачур.
Ви кайвани Бес, вал элкъвез,
Авайди за кьатIана.
ГьакI хьурай куьн, чIижни цуьк хьиз,
Амай уьмуьр датIана.
Куь кIанивал ухшар язва
КIанивилиз дурнайрин.
Куь япарай акъат тавуй
Ширин сесер зуьрнейрин.
Адалатлу бубадин хва,
Селимханан Хъукьвавай,
Тебрикзава 80 йис ваз
Шабатова Макьавай.
* * *
Арбен Къардаш
зи кьатIунрай…
Арбенан гьар шиирдикай
Сагъ са повесть кхьиз жеда.
Гьар сеферда абур кIелиз ,
Зун фикирар ийиз жеда .
“АРШ” тIвар алай ктаб яцIу ,
Вили цавун алазвай ранг.
КIелзава за ви гьар са цIар ,
Акъатзава бедендиз жанг.
Гьар са цIарцIяй къвезва ухшар
Заз нехишрин зар гамунин
Ихтияр авач, дуст, къе заз,
Абурал дамах тавунин.
Вацран мичIер, цава гъетер
Рапрап ийиз нур гузавай.
Заз аквазва, вун буба хьиз,
Уьтквем хва я, тур гузавай .
Ви ктабар кьазва чна
Лап рикI алай чи балайрай,
Цин стIални авахьзавач
Абурунни чи арайрай.
Халкьдин шаир тирди якъин
Къе виридаз аквазава .
Таб квачиз за лугьузва ваз,
Ви тIвар мецел алазава.
Шагьабудин ашукь жечни
На кхьизвай хуш бейтерал!
Икрагь жезвач , ашкъидалди
Тикрарзава за сятералд…
«Лезги газетдин» 2018-йисан 41-нумрадай
_____________________________________________________________________________________________
* * *
Зи бахтуни ахъайна заз ракIарар,
Вичин чими утагъдиз гьахь лагьана.
РакIарамаз вугана зав памбаг гъил,
Ахъаймир мад, ам кIевиз яхъ лагьана.
Ахъайзавач а гъил къени гъиляй за,
Фикир авач экъечIдай а кIваляй заз.
* * *
КIвализ мугьман атунилай
ЧIехи бахт заз аквазвач.
Гьавиляйни зи варарал
ДапIарарни алазвач.
Зи патавай рази яз
Хъфейла гьар атайди
Гьисабзава за жуваз
Бул девлетар авайди.
* * *
Зун рази я кьадардал зи Аллагьдин,
Ада гузва, за къачузва иштягьдал.
Анжах са кар заз суал яз амазма:
И дуьнья мус къведатIа са меслятдал?
ГьикI жедатIа? — гьелекзава суалди,
И авай гьал давам хьурай мусалди?
* * *
Кьуьзуь хьанва, тIебиатдин къанун я,
Гьарайналди агакьдай са пад авач.
Ара-бирда лугьузва за жувакди:
Шабатов, ваз уьмуьрдикай дад амач.
Са кар ава, шадарзавай зи гуьгьуьл,
Къужа хьанватIани, рикI я зи жегьил.
* * *
За уьмуьрдикай кхьизва шиирар,
Фикирзава гьар сеферда, белки, ам
Эхиримжиди ятIа за кхьизвай?
Амукьзава и арада чухваз кьам.
КичIе жемир, лугьузва заз рикIи зи,
Башкъа фикирар агудмир жував.
На худ це къелемдиз, перишан жемир,
А югъ гьелелиг агуддач за вав.
* * *
Дарих я рикI, кIвализ мугьман татайла,
Ам атай югъ мехъер я заз, сувар я.
Зун азад тир са къуш язва дуьньядал,
Мугьманар зи жуьрэт хуьзвай лувар я.
За вуч ийин, ам зи кьисмет, къилих я,
Гьисабмира, дустар, ам зи синих яз.
Кьулан вацI хьиз — кьару хьана сел атай,
Физва уьмуьр авахьиз гьа саягъда.
Къаю кьунвай къумбак хьанва рикIикай,
Я рагъ, лагь ман вуна, ам мус авагъда?!
* * *
Шииратдин алемдиз зун атана,
Яраб вуч гваз экъечIдатIа анай зун?
РикI чIехи тир къастарив зи ацIанва:
ГьакI хъфидач ичIи гъил гваз атай зун,
Халкьдин вилик уьзягъ яз… ТахьайтIа,
Мумкин кар я акъудунни хуьряй зун.
* * *
ЧIуру кIвалах акъатайтIа, тIалабда
Вичелай гъил къачун гьар са инсанди.
Адан рикIиз регьят жеда тежер кьван,
Алахъда ам крар ийиз хъсандиз.
Инсан я чан алай, малаик туш кьван,
Садра гъалатI жеда, садра тахьайтIа.
Заз къе лугьуз кIанзава квез, азизбур,
Жуван рикIяй, эгер закай рахайтIа,
Багъишламиша заз, багъишламиша,
Тикрарзава и гафар за гьамиша.
* * *
Хийирлу са фикир гьатнамаз кьиле,
Чар вилик квайди я, къелемни — гъиле.
Нехишар хьиз, цIарар гъизва табагъдал,
Кас авач акъваздай къе зи къабагъда.
Зак дустари руьгь кутазва, лугьузва,
Давамар, дуст, вуна жуван саягъда.
Дустариз дад гузватIа зи цIарари,
АкIаж жеда зун абурун парарик.
* * *
Зун чан алаз къекъвезмай кьван,
Гаф лагьанач чарада.
Агъазва зун, кьейилани,
Амукьда, хизандин хьиз,
ГьакIни халкьдин арада.
* * *
Жувакди за жува-жуваз лугьузва:
— Вуна вуч къазанмишна, вуч тухузва?
Эгер халкьди авуначтIа гьуьрметар,
Бадгьавая фена, дуст, ви зегьметар.
Кьейилани, рахаз жеда хаиндиз,
Ксуз жедач сурани архайиндиз.
* * *
Чанар гузва Ватандин таъсиб патал,
ВикIегь инсанар женгера рекьизва.
Амукьай алан-къуланри уьзягъдиз
Гьа Ватандал агъавилер ийизва.
* * *
Зун бала я тIебиатдин, ам дидени буба я,
Адан хъсанвилер, валлагь, заз тежер кьван багьа я.
Зал алай чан, зи кьатIунар, кьисмет хьайи кIаниди,
Гьам я, гьелбет, хушуналди, къастунай заз гайиди.
Вири алем, кIанидини, инсанарни кIанда заз,
За абуруз хьиз, абуруни рикIяй рикIиз чанда заз.
Вири тада, тек кIанивал жеда даим хура зи,
МичIи жедач эхират кIвал, эквер жеда сура зи.
* * *
Заз кIан хьана, гъана гьа заз кIаниди,
Чи кIанивал къалай-къуз артух хьана.
Зур асир я, рабни гъал хьиз, саналлаз,
ГьакI ятIани, валлагь-биллагь, тух хьанач.
Куьтягь жезвач зи кIанивал уьмуьрда,
Кумукьнач, я кумукьзавач парарик.
Инсанар кIан хьунилай мад вуч ава?
Сад хъфиз, сад хквезва зи варарихъ.
Къене патай вар агалдай мажал заз
Хьайиди туш, гьич кьисметни тахьурай.
Зун сагъ жезва гьар са инсан атайла,
Анжах къени хиялар гваз атурай.
* * *
Зи кIанибуру зунни тунва гьалкъада,
Аб(у)руз зунни, багъриди хьиз, кIанзава.
Гьавиляй, гъил-гъиле аваз датIана,
Санал чна туьмерар, рикI — чанзава.
Сад Аллагьди кьисметна заз кIанибур,
Адал сергьятламиш жезвач кIанивал.
Уьмуьр кечирмишзава, рикI секин яз,
А Аллагьди, а Сад тирда гайивал.
* * *
Ягьни намус кьилел кьунвай пайдах хьиз,
Зун бедендал, тарал пеш хьиз, кьезил я.
Садавайни заз гаф лугьуз хьайид туш,
Инсанвилин барадайни къизил я.
Зи гъед
Вичив гекъигдай авачирди тай,
Я чан зи кьисмет, зи эвел-эхир.
Бахтлу инсан я зун, тек са вун жагъай,
ТахьайтIа, хкведай, валлагь, зи нехир.
Заз акI ава, дуьньядал ала къе чун кьвед,
Цава хьиз, заз чилени нур гуз авай гъед.
Ракъини хьиз, чим гузвай зи гуьгьуьл, гьава,
Анжах тек са вакай жезва заз дава.
