(Эвел — 31-нумрада)

Алучаяр

Бегьем хьун тавунвай алучади экъуь­чун акъвазарда, къенепатан органриз илисдай, чуькьведай жуьредин таъсирда. Битмиш хьанвай и емишди беден хъуьтуьларзава. Адан мижеди, уьгьуьяр квайла ва верем (чахотка) азардин нетижада жезвай къиздирмади гьелекдайла, куьмекда. Алучадикай хъсан компот, мураба, джем гьазуриз, миже хку­диз жеда.

Партахалар

Битмиш хьанвай, еке, хъипивални ярувал квай, цIалцIам кьелечI хам, чкал алайбур хъсан яз гьисабзава. Тахьанвайбурун чкал къацувал квайди жеда. Нервияр къайдадик квачирбуруз партахал хъсан туш. И емиш гзаф тIуьн зиян я: чIулав лекь зайифарда, ичIи ри­кIелай тIуьртIа, — иллаки. ИкI тахьун патал па­сукI­дихъ ва я виртIедихъ галаз тIуьртIа, хъсан я. Партахалдин чкалрихъ ни акалуни гуьгьуьлар ачухарда. Кьурурнавай чкалдин са куьлуь­ кIус цихъ галаз хъуни­ сивихъ атун, экъуь­чун акъвазарда. Партахалдин чкалрихъ, пешерихъ ни ака­лун хийирлу я. Амма адан цуькверихъ яргъалди ни акалайтIа, ахвар квахьда. КЬурурнавай чкалри парталар, мес-яргъан­ гъуьчI ягъуникай хуьда. Чехирдин сиркеда тунвай чкалри, гьакI абурукай авунвай мурабади хук, руфун мягькемарда.

Бадамжанар

ЧIулав рангунин, цIарцIар гудай яргъибур, къене цилер тIимил авайбур хъсанбур яз гьисабзава. Сифте абурун чкалар аладарда, кIус-кIусда, кьел вегьена, къайи яд иличда. Яд мичIиди жедалди кьвед-пуд сятда тада. И яд экъич­­да, цIийиз яд хъияда. Ам михьи жедалди гьа икI са шумудра тикрарда. Ида­лай гуьгъуьниз лапагдин ва я куьк вечрен якIухъ галаз, чичIек ва я дад гъидай ма­са затIар вегьена, чIе­медал парда чрада­. Гьазур хуьрекдиз сирке, анардин ми­же­ни яда. И жуьреда гьазуруни бадамжандин чIуру лишанар, терефар квадарда.

Ахъахай ва кIеви хьанвай бадамжанар тIуьна виже къведач.

Бананар

Гьавадин, чилин шартIарилай аслу яз, бананрин гзаф  сортар ава. Абуру михь­да, тIуьрла, инсан куьк хьуниз куь­­мекда, гуьгьуьлар ачухарда, хуруз ре­гьятвал гуда, кьуру уьгьуьяр квайла,­ туь­туьна, кIалханда цIалцIамвал ава­чирла, куьмекда, руфуник герек кьеж ку­тада, ам мягькемарда. ДакIун­вай чкайрал банандин пешер эцигай­тIа, элекьда. ТIуьр банан руфуна яргъалди­ цIуруриз жеда. Гьамиша ва гзаф ишле­мишиз хьайитIа, руфуник ял акатда,­ иви икьи ийида. ИкI тахьун патал абур тIуьр­далай кьулухъ кьел, па­сукI ва я вирт ишлемишда. И емиш ичIи ри­кIе­лай­ тIуьн иллаки зиян я. Мягькем бе­ден­­ авай, чими кьуру гьавадин шартIа­­­ра яшамиш жезвайбуруз банан хийир­лу я.

Мертер

Таза мертерин миже хъсан жеда. Кьурурнавайбурал лагьайтIа, рганвай къайи яд иличда, 10-12 сятда тада, куьлуь ийида, хкатай миже шекердихъ галаз хъвада. Мертери цихъ къанихвал рекьида. Ам руфуниз, чIулав лекьиниз хъсан я. Бубасил, кесме квайдаз хийирлу я. Мертерихъ зегьерриз аксивалдай такьат ава. Мертер вир­тIедихъ галаз тIуь­ни беденда яд кIватI хьун (водянка) сагъарда. Мертерин мижедай кьежирнавай пек, жуна кIеви дакIунрал эцигда. Гьалимади, сивихъ къведайла, экъуьчдайла, куьмекда. Мертер, чи дагълара  гуьне, шим квай чкайра, кIапIал-кIапIал хьана, экъечIда.

