Исламдин эдебар ва ахлакьар

(Эвел — 6-7, 9-12, 14-16, 19-28, 30-нумрайра)

  1. Абу-Гьурайра асгьабди (Аллагь рази хьурай вичелай) хабар гузва: Пайгъамбарди (къуй Аллагьдин патай салават ва саламар хьурай вичиз) экуьнин вахт алукьайла лугьузвай: “Аллагьумма бика асбагьна ва бика амсайна ва бика нагьйа ва бика намуту ва илайка-н-нушур”. Ва нянин вахт алукьайла ада (къуй Аллагьдин патай салават ва саламар хьурай вичиз) лугьузвай: “Аллагьумма бика амсайна ва бика асбагьна ва бика нагьйа ва бика намуту ва илайка-ль-масир” (Тирмизий). (Мана): “Я Аллагь! Ви куьмекдалди (регьимдалди, няметдалди) чаз экуьнин вахт хьанва, ва Ви куьмекдалди (няметдалди) чаз нянин вахт жезва, ва Ви куьмекдалди чал чан къвезва ва Ви изиндалди чун рекьизва, ва са Ви патав я чи элкъвена хтун”.
  2. Абу-Гьурайра асгьабди (Аллагь рази хьурай вичелай) хабар гузва: Пайгъамбардин (къуй Аллагьдин патай салават ва са­ла­мар хьурай вичиз) патав са итим атана ва лагьана: “Я расулаЛлагьи, накь зал гьалт авур гьар акьрабди (кьачIарагди) заз кIас га­на!” Ада (къуй Аллагьдин патай салават­ ва саламар хьурай вичиз) лагьана: “Эгер ву­на накь нянин вахт алукьайла, “АгIузу би калиматиллягьи-аттаммати мин шарри ма халакъа” лагьанайтIа, ваз са шейинини зарар гудачир” (Муслим). (Мана): “За Аллагьдин тамам келимайралди жув хуьзва Ада халкьнавай шейэрин писвилерикай (абуру заз писвал авуникай, зарар гуникай)”.
  3. Маса гьадисда лагьанва: (мана): “Ал­лагьумма инни асбагьту, ушгьидука ва ушгьиду гьамалата гIаршика ва малаикатика ва жамигIа халкъика, аннака анта Аллагьу, ля илагьа илля анта, вагьдака ля шарика лака, ва анна Мугьаммадан гIабдука ва расулука”ни ам пакамахъ ва я нянрихъ кьуд сефер, лагьайтIа а кас Аллагьди ЦIукай азад (хилас) ийида” (Абу-Давуд). (Мана): “Я Аллагь! Гьакъикъатда, заз экуьнин вахт алукьнава, за Ваз шагьидвалзава, ва шагьидвалзава Ви Арш ялзавай малаикриз, ва вири Ви махлукьриз (Вуна халкьнавай шейэриз) гьакъикъатда, Вун я Аллагь, авач илагьи Валай гъейри, сад я Вун, авач Ваз шерик ва гьакъи­къатда, Мугьаммад Ви бенде ва расул я!”
  4. Са гьадисда лагьанва: (мана): “Аллагьумма ма асбагьа (ва нянрихъ лугьуда: ма амса) би мин нигIматин ав би агьадин мин халкъика-фаминка вагьдака ля шарика лака, фа-лакаль-гьамду ва лака ашшукру”. Ни и келимаяр пакамахъ лагьайтIа, дугъриданни, ада вичин а йикъан шукру авун ада авуна ва ни нянихъ лагьайтIа, дугъриданни, ада вичин а йифен шукру авуна — ада аву­на” (Абу-Давуд). (Мана): “Я Аллагь! Заз и экуьнахъ авай кьван вири няметар, ва я Ви махлукърикай гьар садаз авайди — ам са Ви патай я, авач Ваз шерик, Ваз та­лукь­ я (вири) гьамд, Ваз талукь я (вири) шукру”.­
  5. Гьадисда лагьанва: (мана): “Аллагьумма гIафини фи бадани, Аллагьумма гIафи­ни фи самгIи, Аллагьумма гIафини фи басари, ля илягьа илля анта, Аллагьумма инни агIузу бика миналь-куфри, валь-факъри, ва агIузу бика мин гIазабиль -къабри, ля илягьа илля анта” — пуд сефер”. (Абу-Да­вуд). (Мана): “Я Аллагь! Гъаф ая Вуна заз — зи бедендин патахъай, ва гъаф ая зи япарин патахъай, ва гъаф ая зи вилерин патахъай, — авач илагьи Валай гъейри. Я Аллагь! Гьакъикъатда, за Вавай зун хуьн тIа­лабзава куфрдикай, кесибвиликай, ва за Вавай зун хуьн тIалаб­зава сурун азабдикай, — авач илагьи Валай гъейри!