Ваз тешпигь авач, жагъанач заз тай,
Заз кьисмет хьайиди, зи эвел-эхир.
Бахтлу инсан я зун, тек са вун жагъай,
ТахьайтIа, хтанвай, валлагь зи нехир.
Чан зи цIелхем, чан зи рикI, цIай къулавай,
Вуна зун садрани гьисабнач пар яз.
ЭвичI тийиз, гьамиша ви кIулавай,
Асул дибдин гьисабзавай ам кар яз.
Чан гунилай гъейри гьа ви гъилерал,
Аквазвач заз бахт мад къе и чилерал.
Анжах накъвар гъимир жуван вилерал,
Рекье тур зун физвайди хьиз мехъерал.
Багърийризни, дустаризни лагь вуна,
Захъ дерт чIугваз, ламу тавуй вилерни.
Зи гъам чIугваз жедайдахъ зун агъазва,
Эбеди яз, гьам цавар хьиз, чилерни.
Вирер тир
Заз сифтени сифте акур —
Абур ви вили вилер тир.
АкI хьанай заз гьа легьзеда
Абур михьи гьамга яд
Акъвазнавай вирер тир.
КIан хьанай заз гьа кьве вире
Чуьхуьз, беден кьежириз.
Ифин акьалтнавай жендек
Са тIимил кьван серинриз.
Женнетдин гьавиздани заз,
Белки — акьван лезет гуч.
За авайвал лугьузва ваз,
Валлагь, зид вав гьуьжет туш.
КIантIа агъугъ, кIандачтIа, — ваъ,
Зид авайвал лугьун я.
Гьич са затIни кIандач вавай,
Зи мурад вун акун я.
“Эхь” лагь вуна, “ваъ” лугьумир
Ашукьдаз ви вилерал.
Жуваз кIани, жув кIан хьунлай
Мад чIехи бахт алайди туш,
Валлагь-биллагь, чилерал.
Гьа чIавуз на вугай гъил зав
Ахъайзавач гилани.
Чи кIанивал йикъалай-къуз
Артух жезва гилани.
Чешне къачу
ЧIижни ацукь тавур, таза
Цуьк хьиз, вун заз жагъанай.
ЧIалал къвезвай гъвечIи чагъа —
Вун захъ галаз раханай.
Заз гьатна вун, гьич шагьварни
Галукьдалди бедендихъ.
Зунни, цаз хьиз къараткенд,
ГалкIанай ви перемдихъ.
Гила чун кьвед гьа чIавалай
Виртни чIем хьиз авазва.
Вун датIана, къизилгуьл хьиз,
Зи гъилерал алазва.
ЯхцIурни цIуд йис я саки,
Зунни, вунни сад хьана.
Чун кьвед акваз, чешне къачуз,
КIвални, хуьрни шад хьана.
Санал хьана, шад я къе чун,
Сагъ я хирер рикIерин.
Сагьибарни я къе чун кьвед
Цуьк акъатай рекьерин.
Къачу чешне чалай куьне
Гьар сада гьар камуна.
КIанзаватIа квез хизан, кIвал,
Чи хьиз, гьатна тавуна.
Сад хьтин уьмуьр
Аллагьди гана чаз бул девлетар,
Абур алцумдай жагъизвач терез.
А девлет ам я хьи, чун акур кьван
ТIебиатни кваз акъвазда хъуьрез.
Чаз кьведазни гана са уьмуьр,
Гьална, арада авачиз тефир.
Тешпигь авачир им бахт язва, бахт,
Сагъ хьурай чун кьведни ацукьнавай тахт.
Зарар гайи кас хьанач гъиликай,
Бейкеф авурди хьанач сивикай.
Гьар юкъуз са затI къведай чи гъилиз,
Аквадайдалай таквадай вилиз.
Сад хьтин рикIер кьведахъни ава,
Адакай чаз жез хьана, эхь, дава.
Кьиле тухвана жуван кIвал, хизан,
Лап тир къайдада къанунни низам.
Гьич гаф лугьудай са кас хьанач чаз,
ЧIуру патахъди, я ваз, я гьич заз.
КIуфал хъвер алаз, кьабулиз мугьман,
Хьуй лугьуз гайи са кьас фу дарман.
— Гьинай, ни гана а жумарт рикIер?
Лугьуз садбур жеда бекьерни — бекьер.
— Аллагьди! Мад ни гуда кьван чаз…
Темен гуз, чIехи хьайивиляй фаз.
Аллагьди гана чаз бул девлетар,
Абур алцумдай жагъизвач терез.
Девлет ам я хьи, гьар чун акур кьван,
ТIебиатни кваз акъвазда хъуьрез.
«Лезги газетдин» 2019-йисан 5-нумрадай
__________________________________________________________________________
Яран сувар
Вилив хуьзвай алукьна югъ,
Тебрик ийин кьилеллаз бугъ.
Ашукь хьанвай чилер, цавар,
Сувар я къе, Яран сувар!
Къе югъни йиф сад ийизвай,
Чи гуьгьуьлар шад ийизвай,
Кутазвай чи халкьдик лувар
Сувар я къе, Яран сувар!
Гатут далдам, ягъа зуьрне,
Къе туьнт кьуьлер ая куьне,
Зурзадайвал чилин къатар,
Сувар я къе, Яран сувар!
Чан играми Яран сувар,
Бубайрилай чаз амайди.
Гьа ви руьгьни дамах я къе,
Чи лезги халкьдик кумайди.
«Лезги газетдин» 2019-йисан 12-нумрадай
_________________________________________________________
Гьахъ паталди
Са беден тир, вични кьезил къур хьтин,
КIвачел шалам, тандал чухва, кьилелни
Бармак жедай кIелен чIулав хъицикьдин.
Къакъун аса къугъваз жедай гъилелни.
Ара-ара, аса хурук кутуна,
Акъваз жедай ам къекъведай рекьени.
Заманада вуч аватIа аквадай,
Фагьум, фикир санал кIватIдай кьилени.
Аквадай ам яб акализ гьар садахъ,
Рахадай тIул квайди тушир нубатсуз.
Вичел алукьиз атай гьич аялни
Тадай тушир ада садни жавабсуз.
Ара-ара аса цавуз хкаждай,
Белки, а кас рахазвайтIа цаварихъ?
Гьахъ паталди ам бед хьана рахадай,
Катдай тушир, кичIе къуьр хьиз, валарихъ.
КIантIа кавха, кIантIа гьаким хьурай вич,
Авай гаф чин-чинал ада лугьудай.
Гьахълу касдин хуьдай ада терефни,
Я рахадай касни тушир кьулухъай.
Гьикьван адал вегьез хьанай буьгьтенар,
Ам эцигиз хьайиди туш кIуларал.
Къенин юкъузни эбеди зар ала
Халкь паталди ада лагьай чIаларал.
Ам шаир тирвиляй халкьдин гьакъикъи
Халкьди адаз чка гана кIулални.
ГьакI тирвиляй акуна заз, якъин я,
Ам гьар кIвале гва чими тир къулавни.
Савадлу тир ам акьалтIай жуьреда,
Савадлувал адан хурун дафтар тир.
Кар авачиз элуькьзавай кицIерал
Къванер гьалчдай зурба ва дуьз устIар тир.
Каспий гьуьлуьн лепеяр къвез, мад хъфиз,
Икрамзава, а касдин кIвачерик къвез.
Ислягьвилин лишанар тир лиферни
Ала кьилел адан гьар юкъуз элкъвез.
Гьар са юкъуз агъзурралди инсанри
Авазва къе адан пак тIвар эзбериз.
Адаз ухшар арифдарар амай кьван
Аватдай туш чи лезги халкь кIевериз.
А касдин тIвар машгьур хьанва алемдиз.
ГьакI тирвиляй за худ гана къелемдиз.
Мукьуфдивди авуна за жуван кар,
Раижда квез — Сулейман я адан тIвар!
Шабатова рикIевайди лагьана,
Маса патахъ фидай рехъ захъ авачир.
Зунни адан физвайвиляй гелеваз
Жуван сивяй гаф акъуднач алачир.
«Лезги газетдин» 2019-йисан 15-нумрадай
_________________________________________
Вагъуф буба
…Вун къекъвей кьван гьар са куьче,
Зияратдиз элкъвенва къе,
Ви патав къвез ава рекье
Йифиз-юкъуз, Вагъуф буба.
…Бахтлубур я Луткун жемят,
Хьанвай вакай даях менфят,
Вал алукьиз гъизвай меслят,
Гьар камуна Вагъуф буба.
