Дербентдин Нарын-къеледин турпагъра дуьздал акъатнавай хашунинни къубадин (крестово-купольный) къадим имарат арадал атунин, ам ахтармишунин ва адан метлебдиз талукь месэладай алай йисан зулун вахтунда илимдин конференция кьиле тухун фикирдиз къачунва. Идакай 10-августдиз Дербент шегьердин кьил Хизри Абакарова Instagram-да авай вичин официальный аккаунтда хабар гана.
Бязи алимри малумарнавай делилралди, ихтилат физвай имарат вилик девирдин хашпарайрин килисадихъ галаз алакъалу я ва гуьгъуьнлай ам яд хуьдай гьамбарханадин еринда ишлемишна.
Вич туькIуьрунин метлеб вуч ятIа гьеле садавайни кьил акъудиз тахьанвай хашунинни къубадин кIалубда авай имарат къадим шегьердин Нарын-къеледин мулкара, археологри эгъуьнунар кьиле тухвайла, дуьздал акъатнай.
“Коронавирусдин тIугъвалдихъ галаз алакъалу гьалари илимдин конференция тешкилунин барадай чи план кьилиз акъудунин гьерекатра дегишвилер туна. КьецI гунизни килиг тавуна, кардик кьил кутунвай дестеди чпин кIвалах акъвазарнач. Исятда заз малумарайвал, фикирдик квай илимдин конференция и йисан зулуз (тахминан октябрдиз) кьиле тухуз жедай”, — къейдна Хизри Абакарова.
Адан гафаралди, Дербентда авай сирлу имаратдиз гзаф алимри, гьакIни хашпересри-зияратчийри итиж ийида.
“И месэлади икьван гзаф ксарин фикир желбун чна гьич виливни хвенвачир. Алай вахтунда чаз хашперес зияратчийрин гьисабдай яз туристрин кьадар хейлин артух хьанвайди аквазва. Абур къадим имаратдин патав къвезва, адан къвалав диндин манияр тамамарзава. Илимдин рекьелди и имарат килиса тирди тестикьарзавай делилар гьеле авачтIани, адаз еке итиж авунин гьерекатар кьиле физва”, — лугьузва шегьердин кьили.
РикIел хкин хьи, алай йисан февралдин вацра Дербентдин администрацияди Нарын-къеледин мулкара авай хашунинни къубадин имарат ахтармишун ва гьакIни къадим шегьердин гьакъикъи яшар дуьздал акъудунин макьсаддалди Россиядин илимрин академиядай (РАН) археологрин десте желбун фикирдик квайди малумарнай.
Малум тирвал, 2015-йисуз Дербент шегьердин 2 агъзур йисан юбилей гегьеншдиз къейднай. Са жерге алимрин фикирдалди, Россиядин виридалайни къадим Дербент шегьердин яшар 2 агъзур ваъ, 5 агъзур йис я.
ТIвар кьунвай имаратдихъ галаз алакъалу цIийи делилар дуьздал акъудунин мураддалди алимар, тарихдал рикI алай хейлин ксар мад ва мад сеферда къадим шегьердиз физва.
Сир туш, Дербент шегьердин девлет дерин тарихдихъ, адан сергьятра дуьньядин жуьреба-жуьре динрин векилри ислягьвилелди уьмуьр кьиле тухвай гзаф асиррин тежрибадихъ галаз алакъалу я. Шегьердиз гьамиша инсанри дикъет гузвай ва чи аямдани и гьал давам жезва.
“Дербентдин агьалийри, миллетдилайни диндилай аслу тушиз, чпин шегьердин тарихдал дамахзава, ам чирун, ахтармишун патал абур чпин вахт ва такьатар серф ийиз гьазур я. Къеледа авай хашунинни къубадин имаратдин везифадиз талукь месэлани сифте чи шегьерэгьлийри къарагъарнай. Зани зи дуст, Дагъустандин патай сенатор Сулейман Керимовани и кардиз гьар жуьредин куьмекар гузва. Россиядин кьиблепад вилик финин карда Дербентдин роль чирун патал чна и итижлу ва важиблу гьерекатдин иштиракчияр хьунал шадвалзава”, — лугьузва Х. Абакарова.
Илимдин конференция кьиле тухудай югъ ЮНЕСКО-дин Россиядин векилдихъ, РАН-дихъ, дуьньядин маса динрин векилрихъ галаз меслятуналди тайинарда. Абуру имарат илимдин рекьелди ахтармишунин кардин тереф чIехи гьевесдивди хуьзва. Эгер эпидемиологиядин гьалари конференция кьиле тухудай мумкинвал тагайтIа, онлайн къайдада интернетдин куьмекдалди тешкилдайвал я.
Шегьердин кьил Х.Абакарова вири дуьньядин алимриз конференциядин кIвалахда иштиракун теклифзава.
2003-йисуз ЮНЕСКО-ди Нарын-къеле, къадим шегьер, гьа жергедай яз VIII асирдин жуьмя мискIин ва Дербентдин къеледин имаратар вири дуьньядин ирсинин сиягьдик кутунай. Гьар йисуз Дербентдиз цIуд агъзурралди туристар къвезва.
«Лезги газет»
