(Эвел — 34-35, 37-нумрайра)

Мадни Къуръанда лагьанва: (4-сура, 58-аят, мана): “Гьакъикъатда, Аллагьди квез аманатар (квел ихтибарнавай шейэр дуьзвилелди) чпин иесийрив вахкун ва инсанрин арада дуван ийидайла, а дуванни адалатлувилелди авун эмирзава…”.

Гьадисда къейднава (мана): “Гьакъи­къатда, адалатлубур Аллагьдин патав нурдикай тир минбаррал жеда, Мергьяматлудан — эрчIи пата…” (Муслим).

Мад са гьадисда лагьанва (мана): “Ирид жуьре ксар ава чеб Аллагьди Вичин (Аршдин) хъендик кутадай, мад са хъенни тежедай Юкъуз са Адан хъендилай гъейри: адалатлу имам…” (Бухарий).

Адалатлувилиз вичин лишанар (шар­тIар) ава (чпяй адалат ашкара, ачух жезвай):­

1. Адалатлувал авун Аллагьдихъ галаз: Адаз шерик гъидай, Адахъ галаз маса затI барабар ийидай, инсандинни Адан арада арачи кьадай, Адахъ галаз масадаз ибадатдай, Адан сифетар масадаз гудай, (сифетра барабар ийидай) ихтиярар авач. ГьакIни, Адаз муьтIуьгъвална кIанда, асивал тавуна, Ам гьамиша рикIел гъана кIан­да, рикIелай алуд тавуна, Адаз шукур авуна кIанда, инкар тавуна!
2. Адалатлувал авун, инсанрин арада дуван ийидайла, гьардаз вичин дуьз гьахъ (яни инсандиз къвезвай, ам лайихлу жезвай пай) гуналди.
3. Адалатлувал авун вичин папарин, аялрин арада, садаз масадалай артуханвал тагуз.
4. Адалатлувал авун жуван гафара, рахунра: таб тийиз, тапаррин шагьидвал тийиз.
5. Адалатлувал авун жуван акъидада (инандирмишвилера), анжах Дуьз рекьел алаз.

Зурба адалатлувал авунин са мисал гъин. Умар ибн Хаттаб (Аллагь рази хьурай вичелай) са сеферда ацукьнавайла, адан патав Мисридай са итим атана ва лагьана: “Я муъминрин эмир (чIехи кас), им вуна, чIехи кас яз, гьалдай кар я”. Умара (Аллагь рази хьурай вичелай) лагьана: “Эхь, ви кар вуч я?”. Ада лагьана: “За Амр ибн Асдин (Аллагь рази хьурай вичелай) хцихъ галаз балкIанрал алаз акъа­жунар авуна ва зун адалай вилик хьана (гъалибвал къачуна). Ада лагьайтIа, “Зун чIехидан хва я…” лугьуз, къирмаждалди зун ягъиз гатIунна. И кардикай хци вичин буба Амрдиз хабар гана. Амрдиз, зун ви патав атана, шикаят ийиз кичIе хьана. Гьавиляй ада зун дустагъда туна. Гила, анай экъечIайла, зун ви патав атана”.

Умар ибн Хаттаба Амр ибн Асдиз-Мисридин эмирдиз (гьакимдиз) кагъаз кхьена: “Вав и чар агакьайла, вун ва ви флан гада гьаждиз ша”.

Умара Мисридай тир касдиз лагьана: “Абур инал къведалди, вун инал акъваз”. Амр гьаждиз атана. Умара гьаж авуна бегьем хьайидалай кьулухъ ам инсанрихъ га­лаз ацукьнавай. Адан патав лагьайтIа, вичин хвани галаз Амр гвай. Са арадилай Мисридай атай кас къарагъна ва Умар хали­фади (Аллагь рази хьурай вичелай) адав къирмаж вугана. Адани Амрдин (Аллагь рази хьурай вичелай) хва ягъиз башламишна та анал алай ксари и ягъунар акъва­зариз гатIундалди. Умар халифади (Аллагь рази хьурай вичелай) лугьузвай: “Ги­ла­ ягъа чIехидан хва…”. Мисридай атай касди лагьана: “Я муъминрин чIехиди, за тамадиз кьисас вахчуна”. Умар халифади (Аллагь рази хьурай вичелай) лагьана: “Гила эциг къирмаж Амрдин (качалдал) кьецIил чкадал”. Мисридай атай касди лагьана: “Я муъминрин чIехи кас, зун ягъай кас за ягъ хъувуна (яни Амр ягъун герек авач)”. Умар халифади (Аллагь рази хьурай вичелай) лагьана: “Кьин кьазва Аллагьдал, эгер вуна а кар авуртIа, вун акъ­ва­зардай са касни жедач, та вуна жува акъвазардалди”. Умара (Аллагь рази хьурай вичелай) мад алава хъувуна: “Я Амр, куьне инсанар мус лукIвиле тунва, гьакъикъатда, абур чпин дидейри азадбур яз ханвайла?!”.

(КьатI ама)

Ямин  Мегьамедов,

диндин рекьяй алим