Чилер цавар кьазва дестек,
Вун хьтинбур жеда тек-тек,
ЭрчIи къуьнел алай мелек,
Язва вун чи, Вагъуф буба.
Шейхинин тIварцIихъ барабар,
Кьазва гьар са касди ви тIвар,
Кечирмишдай чаз гайи къар,
Куьмек це чаз, Вагъуф буба.
Хьайилахъди гьар са мумкинвал,
РикIи гузвач заз секинвал,
Мад са кьил чIугун патал вал
Хквезва зун, Вагъуф буба.
Ацукьда зи чкадал рикI,
Амукьдач зун хьана гъарикI,
Зун руьгьламиш жедач, лагь, гьикI,
Вал кьил чIугур, Вагъуф буба?
…Инсан я вун авур элкъуьр,
Зи кьилелай ви дарман гъил,
Сагъ хьайид я чIур хьанвай кьил,
Вун дарман яз, Вагъуф буба…
«Лезги газетдин» 2019-йисан 17-нумрадай
____________________________________________________________________________________________
Шарвили
( Милли суварин къад йис )
Юбилейдин мярекатар
Чи “Шарвили” суварин
Гурлуз къейдна Ватанда чи,
Дамах, наз гваз халкьари.
КIватIна тарих мукьуфдивди,
Авуна ам гъилелай.
Халкьдин дирибашвилер квахь
Тавун патал чилелай.
Лезги халкьдихъ тарих ава
Са куьнивни гекъиг тежер.
Пагьливанар, чанар гьайиф
Татай, чилел эциг тежер.
Ахьтин викIегь рухвайрин руьгь
Какахьнава ивидик.
ЧIижери къал къачудайд я
Хуькуьрайла куьнуьдик.
Шарвилидин гьунаррикай
КьепIинамаз дидеди
Цазва кьиле, лай-лай ягъиз,
Вичин багьа куьрпедин.
Дидедизни кIанзава хва,
Руьгь аваз Шарвилидин,
ЧIехи хьана вичин арха,
Рангар сад яз ивидин.
* * *
Имам хьтин викIегь хци
Тфу гана шейтIандиз,
“Шарвилидин” чIехи сувар
Акъудна хьи майдандиз.
Гьар заманда чак, лезгийрик,
Къагьриманар хьайид я.
Гьа патахъай чун, къадим халкь,
Сад Аллагьди гайид я.
Шарвили хьиз, гьатна кIвенкIве,
Халкьдин вилик экечIна,
Ам Ахцегьрин КIелед хивел,
Пагьливан хьиз экъечIна!
Шарвилидин весийрин ван,
На лугьуди, япарихъ
Галукьунвай кьегьалдин
Элкъвена ам халкьарихъ.
Эвер гана, диндирмишна,
Гъана лезги халкь чIалал.
Халкьди адаз лугьуз хьанай:
“Ваз хъвайи нек хьуй гьалал”.
Регьбервилин къаст рикIеваз
Хайи кас я дидеди.
Ам ахьтинди якъин тирди
Къалурна чаз вядеди.
Ватандал рикI алай хва я,
Асландин рикI хуравай.
Гьам себеб яз жедач чи халкь
Вичин чими къулавай.
Дагъустандин халкьарикни
Сувари руьгь кутазва.
А суварин метлеблувал
Абурузни аквазва.
Руьгьдал кIеви жезва вири,
ТIвар кьурла Шарвилидин.
Ватандал мукъаят жезва,
Дагъвияр са ивидин.
Уьлкведизни машгьур хьанва
Къадим халкьдин пак сувар.
Къуй дуьньядал элкъуьрай ам,
Ахъайна вичин лувар.
Ингье къад йис хьанва гила
Чи “Шарвили” суварин.
Гьисс ийизва, кIуллаламач
Залан парар гъамарин.
Шумудан гъил кьаз алакьна
Девирда и къад йисан.
Аквазва чаз Имам тирди
Тешпигь авачир инсан.
Низ чида, мад адан рикIик
Вуч куматIа хъийидай.
Гьавиляйни гьар са касди
Кьазва къе ам хайидай.
Шарвили. Ам вуж я? Ам чахъ
Хьайид яни лугьудай
Суал гудайбурни амач,
Сувар хьана кутугай.
Баркалла ваз, чи кьегьал хва,
Халкьар санал агудай!
Ада дамах авурди туш,
Гьисабна бурж яз вичин.
Халкьдин руьгь динж ийизвай къе
Кас я, гьамиша кIвачин.
Инанмиш яз, вили-вилик
Къачузвай мягькем камар,
Гьазур я гьар сад экIяйиз
Адан кIвачерик гамар.
«Лезги газетдин» 2019-йисан 19-нумрадай
__________________________________________________
Кьилера — кьил
— Вун Сургутдиз физва лугьузвай хьи? — хабар кьазва са папа муькуьдавай.
— Эхь, валлагь, чан вах. Зи кефиярни авач, гададини, сусани ша лугьузва. Ана хъсан духтурарни авалда.
— Хъсан рехъ хьурай ваз, зи вах. Аллагьни, духтурарни куьмек хьурай ваз. Вуна абуруз вуч тухузва?
— За вуч тухуда кьван, кьуд кило хъчар къачунва ваха, мад вуч тухуда? Самолетди 5 кило я къачузвайди. Мад ихтияр авачалда. Артухан гьар са килодиз са кьадар пул гана кIанзавалда.
— Бес зун Москвадиз фидайла, 23 кило — багажда, 10 кило гъилик кьуна тухудай ихтияр авай хьи?..
— Чидач ман, зи билетда гьакI кхьенва…
Абурун ихтилатрихъ яб акалайла, зи рикIел. Куьреда хьайи са кьиса хтана. Вилик девирра яхулриз лезгийрикай хванахва авачир кас авачалдай. ГьикI лагьайтIа, абурун фин-хтун, алакъа, алвер авун Кьасумхуьруьн, гьа девирда гурлу Гьафте — базардихъ галаз алакъалу тир. Гьавиляй абур хванахвадихъни илифдай, адаз паярни гъидай. Ам вични паяривди рекье хутадай.
Са сеферда хванахвадихъ илифай яхулвиди гьаятда амаз лугьуда: — Валлагь, хванахва, балкIан бетерди яз, а садакьади вичел гьебеяр эцигиз тунач зав, кIурар хкадариз.
— Хъсан хьана, хванахва, — лагьана иесиди. — Ада, инай хъфидайлани, эцигиз тадачир вичел пар. Ваз къурху жемир…
Гила самолетди инай къачун тавур пар, анайни къачудач кьван…
Ни вуч тухуда?
Къенфетар акъуддай фабрикадин директорди вичин нубатдин совещанидал лугьуда: “Гьуьрметлу юлдашар, чакай гьар са кас, анжах гъилел михьи хьана кIанда. Нефсиниз тербет гун чи виридан эвелимжи буржарикай сад я. Жувак, хизандик гьарам акадарун зурба гунагь я. Аллагьдини гъил къачудайди туш. И дуьньядилай садавайни са затIни чпихъ галаз тухуз хьайиди, женни ийидайди туш. ГьакI хьайила, зи тIалабун сад я: эхиратдин югъ са касдини рикIелай алудмир. Суалар авай, рахаз кIандайбур аватIа, гъил хкажа”.
Гъуьлни кьилел аламачир, вад аялдин диде Секината, къарагъна, чкадилай сес къалурда: “Куьне, чIехиди, лугьузва хьи, и дуьньядилай садавайни са затIни чпихъ галаз тухуз хьайиди туш. Мумкин кар я. Амма куьне тухуда, квек къалабулух акатмир”.
— За вуч тухуда? — хъел атана чIехидаз.
— Куьне — сив ацIай къизилдин сарар. Мад вуч кIанда квез?..
“Гусиныяр” авачир
Мегьамед ГОВД-да кIвалахал акъвазна са акьван вахт тушир. Нисинин вахт алукьдалди, адаз взводдин командир Керима лугьуда: “Мегьамед, ма и 200 манат, минет хьуй, туьквендиз фена, “гусиные лапти” къачуна, хкваш”. Мегьамед фена, югъ нисинилайни алатна, амма хтана ахкъатнач. Нянин кьиляй ам хтана. “Валлагь, чIехиди, зун геж хьун зи тахсир туш. Зун и туьквендиз, а туьквендиз фена, куьрелди, шегьердин саки вири туьквенра къекъвена. Заз санайни «гусиные лапти» жагъанач. Авайбур вири уьндуьшкадинни вечренбур тир. ИчIи гъилди хтанач зун, вечренбур къачуна…”.
