Россиядин Федерациядин Социальный Страхованидин Фондунин Дагъустан Республикада авай отделенидин общественностдихъ галаз  алакъа хуьзвай дестедин регьбер  Расул  Буттаевич  Буттаева  чаз хабар гайи­вал, РФ-дин ФСС-дин (Фонд Социального Страхования) территориальный органрин кIвалахдин ери ва менфятлувал хкажунин, гьакIни къурулушда хъсан агалкьунар хьунин мураддалди РФ-дин ФСС-дин “Россиядин Федерациядин ФСС-дин  лап хъсан территориальный орган” лагьай тIвар патал Вирироссиядин конкурс кьиле тухвана. 

Конкурсда а фондунин Дагъустанда авай отделенидини иштиракна. И йикъара РФ-дин ФСС-дин региональный отделенийрин управляющийрихъ галаз Москвада кьиле фейи Вирироссиядин семинар-совещанидал “Фондунин госкъуллугъар авунин ери хкажунай лап хъсан проект” номинациядай Вирироссиядин конкурсдин нетижаярни кьуна. Фондунин Дагъустандин отделение пуд лагьай чкадиз — махсус дипломдиз лайихлу хьана.

РФ-дин ФСС-дин Пред­седатель Андрей Кигима диплом РД-дин региональный отделенидин управляющий Осман Эфендиевав шад гьалара вахкана.

Лайихлу агалкьун — лайихлу шабагь коллективдин гьакъисагъ зегьметдин нетижа я.

ЦIийи йисан вилик квай йикъара зун конкурсда лайихлу агалкьун къазанмишнавай идарадин регьбер-региональный отделенидин управляющий — Осман Эфендиевахъ галаз гуь­руьшмиш хьана ва чи арада суьгьбет кьиле фена.

• Осман Сулейманович, сифтени-сифте за ваз ва вири коллективдиз къазанмишнавай агалкьун ва алукьзавай ЦIийи йис мубаракзава. Къуй квехъ къведай йисуз мадни еке агалкьунар хьурай!

— Сагърай! Дуьшуьшдикай менфят къачуна, за квезни, газет кIелзавайбурухъ галаз санал республикадин агьалийризни алукьзавай 2018-йис тебрикзава, виридахъ кIва­лахра агал­кьу­нар, мягькем сагъламвал хьана кIан­за­ва.

• Куьн кьиле акъвазнавай идарадикай­, ам квел машгъул жезватIа, адан везифаяр гьихьтинбур ятIа лагьанайтIа кIанзавай.

— Чи региональный отделение Россиядин Федерациядин Социальный Страхованидин Фондунин  орган я. Ада вичин кIвалахда Россиядин Федерациядин законодательстводал, РФ-дин Гьукуматдин  къараррални буйругърал амалзава. Адан ихтиярда авай пулдин такьатар ва мал-девлет (эменни) федеральный хсусият я… Чи везифаяр лугьузвани­ вуна? Абур 15-далай гзаф (Дагъустан Республикада социальный страхованидин такьатар кар фад кьиле тухудайвал бажармишунилай башламишна, жуван кIвалахдин гьакъиндай РФ-дин ФСС ва республикадин кар бажармишдай власть вахт-вахтунда хабардар авунал къведалди) я.

• И везифаяр кьилиз акъудун патал фондунин отделениди гьихьтин къуллу­гъар ийизва?

— За винидихъ къейд авурвал, фондунин отделенидин кIвалах гегьеншди я. Страховой пулар гунилай башламишна, профилактикадин месэлайрал кьван. Кьилди къа­чур­тIа, хер-кьацI хьайибуруз, санаторийрани курортра сагъар хъийизвайбуруз, реабилитациядин техникадин такьатралди таъминаруниз талукь яз. Гьакъикъатдани, Фондунин отделение гьам шад крара (кIвачел залан хьун, аялар хьун), гьам пашман дуьшуьшра­ (азарлу хьун, производствода бедбахтвилин, гьатта кьиникьин дуьшуьшар) умудлу даях я. Ада 19 жуьре госкъуллугъар, 7 жуьре посо­бияр, производствода хер-кьацI хьайибуруз 16 жуьре пулар, инвалидар кIвачел ахкьалдарун патал тайинарнавай 46 жуьре техникадин такьатрин пул гузва. Гьа са вахтунда­ абуру чпи-чпиз маса къачур техникадин такьатрай, идалайни гъейри аялар хайивилин сертификатрай медицинадин идарайри авур къуллугърай пулдин такьатар хгузва.