Инияр

Инияр гьар жуьрединбур жеда: екебур, гъвечIибур, чIулавбур, ярубур, хъипибур. ТIуьниз дадлубур я, иллаки­, дагълара экъечIдайбур. Абуру бедендиз куьквал гуда, иштягь гъида, руфун, чIулав лекь мягькемарда, ри­кIизни хъсан я лугьуда. ПасукI вегьенвай инийрин гьалима кьилин тIал атIун патал хъсан шей яз гьисабзава. Да­кIун­вай чкайрални эцигиз жеда. Амма инияр дуркIунриз хъсан туш лугьуда. ИкI тахьун патал анисдихъ ва къизилгуьлдин цуькверин мурабадихъ галаз санал ишлемишун теклифзава.

Шурван пIинияр

И емишди цихъ къанихвал (къарихвал лагьайтIани, дуьз я) рекьида, бе­ден­диз секинвал, мягькемвал гуда, сивихъ атун, экъуьчун явашарда, чIу­лав­ лекь, хук мягькемарда. Ихьтин ва ма­са ерияр, лишанар таза шурван пIи­ний­рилай кьурурнавайбурухъ гзаф ава.

ЦипицIар

Лап хъсан сортар яз гьисабзава: еке лацубур, миже гзаф квай ширинбур, къене гъвечIи цилер авай хам кье­лечIбур, кулар лагьайтIа, шуькIуь яргъибур ваъ, элкъвейвал квайбур.

ЦипицI лап хъсан няметрикай сад я. ТIуьниз хийирлу тир ада иви хъсанарзава, михьи ийизва. Идалайни гъейри, ципицIри нефесдин рекьерин гьални хъсанарда, бедендал як гъида, дуркIун­рал пи акьалтуниз куьмекда. ЦипицIар тIуьрла, яд кIан жеда. ИкI тахьун патал цурувал квай хьтинбур тIуьн теклифзава. ЦипицIрилай гуьгъуьнай ругун тавур яд хъвана виже къведач, ида беденда яд акъваздай ва маса азарар арадал гъун мумкин я. Тегьенгдикай ципицI атIа­на, гьасятда тIуьн гъсан туш — руфуник ял акатда. Кьве юкъуз кьван туна, ахпа тIуьна кIан­да, иллаки — хуквадин, ратарин, дур­кIунрин уьзуьрар авай инсанри.

ТIимил кьуранвай хьтин, чкал агаж хьанвай ципицIар тIуьниз хъсан я лугьуда, абуру беден мягькемарзава, хъсан ивидин кьадар артухарзава. Ихьтинбур, начагъ хьана, сагъ хъжезвай ксаризни хъсан я лугьузва. И ципи­цIар недайла, квай миже фитIинда, чкалар гадарда. Цилери руфуник ял кутада, абур ратаризни хъсан туш. Хамар- чкалар ва цилер тIуьна виже къведач. ЦипицIар тIуьн патал фу, хуьрек тIуьр­далай кьулухъ 2-3 сят алатна кIанда.

Афнияр

Лап хъсан сортар — кьелечI хам, чкал алай шуькIуьбур я. Писбур — матIар­ алайбур. Афнийрихъ михьдай, цихъ­ къа­­рихвал рекьидай, хук хъуьтуьлардай, дуркIунрайни цварадин киседай къванер, къум акъуддай, иви хъсанардай такьат ава; и жигьетдай туькьуьлвал квайбуру гзаф таъсирда лугьуда. Афниди руфуник ял кутада, абур беден­да фад чIур жезва. Ихьтин зиянлувал ква­дарун патал абур кьелехъ галаз­ не­да, чкалар ала­дарда. И майвади лап тIи­мил тIа­кьунни (къай) кьабулдач, яни чпик саки 96% яд квайди къалурда. ЯтIа­­ни абур къайи шартIа­ра (муркIада) хуьз жеда. И мураддалди афнияр чкалрикай михьда, гъвечIиз хьиз куьлуь ийи­да, куьткуьннавай шивитар какадарда, полиэтилендин пакетда туна, кьел вегьенвай къатухни яна, мурк хьиз къурда­. Ахпа ам авагъарна, столдал къанваз эцигда.

Гьазурайди — Ш.Шихмурадов