Керим адаз килигиз акъвазна: “Ибурухъ галаз чай жува хъухъ”, лагьана, къецел экъечIна, яргъалди кабинетдиз хтаначир…
«Лезги газетдин» 2019-йисан 27-нумрадай
_______________________________________________________________________
Къусарда
Лезги театр Къусардиз физвай. СДК-дин муькъвел чун кьуна, ахъайнач. Эхирни Эседуллагьа Дербентдин мэр Ю.Алчиеваз чун авай гьалдикай ва Къусарда чал вил алаз жемят акъвазнавайдакай хабарна.
Эхирни акъатна чун а патаз. Югъ мичIи хьанвай, ятIани халкь чал вил алаз акъвазнавай. Зал инсанрив ацIанва. Эседуллагьни Сайдумов сегьнедиз экъечIна, халкьдивай багъишламишун тIалабна. Залдай, “чун и йикъал гъайибурун кIвалер чIур хьурай ман” лугьуз, ванер акъатна. И арада микрофон Сайдумова къачуна.
— Гьуьрметлу багърияр! — лагьана ада,- агьарар ийимир. ГьикI лагьайтIа, чи Абдулбари Магьмудован буба Агьмеда лугьудалдай, къе зи кьил тIазва ман, яраб агьарар авур кас-мас авач жал? ГьакI хьайила, къе агьарар ийимир, са юкъуз хьайитIани, абурун — чун кIеве твазвай угърашрин кьилер тIа хьурай.
Халкьди, кIвачел къарагъна, капар янай.
Вун сериндик гьикьван жеда?
Йифен сятдин пудаз Зульфикъар Къафланова заз зенг авуна: “Чи езне, шаир Тажидин рагьметдиз фена. Сайдумовазни, Абдулбаридизни хабар це”.
Чиле жив авай. Чун фена Азадугълидиз. Мейит сурарал гъайила, анал ясдин мярекат башламиш хьана. Абдулкъадира, заз хабар авачиз, Зульфикъараз Шабатоваз гаф це лугьуда кьван. Бейхабардиз гаф гайила, зун цавуз акъатнай. Заз Тажидин лап мукьувай чизвайвиляй, жув жувакай кват тавуна раханай.
Хкведай рекье за адаз жуван бейкефвал къалурна.
— Ихьтин амалар ийиз хьайитIа, вахъ галаз санизни зун хкведач гьа,- лагьанай за.
— Яда, Абдулбари, им аку-е, чухсагъул лугьудай чкадал вуч лугьузватIа. Я чан хва, вун сериндик гьикьван жеда, ви чинни кIеви хьурай ман. Заз сагърай лагь.
АрхитIрин школада
Вини АрхитIрин тамам тушир юкьван школадин директор Меликов Къачмаза Абдулбаридиз, Сайдумоваз ва заз аялрихъ галаз гуьруьшмиш хьун патал теклифнавай. Чиле къалин жив авай, аниз чун Абдулбаридин гада Музамудина тухванай.
Сайдумова аялрин вилик вичин “Плохо” шиир кIелнай ва ам арадал атуникай лагьанай, гьа са вахтунда вилерилай накъварни авадарнай. Аялривайни шел кьаз хьаначир.
За лагьана адаз: “Вуна аялар ширна хьи!”
— За абур ширнач, за абуруз “плохояр” къачун тавун патал эвер гана, ваз чизватIа.
Чун ахпа Майрудинахъ илифна. Са вахт алатайла, ада заз лагьана: “Яда, ваз акунани-е, телевизордай Шихкерима мани язавай, анал чаз теклиф авур Меликовни, муькуь муаллимарни алай, муаллим Мегьамеда уьндуьшка кукIварзавай. Агь архитIвияр, мад аквада чун чпиз. Вуна, “даюс”, ахпа абурун тарифарда.
— Чун гишила хтанач кьван, — лагьана за.
— Гишила хтанач-е, Майрудин гьина авайди тир, чун къунагъламишиз, теклифайбур абур хьайила.
“Двойка”
— Дагъда авай ДаркIушар гьинай, артиствилин пеше гьинай?- гьикI ятIани ихтилат кватнай чи арада.
— Жуваз жув чидайдалай инихъ зи рикI алай кар зарафатар авун тир. Жувахъ галаз саналлай гадайрикай, кIвалинбурукай, хуьруьнбурукай. “Артист” лугьудай гаф заз сифте яз, КьепIирдал кIелдайла, Лямет муаллимдивай ван хьанай. Ада чаз геометриядин тарсар гузвай. Чин атIугъай, еке истемишунар ийидай муаллим тир.
Садра къимет къачурла, чна, мад хабар кьадач лугьуз, тамам гьафтеда гьа предметдай тарсар чирдачир. Геометриядай алатай тарсуна Лямет муаллимди заз вад янавай.
Къарагъарда ада КIиридай къвезвай Али лугьудай гада. Фидач ам доскадал (теорема тестикьарна кIанзавай), къах хьана акъвазда партадихъ.
— Кьей хва, регъуьдани ваз, нерин кIанеллай КIиридай къвез, тарсарни чир тийиз… Сайдумов гьинай къвезватIа килиг, — ДаркIушрилай. Вадарни къачузва… ЭкъечI Сайдумов! Зунни гьазур тушир эхир. Элкъвена зун Алидал:
— Дуьз лугьузва муаллимди, регъуь тушни, кьей хва, ваз, КIиридай къвез…
— Сайдумов — доскадал, — секинарзавай зун Лямет муаллимди.
— Кьей хва, лам хьиз, тарсарни кIел тийиз…
— Сайдумов, доскадал экъечI, — тикрарзавай муаллимди.
— Къе чирнавач-е, маллим…
— Ацукь, вазни “двойка”… Ахпа алава хъувунай: — Валлагь, кьей хва, вакай, хвейитIа, артист жедайди я.
— Гьа йикъалай зи рикIе “артист” лагьай гаф гьатнай. Гьа вакъиадиз за “Двойка” шиирни теснифнай.
За чирда
Чун Н. хуьруьн инсанрив ацIанвай клубдиз гьахьна. Са-сада къвез, Абдулкъадир халудихъ галаз жузун-качузун ийизва. Инсанрин арада са пияндини ава. Атана вилик акъвазна ам. Вилер экъисна килигна Сайдумоваз. Алатзавач ам артистдилай:
— Вуч жеда вавай, артист я лугьуз, залай артух?
Абдулкъадир халуди жегьилдиз фикир гузвач.
— Вуч жеда вавай? — алатзавач хъванвайди.
— Къецел экъечIна, жуваз гьикI кIантIани акъваз. Са декьикьадилай хтана хабар яхъ, за дуьз лугьун тавуртIа, къултухда авай артиствилин книжка — ваз!
ЭкъечIна пиянди къецел. Клубда авай кьван халкь, вуч жедатIа лугьуз, вил алаз акъвазнава.
Декьикьадилай хтана жегьил клубдиз, гьарайна:
— Зун гьикI акъвазнавай?
— Нежес тIуьр кIек хьиз!…
Хъуьруьнин са ван гьатнай клубда, юзанай жеди адан куьгьне цлар…
«Лезги газетдин» 2019-йисан 32-нумрадай
______________________________________________________
Уьмуьр
Уьмуьр, на зун куьз кутунва гъамарик?
ДакIурмир зун, ялар кутаз хамарик.
Ви ачух чин акьван фад куьз чIур хьана?
Вун зун патал кьил атIудай тур хьана.
Вуж ятIа вун алудайди рекьелай?
Амач хьи вун заз акур хьиз эвелай.
Чин элкъуьр захъ, минет хьуй ваз, акI жемир,
Зид арза ваъ, тIалабун я, хъел къвемир.
Зун, уьмуьр, вал ашукь хьана авазва,
Вазни, заз чиз, и кар хъсан аквазва.
Ваз минет хьуй, хамир вуна гуьгьуьл зи,
Къарсатмишмир хуравай рикI сефил зи.
На гана, за къачуна гуз хьайиди,
Легьзедани наразивал къалурнач.
Кам — камуна аваз хьана са рекье,
Чна чав гьич хажалатар агуднач.
На зун, уьмуьр, тунва хьи къе есирда,
За вуч ийин, лагь, за къе нин тахсирда?
Вун къеле хьиз зи вилериз аквазва,
Тек яз кIвале зун захъ галаз рахазва.
Тахсир вуч хьуй, уьмуьр, хъелиз на закай?
Кьуьл илиснач, уьмуьр, за ви тумунал.
