Акьалтзавай жегьил несил тербияламишуникай чун эхиримжи вахтара акьван рахазва хьи, бязи вахтара чаз вуч хълагьдатIани чиз амукьзавач, иллаки гьукуматдин уьлчмеда тербиядин ерияр зайиф жезвайла.
За алатай йисан 7-декабрдиз акъатай “Лезги газетдин” 49-нумрадин 5-чинай чи рикI алай шаир, литотделдин редактор Мерд Алидин “Руьгьерин гьарай…” макъала кIелна. Авайвал лагьайтIа, ам гьакIан макъала туш: гьиссерин чайгъунди къарагъарнавай диде — чилин гул я, яни ялав я. Заз анай Ватан маса гуз алахънавай бязибур чи бубайрин михьи руьгьерал, чи намусдал гьикI хъуьрезватIа мад сеферда ашкара хъхьана. Гьавиляй завай жуван фикир лугьун тавуна акъвазиз хьанач. Дуьз лагьайтIа, макъала, Мерд Алидин веревирдрилай гъейри, Ватандиз вафалу хьайи, ам паталди дявейра чанар къурбанд авур миллионрин ва абурун невейрин рикIерин къарсатмишун я. Макъала кхьидайла, заз акI жезвай хьи, гуя чарчелай къелем ваъ, кьисасдин гапур физва, адани галукьзавай гьахъсузвилерай пад акъудзава.
Залзаладин вилик чиляй сифте цIун гул акъатда, ахпа — къувдин хьтин ван. Макъаладай ашкара жезвайвал, бязи инсанрин къув ягъунизни кьадар амач. Ихьтин вахтара бубайрин мисалда лугьузва: “Къув ягъайдан кьилиз жеда”. Бес жечни? Германиядиз жегьилрин форумдиз фенвай 11-классдин ученикди вичин доклад чин чуьхуьдай аваздаллаз авурла. Докладни ада Ватандин ЧIехи дяведа къирмиш хьайи фашистрин чапхунчийрин гьайиф чIугуналди акьалтIарна. Им Ватандин руьгьдиз цуькIуьн вегьин тушни?.. Яраб адан доклад жавабдар халуйри ахтармишначиртIа? Яраб а яшдиз акъатдалди адаз “Сталинграддин ягъунар”, “Курскдин къекъуьн”, “Кузвай жив”, “Пад акъудун”, “Ина ярар секинбур я” хьтин кинофильмаяр хьайитIани акуначтIа?.. Яраб ада Белоруссиядин Хатын хуьруьн агьалийрин кьисметдикай, фашистри ана авур вагьшивилерикай кIелначтIа? “Бухенвальд”, “Дахау”, “Маутхаузен”, “Хамельбург”, “Освенцим”, “Богдановка” хьтин тIварар алай са шумуд виш агъзурралди ислягь халкьар пичера кайи, гишила терг авур концлагеррикай ван хьанач жал? Гьа зулумкарар Германиядин фашистар тир эхир. “Хабарар” телепрограммадай ахьтин фикир лагьай жегьил тахсирлу туш хълагьунни суал алай месэла жезва. “Ватандин тарих” кхьенвай авторар де гьихьтин тарихчияр я? За фикирзавайвал, жегьил акI а дережадиз хкажай ва гьазурай ксари Ватандин вилик жаваб гун лазим я…
Чун аялар, жегьилар тирла, хуру медалривни орденрив ацIанвай ветеран акурла, чна абурал пехилвалдай.
Амма гила? Медалар алай сад акуртIа, жегьилди гьалдарнавай гъвечIи аялди, — и медалар гьинай гъана? Абур куьне кьейибурун хуруйрилай алуднани? — лугьуз, зарафатар ийидайбурни кими туш. И ванер диде — бубадиз жезвачни? Чун гьакьван чи тарихдиз, чи гьунарлу крариз, игитрин руьгьериз гьуьрмет ийиз течизмай беденриз элкъвенвани?
Ваъ! Чахъ чи тарих, намус, инсанвал, мергьяматлувал, кIанивал ва регьимлувал амукьун лазим я. Гьа чIавуз чи жегьилриз жуванбурни патанбур, игитвални чапхунчивал, вафалувални вафасузвал, гьуьрметни хатур хъсандиз чир жеда.
Абдул Ашурагъаев
