Зун Дагъустандин мединститутдиз муаллимвиле кьабулай 1988-йисуз чи хизан Махачкъаладиз хтанай. За аспирантурада кIелуниз килигна, акьван чIавалди чун Бакуда яшамиш жезвай. А йисара зи кайвани Мафи Назировна кIвалахдик квачир…
ДГПУ-дин физикадинни математикадин факультет яру дипломдалди акьалтIарай инсандин вил вичи кIелай институтдихъ галамай. Гьавиляй кIелунин цIийи йисан сифте йикъара адан рикIел аниз фин акьалтна.
Институтдин дегьлизда адал чпи кIелай йисара факультетдин декан хьайи Шичалин Владимир Григорьевич гьалтна. Са шумуд декьикьада сад-садаз тажубвилелди килигна, ахпа вичин гъилик кIелай лап хъсан студенткайрикай сад тир Мафи Назировна, вичин руш хьиз, къужахламишна.
М.Н.кIвалахдик квачирди чир хьайила, сифте кьадарсуз мягьтелвална, ахпа, са багьа затI жагъайди хьиз, шадвална.
— Ваз чизвач, вун хьтин математикдихъ зун юкъуз лампа гваз къекъвезвайди тир. Аквазвайвал, гъуьрч, вич атана, гъуьрчехъандин вилик ква… Пакад йикъалай жува кIелай факультетдиз кIвалахал экъечI! — буйругъна деканди…
Малум хьайивал, гуьзетни тавуна, вичин хивез аватай чIехи жавабдарвал гьисснавайди йифен геждалди гьазурвал акуна, пакамахъ вузда вичин сад лагьай тарсуниз фенай.
Рагьметлуди, гьар гьи кIвалах гъиле кьуртIани, лап чIехи жавабдарвиливди эгечIдай инсан тир. Ам кIвалени, ван акъудна, кIевиз рахадай. За адавай яваш сесиналди рахун тIалабдай. Ада заз “Муаллимдиз, чирвилерни студентрал рикI хьунилай гъейри, ачух сесни, студентар гъавурда гьатдайвал рахазни чир хьун чарасуз я”, — лугьудай.
Ачух тарс таганмаз, деканди кIвалахал кьабулунин приказ гузвайди туш лагьана, ам тагькимарни авунвай. Амма а тарс мус гана кIанзавайди ятIа, лагьанвачир.
Кьве гьафтедилайни гзаф вахт алатна, М.Н.-ди гьар тарсуниз кIевелай гьазурвал аквазвай.
Гьикьван вил алаз акъвазда? Эхирни, кичIени яз, регъуьвални кваз, фенай ам декандин кьилив.
— Гьуьрметлу В.Г.! Мус гана кIанзавайди я за а ачух тарс?..
Декандин чинал тахсир квайдан жуьреда мили хъвер къугъвана. Ахпа милайимвилелди жаваб гана: “М.Н.! Гзаф тIалабзава, секин хьухь. Чиниз кIвалахал атайдалай кьулухъ куьне гьар юкъуз “ачух тарсар” тухузва. Куь тарс физвай кабинетдин виликай инихъ-анихъ фин бес жезва чаз. Куьн, сес хкажна, акI рахазва хьи, комиссиядин членриз масакIа яб гун герек амукьзавач. Куьн гьа атай йикъалай приказдизни янавайди я…
Деканди вичин папка ахъайна, акъудна анай, М.Н.-дин вилик столдал ректордин къулни алай приказ эцигна.
Инал зи рикIел Урусатдин пачагьди “Ревизор” тамашадиз килигайдалай кьулухъ, гьа театрдин залда Н.В.Гоголаз вичин патав атун теклифна, тамашзавай инсанрин вилик писателдин тупIухъ, вичин тупIухъай галудна, багьа къаш авай тупIал акалай кьиса хтана…
Эхь, а вахтара регьберарни авай ва зегьметдиз къиметни гузвай…
Вичин уьмуьрдин эхиримжи йикъалди рагьметлу кайваниди кIвалах давамарзамай. Гьа вичи кIелайвал кIвалахни авуна касди, гьилле вуч затI ятIа чир тахьана.
Дагъустандин лайихлу муаллимни хьана адакай. Даггосуниверситетдин профессор, чIехи тIварарин ва шабагьрин сагьиб, Даггоспедуниверситет куьтягьзавайбуруз пешекарвилин дипломар гузвай госкомиссийрин председатель хьайи Рзахан Гуьлмегьамедович Алиева, экзаменар куьтягь хьайила, алимрин советдал Мафи Назировнадиз гайи къимет рамкада туна хуьниз лайихлу я: “Гьиссзавайвал лугьуз, лугьузвайвал кIвалахиз, гьалалдик гьарам акадар тийиз, батIулдаз батIул, гьахъдаз гьахълу къимет гуз, таб рахун чир тахьай муаллим, рахунриз дилавар, акьул-камалдиз дерин ва инсанриз шадвал пайиз вердиш уьмуьр тухвай Мафи Назировнадихъ галаз экзаменар кьабулунал ва таниш хьунал зун гзаф рази яз амукьнай”.
Пединститутдикай университет ва ректорарни сад-садан гуьгъуьналлаз дегишариз хьана. Мафи Назировнадин юбилейдихъ галаз алакъалу яз, алимрин советдин членри, вирида сад хьиз сесер гана, ам РФ-дин лайихлу муаллимдин тIвар гун патал къалурнай. И вахтунда уьлкве чукIурзавай гьалар къизгъин хьанвай. Университетдани чиркин крари цуьк акъудзавай. Ихьтин шартIарикай хийир къачуна, Мафи Назировнадин документар чIехи меркездив агакьарначир… И вакъиа Даггоспедуниверситетдин а девирдин ректоратдин векилрин намусдиз мурс янавайвилин лишан яз тарихда гьатнава…
* * *
М.Н. чахъ галамач. Гьайиф! Амма ада тарс гайи математикадин муаллимрин къефлейри неинки чи, гьакI чи къунши республикайрани кIвалахзава. РикIелни хуьзва чаз чидай вирибуру адан тарсар. Къаматдизни икрамзава! Чир хьун хъсан я.
Азедин Эсетов,
Дагъустандин халкьдин духтур