Фикир ийиз хьайид я зун гьар къакай,
Имтигьанар тухвана за хамунал.
Кьакьан хьанва цал, уьмуьр, ви къеледин,
Элкъуьрна зун тунва кIеви зинданда.
Зи гьахъ-гьисаб ая, зазни чир хьурай,
Фад акъудур гьарусатдин майдандал,
Нинбур ятIа тахсирар заз чир хьурай…
Кьисмет жедач
Михьи рикI хьиз, варарни зи
Йифиз-юкъуз ахъабур я.
Гьавиляйни, лугьун за квез,
Зун кьадарсуз такабур я.
Дерди-бала гьалтай гьар са
Инсандиз за куьмек гана.
Хъсанвилер авуна за,
Жуван рикIиз зегьмет гана.
Маса кIвалах тежез хьайтIа,
Гафуналди куьмекна за.
Тахсиркарриз, гъавурда тваз,
Ширин мецел туьгьметна за.
Бурж вугана кIани касдив,
Вахкуз хьана жува кьурди.
Алвер ийиз хьайилани,
Мягьтел жедай зун акурди.
Пул гвач лагьай кесиб касдиз
Гьаваяни гайиди я.
Зун дидеди гъил ачухдиз
Куьн паталди хайиди я.
Гъил ачух яз, рикI яз михьи,
Авуна за халкьдиз къуллугъ.
Сад гайила, кьвед хкведай, —
Руьгьдин девлет кIватIна буллух.
Зун акурла ачух чин гваз,
Гьар са касди кьадай зи гъил.
Гьисс ийиз хьайиди я зун
Зи кIвачерик кIеви тир чил.
Дидедини, бубади хьиз,
Зун къаршиламиш ийидай.
Хивез парар къачудай за,
Абур патал мад хъийидай.
Гьа икI уьмуьр кечирмишиз,
Йифиз-юкъуз алахъзава.
Зун ашукь я зи кьисметдал,
И кар залай алакьзава.
Амукьда зи дуьньядал тIвар,
Зун а кардихъ инанмиш я.
КIула кьур туш ял тежер пар,
Лагьанач зун ягъалмиш я.
ГьакI хьайила зун, Шабатов,
Дуьм-дуьз рекьел алазава.
Малаикдиз ухшар тирди
Квез виридаз аквазава.
* * *
Мерд Али Жалилован
Яшар жердавай,
Адан къелем мадни хци
Жезва къвердавай…
(Машаллагь)
«Лезги газетдин» 2019-йисан 42-нумрадай
______________________________
Уьмуьр
Уьмуьр, на зун куьз кутунва гъамарик?
ДакIурмир зун, ялар кутаз хамарик.
Ви ачух чин акьван фад куьз чIур хьана?
Вун зун патал кьил атIудай тур хьана.
Вуж ятIа вун алудайди рекьелай?
Амач хьи вун заз акур хьиз эвелай.
Чин элкъуьр захъ, минет хьуй ваз, акI жемир,
Зид арза ваъ, тIалабун я, хъел къвемир.
Зун, уьмуьр, вал ашукь хьана авазва,
Вазни, заз чиз, и кар хъсан аквазва.
Ваз минет хьуй, хамир вуна гуьгьуьл зи,
Къарсатмишмир хуравай рикI сефил зи.
На гана, за къачуна гуз хьайиди,
Легьзедани наразивал къалурнач.
Кам — камуна аваз хьана са рекье,
Чна чав гьич хажалатар агуднач.
На зун, уьмуьр, тунва хьи къе есирда,
За вуч ийин, лагь, за къе нин тахсирда?
Вун къеле хьиз зи вилериз аквазва,
Тек яз кIвале зун захъ галаз рахазва.
Тахсир вуч хьуй, уьмуьр, хъелиз на закай?
Кьуьл илиснач, уьмуьр, за ви тумунал.
Фикир ийиз хьайид я зун гьар къакай,
Имтигьанар тухвана за хамунал.
Кьакьан хьанва цал, уьмуьр, ви къеледин,
Элкъуьрна зун тунва кIеви зинданда.
Зи гьахъ-гьисаб ая, зазни чир хьурай,
Фад акъудур гьарусатдин майдандал,
Нинбур ятIа тахсирар заз чир хьурай…
Кьисмет жедач
Михьи рикI хьиз, варарни зи
Йифиз-юкъуз ахъабур я.
Гьавиляйни, лугьун за квез,
Зун кьадарсуз такабур я.
Дерди-бала гьалтай гьар са
Инсандиз за куьмек гана.
Хъсанвилер авуна за,
Жуван рикIиз зегьмет гана.
Маса кIвалах тежез хьайтIа,
Гафуналди куьмекна за.
Тахсиркарриз, гъавурда тваз,
Ширин мецел туьгьметна за.
Бурж вугана кIани касдив,
Вахкуз хьана жува кьурди.
Алвер ийиз хьайилани,
Мягьтел жедай зун акурди.
Пул гвач лагьай кесиб касдиз
Гьаваяни гайиди я.
Зун дидеди гъил ачухдиз
Куьн паталди хайиди я.
Гъил ачух яз, рикI яз михьи,
Авуна за халкьдиз къуллугъ.
Сад гайила, кьвед хкведай, —
Руьгьдин девлет кIватIна буллух.
Зун акурла ачух чин гваз,
Гьар са касди кьадай зи гъил.
Гьисс ийиз хьайиди я зун
Зи кIвачерик кIеви тир чил.
Дидедини, бубади хьиз,
Зун къаршиламиш ийидай.
Хивез парар къачудай за,
Абур патал мад хъийидай.
Гьа икI уьмуьр кечирмишиз,
Йифиз-юкъуз алахъзава.
Зун ашукь я зи кьисметдал,
И кар залай алакьзава.
Амукьда зи дуьньядал тIвар,
Зун а кардихъ инанмиш я.
КIула кьур туш ял тежер пар,
Лагьанач зун ягъалмиш я.
ГьакI хьайила зун, Шабатов,
Дуьм-дуьз рекьел алазава.
Малаикдиз ухшар тирди
Квез виридаз аквазава.
* * *
Мерд Али Жалилован
Яшар жердавай,
Адан къелем мадни хци
Жезва къвердавай…
(Машаллагь)
«Лезги газетдин» 2019-йисан 42-нумрадай
_________________________________________________
Аялвилиз хъфидай зун…
Зун акурла, рикI къудгъуниз,
Накъвар алаз вилерал,
Фад хкудна кьепIиникай,
Кьуна вичин гъилерал.
Гьиссзава за рикI къудгъуниз,
Зи дидедин хуравай.
КупIарин цIай аквазва заз,
Зайифдиз куз, къулавай.
Зун гъилерал алаз ада
ЦIай язава псисдиз.
Аквазва заз, мажал авач,
Зи гъиляй а кесибдиз.
Гиник кьуна са шумуд купI,
Ада къулав хкизва.
Мам хгузва заз мад са хупI,
Ам кал ацаз хъфизва.
КачIкачI хапIа ийизава,
Ада, дахдиз хквезвай.
Дах ракIара амаз гьеле,
Зал кард хьтин элкъвезва.
Заз хабарни авач гьеле,
Зи кьеб вири алем я.
Аквазвайди дехме кIвални
Дидед иски перем я.
Заз акI ава залай гъейри,
Бахтлу кас хьун мумкин туш.
Гьелек ийиз бед хиялри,
РикI кьадарсуз секин туш.
Тек къужахда гузва лезет,
Ам зи алем — вири я.
Гьа и легьзе ийиз гуьзет,
Зун аслан хьиз дири я.
Гагь дидеди, гагь бубади,
Кьазва чпин гъилерал.
Заз ксудай мажал гузвач,
Эцигзавач чилерал.
Бубади мах ахъайзава,
Лайлайзава дидеди.
Чпиз гуж гуз, чпин чандал
Чка гузва куьрпедиз.
Зун ахвариз хъфизва мад,
Алемдава махарин.
Гьалкъада зун ава кIеви
Дидед гузвай пIагьарин.
Женнет багъ хьиз авазва заз
Дидедин хур ифенвай…
Лугьумир кьван, зун ахварай
Аялвилиз хъфенвай.
Аялвилиз хъфидай зун,
Вучда, аниз рак авач.
И девирни писди хьиз туш,
Амма ина гьахъ авач…
Сагъ хьурай вич
Зи папаз зун авай сад я, вири я,
Зун паталди ам женнетдин
гьуьруь я.
Авай кIвалах лугьузва заз,
табзавач,
Я чарадан чухвадални капIзавач.