  6. Гьадисда лагьанва: (мана): “Гьасбия Аллагьу, ля илягьа илла гьува, гIалей­гьи таваккалту вагьува раббуль-гIар­шиль-гIазим”. Ни и гафар экуьни ва няни жезвайла ирид сеферда лагьайтIа, Аллагьди адан а кас къайгъудик квай (адаз герек авай) дуьньядин ва (гьакIни) Эхиратдин ви­ри­ крар гьялда (куьмекда)” (Ибн-Сунний). (Ма­на): “Бес я заз Аллагь (вири крара), Адал­ за таваккул авунва, ва Ам — Зурба Аршдин Рабби я!”
  7. Гьадисда лагьанва: (мана): “Радзийту биЛлягьи раббан, ва биль-Ислами динан, ва би Мугьаммадин (къуй Аллагьдин патай салават ва саламар хьурай вичиз) набиййан!”. Ни и келимаяр экуьни ва няни жедайла пуд сеферда лагьайтIа, Аллагьди Вичел къачунва (хиве кьунва) а кас рази авун Къияматдин Юкъуз” (Агьмад). (Мана): “Зун рази я: Аллагь — Рабби яз, ва Ислам — дин яз, ва Мугьаммад (алейгьи-ссаляту ва-ссалам) — неби (пайгъамбар) яз!”
  8. Гьадисда лагьанва: (мана): “Я Гьаййу, я Къаййум, би рагьматика астагъису, аслигь ли шаъни куллагьу ва ла такилни ила нефси тIарфата гIайнин” (Гьаким). (Мана): “Я, (Гьамиша) Чан Алайди, (ви­­ри затIар Вичиз муьгьтеж яз гьар са шей идара ийиз) Вири Кьиле Тухузвайди я! Ви регьимдикай за къутармишунин куьмек тIалабзава, дуьз ая Вуна зи вири крар, ва тамир Вуна зун за зи нефсинал (чандал) юкь вегьез — вил акьална аххъайдай легьзеда кьван вахтундани”.
  9. Гьадисда лагьанва: (мана): “Асбагьна ва асбагьа аль-мульку лиллягьи раббиль-гIаламина, Аллагьумма инни асъалука хайра гьазаль-явми ва фатгьагьу ва насрагьу ва нурагьу ва баракатагьу, ва гьудагьу, ва агIузу бика мин шарри ма фи­гьи ва шарри ма багI­дагьу (ва нянрихъ лугьуда: Амсайна ва амсаль-мульку лиллягьи раббиль-гIа­ламина, Аллагьумма инни асъалука хайра гьазигьиль-лайлати ва фатгьагьа ва насрагьа ва нурагьа ва баракатагьа, ва гьудагьа, ва агIузу бика мин шарри ма фигьа ва шарри ма багIдагьа)”. (Абу-Давуд). (Мана): “Экуьнин вахтуниз гьахьна чун ва экуьнин вахтуниз гьахьна (ви­ри) агъавал Аллагьдиз — алемрин Раб­би­диз талукь яз. Я Аллагь! Гьакъикъатда, за тIалабзава Вавай и йикъан хийир, ва адан гъалибвилер, ва адан куьмекар, ва адан нурар, ва адан берекатар, ва адан (дуьз ре­кьин) регьбервал, ва за жув хуьнин куьмек тIа­­­лабзава Вавай — ада (а йи­къа) авай писи­ли­кай, ва адан гуьгъуьналлай писвилерикай”.
  10. Гьадисда лагьанва (мана): “Субгьана- Аллагьи ва би гьмдигьи гIадада халкъигьи ва ридза нефсигьи, ва зината гIар­шигьи ва мидада калиматигьи” — экуьнахъ пуд сеферда (Муслим). (Мана): “Пак я Аллагь ва гьамд гъизва Адаз — Адан махлукьрин кьадар кьван, ва Ам Вич рази жедай кьван, ва адан Аршдин заланвал кьван, ва Адан Келимайрин мидад (кхьидай рангунин кьадар) кьван”.
  11. Гьадисда лагьанва: (мана): “Аллагьумма инни асъалука гIилман нафигIан, ва ризкъан тIаййибан, ва гIамалан мута­къаббалан” — экуьнахъ (Ибн-Сунний). (Ма­на)­: “Я Ал­лагь! Гьакъикъатда, за тIалаб­за­ва­ Вавай — менфятлу илим (чирвилер), ва хуш­ (гьалал) ризкьи, ва кьабул жедай амал!”.
  12. Гьадисда лагьанва: (мана): “Ни зал (Пайгъамбардал) салават гъайитIа экуьни жедайла цIуд сеферда, ва няни жедайла­ цIуд сеферда — адав агакьда зи шафаат Къи­яматдин Юкъуз, — Аллагьумма салли ва саллим гIала набиййина Мугьаммад” (ТIа­ба­­ра­ний). (Мана): “Я Аллагь! Салават ва са­лам це Вуна чи пайгъамбар Мугьаммадаз!”.

Ибурулай гъейри, мадни гзаф дуьаяр ава.

(КьатI ама)

Ямин  Мегьамедов,

диндин рекьяй алим