Хер авунач ада рикIел дерин тир,
Чим гуз хьана юкъузни кваз
серин тир.
Багьна жагъанач адак кутадай
синих,
Зун ашукь я адал, авай диб, къилих.
ХапIадикай, заз авур, “чIар” жагъана,
Чалкечиррин арадай тIвар
жагъана,
Авур кас туш гьич садрани
багьнаяр,
Бязибурухъ хьиз, хьайид туш
ашнаяр.
Ашнаярни язва чун кьвед,
пабни гъуьл,
И карди чи хкажзава руьгь,
гуьгьуьл.
Сагъ хьурай вун, зи тIавус къуш,
зи тават,
Гьамиша заз гузвай сабурни
къуват…
* * *
“Лезги чIал хуьн, лезги чIал хуьх!”
Гафар гьикьван хьурай кьуру,
Я юлдашар, экъечIзавай
Къе майдандиз, гатаз хуру.
Чна гъиляй ахъайзавай
ЧIал хуьн патал мумкинвал.
Гьукуматдин патай авач
Кьван зеррени манийвал.
Сан миллиондихъ агакьнавай,
Чун халкь язва савадлу.
ЧIал амачирд, лагь куьне заз,
Хьайид ятIа къуватлу.
ЧIал хуьз кIандай халкьдихъ авай,
Килиг газет-журналрин
Кьадардиз, къе акъатзавай,
Агалкьун ян(и) гьунардин?
Гьа кардилай башламишин,
Гьар са кIвале жедайвал.
ГьакI хьайитIа, амукьдач чун,
“ЧIал, чIал!” лугьуз, шедайвал.
* * *
Гафар — чIалар ваз кIандайбур
ийида,
Кар гьалтайла, амаларда
кьейидан.
Гьарда вичиз пер ягъиз яд
фидайвал,
Фаз чара ийизва, заз чидайвал.
Накъвар аваз вилера
Гье-гье-гьей, гьарайна за, кьил чIугваз,
Куьгьне хуьруьз хъфейла са сеферда.
ЦIив ийидай нуькI кьванни заз аквазвач,
За вуч ийин, гила за низ эверда?
— Гьай лагь тIун заз, чан алай кас авачни?!
Кефи хана ава, курпашман хьана.
Зи япара са жуьредин ван ава:
“Бейкеф я чун, инсан, къе ви ван хьана”.
— Гье-гье-гьей! — гьарайзава мад садра за,
Рахкурзава зи гьарайдин ван залди.
Садра ваъ — е, са шумудра гьакI хьана,
Амукьна зун кушкушиз жува жувакди.
ФагьумайтIа, секин рагар, дереяр,
Бейкеф хьанвай закай, чпик хуькуьрна.
Зи сесинин ван абурухъ галукьна,
Амма, гьайиф, зал рахкурнай элкъуьрна.
Гуя абуру лугьузвай заз, ахварар
Тир акурбур аял чIавуз хуьрера.
За вуч ийин, кьве гъиливди кьил кьуна,
Хтана зун накъвар аваз вилера.
«Лезги газетдин» 2020-йисан 1-нумрадай
_________________________________________________________
Килигзава зун тарциз,
Атанвай бул бегьердал.
Зани дамах ийизва
Уьмуьр тухвай тегьердал.
* * *
Рази яз хъфизвайла
Галай мугьман кIвалихъ чи,
На гъилелай гузвай фу,
Акъваззава вилик чи.
* * *
Гъизва цIарар йифиз-юкъуз,
За вилик квай табагъдал.
Тух жезвач зун акъвазналди
Шииратдин къабагъда.
* * *
Вили цава авай гъетер
РапIрапIар гуз аквазва.
“ЧIагурнавай вуч я тегьер?”
Зун захъ галаз рахазва.
* * *
Гьич легьзени авач, валлагь,
Вун за рикIел тегъизвай.
ВацIун цIил кьван яргъи цIарар
Вакай я за кхьизвай.
* * *
ТIебиатдин къужахда — зун,
Зи Къужахда вун ава.
Къиб хьиз какад къеневай,
Вахъ авачир вуч ава?
Вахт хьайила цицIиб вич
ЭкъечIзава какадай.
ТIебиатдин къанун я,
КIвалах авач рахадай.
* * *
РикI акъудна къалуриз
ТахьайтIан хурай,
Адан жумартвал аквада
Берекатлу чинайни
Ачух тир гъиляй.
* * *
КIвалин къавук муг авурла,
Чубарукди атана,
Гьа чIавалай мергьяматлу
Тирди за зун кьатIана.
* * *
Зи варарихъ кIун хьайид туш,
КIвачи чил кьур чIавалай
Захъ чуьнуьхдай вуч ава кьван?
Лугьун, тек са жувалай.
* * *
ЦIив ийизва вирида,
Гишиндани, тухдани.
Тухбуруз регъуьз амач.
Куьд чин тушни, хъурхъ яни?
* * *
ЦIийивилер тваз алахъмир
ТIебиатдин къанунда.
Чир хьухь, ада са юкъуз ваз
КIанзни- такIанз къалумда.
* * *
— Ваз ван хьанани?
— Ваъ, заз ван хьанач.
— Ваз акунани?
— Ваъ, заз акунач.
— Ваз ам чидани?
— Ваъ, заз ам чидач.
ИкI жаваб гунилай
Хъсан кар авач.
Зи жавабрал куьн
Жемир аламат.
Ам за жуван кьил
Хуьн я саламат.
* * *
Заз секинвал авач месик.
РикIи кутазва, вири хъсан
ЗатIар гъиз, мецик.
Ада абур гьинай гъизва?
Акъатзавач кьил.
Секиндизни тазвач, валлагь,
Къелем кьазвай гъил.
* * *
Писвал ийимир,
Амаз хъсанвал.
Инсанар я чун,
Ша, хуьн инсанвал!
Чна инсанвал
Хъийин мад ашкар.
Малар хьиз тежен
Нехирда авай,
Къекъягъиз крчар.
* * *
Зун инсан я, инсанвал квай.
Гьадалди за дамахзава.
Инсанвал а раиж ийиз,
Зун югъ-йифди алахънава.
* * *
За гьуьрметар къазанмишна,
Алахьдай кьван кьилелай.
Ерли тIимил тавурвиляй
Берекатар гъилелай.
* * *
Сад лагьайдаз кьвед лугьудай,
Кьвед лагьайдаз пуд,
Гьахьтин папан кьилелай
Кими жедач гъуд.
* * *
Саламатдиз амукьда кьил,
Мез хвейитIа сарарик.
КIун акалай мисал я ам,
Ксудайла варарихъ.
* * *
Пул вилик хьанва,
Кьулухъ хьанва ягь.
Ихьтин девир я ман,
Вуч кIантIани лагь.
* * *
Абурсуз итим авач.
Пул гвачирбур мумкин я.
Лагьайдак акатзаваз
Акуна, зун секин я.
Алат хьана жегьил вахтар,
Кефер чIугур, ягъай чуртар.
Хиялрикай храз кифер,
Акъудзава яргъи йифер.
* * *
Гьич са карни къвез амач зи гъилерай.
Девир акваз акъатзавай кьилерай.
* * *
Акъат хьана уьмуьр гъиляй жегьил зи,
Тек и карди ханва, валлагь, гуьгьуьл зи.
ГьакI хьайила, яшариз хас тегьерда.
Твах на уьмуьр, гъваш ам хъсан бегьердал.
Вил вегь кьулухъ, килиг рекьиз фейи жув,
Амукьдач вун чIугваз гьайиф, ягъиз къув.
* * *
Гафар-чIалар ваз кIандайбур ийида.
Кар гьалтайла амаларда кьейидан.
Ада вичин кар ийизва чидайвал,
Фу хъуьтуьлриз, пер ягъиз яд фидайвал.
* * *
Кесиб къатарин хамунал, кIарабрал
Къазанмишиз алахънава девлетар.
Куьн тух мус хьуй, я тух тежер акьрабар,
Гьар са юкъуз хкажзавай къиметар.
* * *
Вирибурун душман
Я лугьуз инсан,
Садани адан
ЧIугвазвач гьайиф.
Чир хьухь, адахъни
Авазва душман.
Адан душман я
Вацран мичIер, йиф.
* * *
Цуру, чIуру хутар
Нен тийидай за
Акъудна къарар
Аннамишайла,
Рвадайди зи
Балайрин сарар.
* * *
Ви пишкеш зал агакьна, дуст,
Чухсагъул пара.
Къенлай кьулухъни сих жеда
Чи кьведан ара.
* * *
Яд атIай регъвни, цIай авачир кIвал.
Жеда абур кьведни сад-садан мукьвал.
* * *
Гьаваяр хьиз, гуьгьуьлни зи серин я.
Са гуж — бала за пичиниз яна цIай.
Тек я зун, хиялрик ква, и арада
Гьисс ийизва за кIвал, мугьманрив ацIай.
Зи хиялар акъудна цIу гурмагъдай,
Гур-гурдин ван ацалт хьана къецелди.
И арада ингье ахьтин цIарарни
Валлагь-биллагь, атана зи мецелни:
— ЦIай хьурай пичера, инсанрин рикIера,
Уьмуьрар фий, гьар са касдин рикIер шад яз
Ишигълаван хьанвай экуь рекьера.
* * *
Инсан язва сир,
Кьил акъат тийир.
Накь икрам ийиз
Къекъвез хьайибур,
Къе хаинар яз,
Аквазва ман заз.
«Лезги газетдин» 2021-йисан 5-нумрадай.
________________________________________________________
* * *
Са беден тир, вични кьезил къур хьтин,
КIвачел шалам, тандал чухва, кьилелни
Бармак жедай кIелен чIулав хъицикьдин,
Къакъун аса къугъваз жедай гъилелни.
Ара-ара, аса хурук кутуна,
Акъваз жедай ам къекъведай рекьени.
Заманада вуч аватIа аквадай,
Фагьум-фикир санал кIватIдай кьилени.
Аквадай ам яб акализ гьар садахъ,
Рахадай тIул квайди тушир нубатсуз.
Вичел алукьиз атай гьич аялни
Тадай тушир ада садни жавабсуз.
Гурлу вацIун гьайбатар гвай а касдив,
Килигайла, акьван виле таквадай.
Ацукьардай гьар сад вичин чкадал
Къакърачияр, чеб нубатсуз рахадай.
Ара-ара аса цавуз хкаждай.
Белки, а кас рахазвайтIа цаварихъ?
Гьахъ паталди ам бед хьана рахадай,
Катдайд тушир, кичIе къуьр хьиз, валарихъ…
Гьикьван адал вегьез хьанай буьгьтенар,
Ам эцигиз хьайиди туш кIуларал.
Къенин юкъузни эбеди зар ала
Халкь паталди ада лагьай чIаларал…
«Лезги газетдин» 2021-йисан 19-нумрадай
__________________________________
Захъ Лезгистан уьлкве ава
Дуьньяда тIвар авай машгьур,
Ахьтин уьлкве ая жагъур.
Душманриз чи гъайи кьагьур
Захъ Лезгистан уьлкве ава.
Шиш кукIушрин кьакьан дагълар,
Ширин нямет авай багълар.
Ийизвай гьар сада ялвар
Захъ Лезгистан уьлкве ава.
Рехи лепе Каспий гьуьлуьн,
Дамах язвай къе чи кьилин.
Къадир авай хайи чилин
Захъ Лезгистан уьлкве ава.
Гьар са жуьре тамар авай,
Бул булахар, кIамар авай,
Рушар юкьва камар авай
Захъ Лезгистан уьлкве ава.
Чарадан мал къакъуд тийир,
Гьарамдин затI агуд тийир,
Пелелай бугъ алуд тийир
Захъ Лезгистан уьлкве ава.
ЧIехибуруз гьуьрмет авай,
Надинжбуруз туьгьмет авай.
Асландиз хьиз жуьрэт авай
Захъ Лезгистан уьлкве ава.
Шаирариз гузвай илгьам,
Пехилбуруз ядай галтIам,
Чидай писни хъсан улам
Захъ Лезгистан уьлкве ава.
ЧIулав куьрни балугъ къизил,
Атир гьава чандиз кьезил,
Гуьгъуьналлай бахтлу несил
Захъ Лезгистан уьлкве ава.
Душманризни чIуру тир кар
Хьана такIан авай халкьар,
Мецел алай Аллагьдин тIвар
Захъ Лезгистан уьлкве ава.
Гьисаб тежер вичин яшар,
Лап женнетдиз тир вич ухшар,
Кьуд пад — абукевсер ятар –
Захъ Лезгистан уьлкве ава.
Къужахдавай тик дагъларин,
Халис макан сал-багъларин,
Арадавай дуст халкьарин
Захъ Лезгистан уьлкве ава.
Къизилдин къум экIя хьанвай,
Лацу мекер пеле авай,
Каспидални дамахзавай
Захъ Лезгистан уьлкве ава.
Яшлу Шалбуз — далу галай,
Урусият — халу галай,
Пара рази тир вичелай
Захъ Лезгистан уьлкве ава.
Шуршур ийиз вацIар, кIамар –
Авахьзавай гимиш камар,
Къачузавай вилик камар
Захъ Лезгистан уьлкве ава.
Яйлахар бул мал-къарадив
АцIанва. Дамах гвач халкьдив.
Кар авачиз тавур къал-къив
Захъ Лезгистан уьлкве ава.
Гьар са пипIе женгер фейи,
Руквад кIусни сенгер хьайи,
Миллетдин чIал пакдиз хвейи
Захъ Лезгистан уьлкве ава!
Четинвилиз таб гуз чидай,
Акьуллудаз яб гуз чидай,
Куьгьнедазни раб гуз чидай
Захъ Лезгистан уьлкве ава.
«Чан» лагьайдаз чан гуз гьазур,
«Къван» лагьайдаз къван гуз гьазур,
Душманар кьве патахъ къазур
Захъ Лезгистан уьлкве ава.
Уяхзавай гьар са бере,
Бармакдин чIичI тутур пеле,
ЧIехи къастар авай рикIе
Захъ Лезгистан уьлкве ава.
Чапхунчийриз къалурай зур,
Яр-дустари авур хатур,
Шарвилидин хуьзавай тур
Захъ Лезгистан уьлкве ава.
Гьахълувилин геле авай,
Кьисмет вичин гъиле авай,
Акьул-камал кьиле авай
Захъ Лезгистан уьлкве ава!
Фу нез тазвай халкьдив гьалал,
Эбеди чун кьунвай кIулал,
Шагьабудин къвечни чIалал –
Захъ Лезгистан уьлкве ава.
Бахтлу я зун
«Бубадин хва» лугьузва заз вирида,
Инсанри ам чидай кьван, зал гьалт хьайи.
Физва зунни зи бубадин гелеваз.
Инсан я зун Аллагьди сад тир гайи.
Бахтлу я зун, буба хьайи чешнелу.
Гьуьрмет ийиз алакьай гьар са касдиз.
За вуч ийин, кьисмет я ман, катдач кьван,
Ада хьиз, зани жув тухузва хасдиз.
Зи балайри зални дамах ийида,
Шак алачир кIвалах я, ам якъин я.
Гьавиляйни лугьузва за ачухдиз:
Зи рикI хура лап кьадарсуз секин я.
Ватандиз
Ватан кIан я заз, хайи тир диде хьиз.
Ада къужахда кьуна, хайи чили кIулал зун.
Ватандин тавазивилер гьисс авуна,
Гьа ватандал атайди я чIалал зун.
Алукьна вахт къуллугъ ийир Ватандиз,
Зунни – жегьил яргъал рекьиз экъечIнай.
Хвенай за ам – Ватан цуьквед бустан хьиз,
Зи бубадин рехъ давамриз эгечIнай.
Къедалди зи кIвачи чил кьур чIавалай
Хивевай буржи алудзавач рикIелай.
Зи рикIин гьиссер, зи мурадар, къастар
Ватан абад хьун я, зи азиз дустар.
Ватан! Чун сад-садаз хьайиди я куьмек,
Вун патал чан гуда, атайтIа герек.
Зи хайи хуьр
Зи хайи хуьр! Чи бубайри баркаллу
Уьмуьр кечирмиш авур багъри ери.
За дарвилер, генгвилерни шадвилер
Гьа ви кIулал гьисс авурди я вири.
Зун гьамиша цIигел я вахъ, валлагь я,
Авачни мад къе зун хьтин векилар?
Зун суьретчи тиртIа бирдан, валлагь,
ЧIугвадай за аялвилин шикилар.
Ахварар заз аквазва ви мулкарал,
За вуч ийин, вун ава зи бейнида.
Яргъал-мукьвал заз чидач, суал гумир,
Несилри вал дамахда, чан хкида.
Иеси хьухь гафунин
Сифте гуьруьш: «Заз вун кIанда»
Кьинер кьазва лугьузва.
Таб хьайила, ахпа вуна
Кьинер гарув вугузва.
Гьавиляйни гзаф рушар
Къе гадайрин чIаларихъ
Жезмач, къеняй агалзава
КIунар чпин варарихъ.
Вун гафунин иеси хьухь,
Ам абурлу кар жеда.
ТахьайтIа, за лугьузва квез
Куь рикIериз тIар жеда.
Вун итим хьухь, пабни хьурай
Ягьни намус чидайбур.
Итим вилик, пабни кьулухъ
Галаз санал фидайбур.
Куь арадай цин стIални
Авахь тавун паталди
Паб итимдал дамах ийиз
Жен, итимди — папалди.
ГьакI хьайила, мад рахамир,
Квез бахтлу хизан жеда.
Къуни-къунши, махлукьатдиз,
Виридаз хъсан жеда.
Эхь, кIанда заз
Гьикьван кьада хабарар?
Ийизвач за тапарар.
Эхь, кIанда ам, заз кIанда,
Эзберда мад сеферда.
АгъазвачтIа, кьейила,
Кьил тура зи кеферда.
Ам зи рагъни, варзни я,
Цава авай гъетерни.
Квез жавабар гудай кьван
Ифизва зи туьтерни.
Мад сивяй гаф акъуддач,
РикIе хуьда сир жуван.
Фу квадардач садрани
Адахъ галаз тIуьр жуван.
КIанда, мад квез амани
Суалар заз вахкудай?
Икрамзава за йикъаз
Чун сад-садав агудай.
Гьикьван хьурай суалар
Жавабрин са жуьредин?
Зун са гаф гвай итим я,
Векилни я Куьредин.
Кьадарсуз зун къе шад я,
Ам захъ авайди сад я.
Шагьабудин я зи тIвар,
Герек туш заз мад папар.
Инсанвал квадар тийин
Инсанар яз, са бязибур вагьшийриз
Элкъвезва къе, чеб лекьенрай гьисабиз.
Анжах фикир ийиз тек са чпикай,
Ажуз ксар кьаз кьамалай кьасабиз.
Зун инсан я, инсанвилин буржини
Акъудзава инсанди хьиз кьилизни.
Ялварзава кьилел алай цавариз,
Икрамзава кIулал кьунвай чилизни.
Чилик хъфида беденар, цаварал
Руьгьерни чи гьар садан хкаж жеда.
Инсанар хьиз ша къекъвен чун чилерал,
ТахьайтIа, чун парарик акIаж жеда.
Беденрикай руг жеда чи чилерик,
Ери жеда каинатда руьгьериз.
Гьелелиг зал чан аламаз кIанзавай
Акуна куьн инсанар хьиз вилериз.
Заз девлетар кIандач
Заз девлетар кIандач, хьунни тавурай
Йифен ахвар, йикъан кьарай амукьдач.
ГьакI хьайитIа, закни, белки, азизбур,
Ягь, намусдин са зеррени кумукьдач.
Захъни ава девлетар, зи жумарт рикI,
Зун девлетлу язва кесибвилелди.
Са мугьманни кIвализ атай хъфейд туш
Фу тагана жуван ачух гъилелди.
Гайи кас я зун дуьньядал Аллагьди.
Экуь кьве вил, сагълам беден гана заз.
Зи играми, милайим тир Халума
Кьуд балани заз ухшарбур хана заз.
* * *
Зун шад я къе, и дуьньядал атана,
Гьар са кIвалах за рикIивай кьатIана.
Рахазва зун лезги чIалал хайи тир,
Пай я ам заз Сад Аллагьди гайи тир.
Амай чIаларни, валлагь, заз ала я,
Лезги чIал заз сифте гьатай бала я.
Жув лезги яз, лезги чIалан сагьиб я,
КьатIузва за, дустар, жуван акьулдай
Лезги чIалал рахаз тахьун айиб яз.
Ша, азизбур, вегьемир куьн абурдай-
ЧIал мез я ви, дерди-бала ийизвай,
Гьихьтин лезги хьуй дидед чIал течизвай?!
ЧIал мягькем яракь я, гъиз тежедай тIем,
Ам хуьниз мажбур я чакай гьар са кас.
Муг ийин адаз гьар садан рикIе.
Заз лезги я лугьуз регъуь туш кIусни,
Хунча кьилел кьунвай ягьдин намусдин —
Лезги я зун, вич диб авай бинедлай,
Багьа я заз а тIвар ацIай дуьнедлай.
ЧIалан кьадир авачир кьван инсанар
Лагь гьи къайда, гьи жуьреда алакьрин?
Фикир ая, чIал хуьх, чIал хуьн, азизбур,
Саламатдиз несилрални агакьрин!
РикIе кIанда
Аллагь хьана кIанда рикIе инсандин,
Гьам йифиз, юкъуз, рекьени къекъвезвай.
ГьакI хьайила, сагьиб жеда имандин,
Малаикни рази, кьилел элкъвезвай.
Амма, гьайиф, акI авач чун, инсанар,
Кефи къулай тирла, Аллагь гъиз рикIел,
Къимиш къвезвач, на лугьуди, лейсанар
Ахьтинбурун кьилел къвазва чеб чпел.
Килиг ахпа, кефи чIуру береда,
Садлагьана Аллагь рикIел гъиз жеда.
Гьисс ийида вичини са жуьреда,
Лагь а чIавуз на ам рикIел куьз гъида?
Вакай куьмек, аман Аллагь, лугьуз вун,
Икрам ийиз, гъилер цавуз хкажна,
Акъвазда хьи, а чIавуз куьз ажуз вун,
ЖезватIа лагь, гьи парци вун акIажна?
Генгвилихъни — дарвал, дарвилихъ генгвал
Галайди я, хайи вахни стха хьиз.
Къулай тирла, ийимир на кIвенкI кIуфал,
Гьамиша яхъ Аллагь жуван арха хьиз.
Азиз рухваяр
Зи рухваяр, зун кIвачерик вегьемир,
За са кьас фу тIуьна итимвилелди.
Алакьдайвал мугьман — итим кьабулна,
Къазанмишай жуван и кьве гъилелди
Фуни гана, къафунни тухвилелди.
Куьне бармак авадармир вилериз,
Зи руьгь секиндиз тура, зун кьейила.
Зал рагьметар гъидайвал хьуй, килиг гьа!
Рази жеда зун квелай, гьакI хьайила.
Алчах итим тушир, заз чиз, буба куь,
Ам хьайид я лезги халкьдин гъилерал.
Ада вични тухвайди я терез хьиз,
Чка (а)вачиз вич эцигдай чилерал.
Куь бубадин, зи, зарафат хъуьруьни
Шадарзавай вич акур кьван инсанар.
Ам гафуниз зурбани тир, хцини,
Къурай лугьуз жедай кьилел лейсанар.
Ярар-дустар бул авай захъ-бубадихъ,
Зун абурун къуллугъдани акъвазна.
ЧIар кун бес тир, вири залди алтIушдай,
Рахаз жедай чун вири са аваздал.
Садавайни гьализ хьанач дуьнья и,
Я гьализни жедайди туш, чIалахъ хьухь.
ГьакI хьайила, итимар хьиз халисан,
Алахъ куьнни, куь дустарин къвалахъ хьухь.
Къастар пара хьанай, хваяр, рикIе зи,
РикI къастарив ацIанай зи датIана.
Везифаяр гзаф авай хиве зи,
Кьилинди за ягь-намус яз кьатIана.
Гьам ацукьай, гьам къарагъай чкайрал
За жув тухуз хьанай уьтквемвилелди.
Югъ-йиф хьана зун, диде хьиз, акайрал,
Гьисаб кьур туш за гайи фу гъилелди.
ГьакI хьайила, зал рагьметар гъиз ая,
Регъуь жемир квез бубадин тIварцIикай.
Эгер гьахьтин кар хьайитIа, агъугъ куьн,
Хтана, за ийида куьн кIарцIикай.
Зун секиндиз фида, дуьнья туна квез,
Куьне шаздаяр ая, зи сурал къвез.
Секин жеда зи руьгьни каинатда,
Ам югъ-йиф куь кьилелни жеда элкъвез.
Вегьез тахьуй гьич бубадин вилериз
Куьне бармак за зи кьилел алукIай.
Заз чизва куьн, агъазва зун, балаяр,
Дуьз яракьар язва, шаксуз, хкатай
Куь бубадин лигим хьанвай чатукай.
Гьа чатун цел ва гьакIни кIаш, кIавузар,
Гъиле твамир саданни квел чан алаз.
Адан рехъ гьич вугуз тахьуй векьерив,
Зи девирда хьиз хьурай ам ван алаз.
«Лезги газетдин» 2024-йисан 3-нумрадай