• Ша кар алай хилера гьихьтин гьалар аватIа килигин.

— Къейд ийин, кар алай хилерикай тир НСУ (набор социальных услуг) ва инвалидар техникадин такьатралди таъминарунин месэлаяр эхиримжи вахтара кIандайвал гьялиз жезвач. Вучиз лагьайтIа, федеральный бюджетдай ахъайзавай пулдин такьатар бес жезвач. Яни агьалийрин игьтияжрин  40 процентни таъминарзавач. Гьа икI, 2017-йисуз кьезилвилер авай гьар са касдал гьалтзавай финансрин кьадар 124,99 манат ва я йиса 1499,88 манат тайинарнава. Гьа са вахтунда санаторийдин путевкадин къимет 21 агъзур тир. Гьаниз килигна отделенида электронный къайдада нубат кардик кутунва. Кьезилвилер авай гьар садавай СНИЛС-дин нумрадин бинедаллаз отделенидин сайтдай вичин нубатдал гуьзчивал ийиз жеда.

• Куьне производствода бедбахтвилин дуьшуьшрик акатайбуруз ва профазарлуйриз (пешекарвилиз талукь азарар) мажбури соцстрахованидин гьисабдай кьетIен фикир гузва лагьанай. И жигьетдай гьихьтин гьалар ава?

— 2017-йисан 9 вацра 125-нумрадин Феде­ральный Закондин бинедаллаз гьа вуна лугьузвай рекьериз харжнавай такьатри 283,864 агъзур манат тешкилна.

Къейд авун лазим я хьи, 2017-йисуз бедбахтвилин дуьшуьшрик акатай ва профазарлу хьайи республикадин агьалийриз транспортдин 25 такьат гана. Автомобилар гьар са ин­ва­лиддиз хьанвай хасаратвилерин кьетIен­виле­риз килигна (гъилери, кIвачери идара ийидай) туькIуьрнавайбур я. Производствода хасаратвилер хьанвай касдиз (медицинадин къалурунар аваз хьайитIа) гьар 7 йиса­лай махсус транспорт къачудай (пулсуз) их­тияр ава.

• Дидейрин ва аялрин гьакъиндай къайгъударвал авуниз талукь яз гьихьтин серенжемар кьабулзава?

— Гьамиша хьиз, алай йисузни дидейриз  ва аялриз куьмекар авунин серенжемриз кьетIен фикир гузва. ИкI, 2017-йисан 9 вацра агъадихъ галай пособияр ганва:

— аял хана, вахтуналди зегьметдиз къабил тушиз хьайи, мажбури соцстрахованидик акатзавай агьалийриз адан 1 йисни 6 варз жедалди гелкъуьнай; кIвачел залан дишегьлийриз медицинадин идарайра  учетда фад вахтара акъвазунай; кIвачел залан ва аял хьайи вахтара…  санлай фондунин отделениди и рекьериз  9 вацра 6618347,6 миллион манат пул харжнава.

Чи отделениди “Сагъламвал” милли проектдин сергьятра аваз дидевилин сертификатар гунин программа кьилиз акъудиз цIуд йисалай виниз я. Дишегьлийриз, кIвачел залан тирла, аял хьайи ва гуьгъуьнин вахтунда, гьакIни сифте йисуз аял диспансердин гуьзчивилик хьунай 2017-йисан 9 вацра авунвай харжийри 367337 агъзур манат тешкилзава. Гьа и вахтунда, яни алай йисан 9 вацра дидейри 35900 аял (306 кьветхверар, са дуьшуьшда 3 аял санал) ханва.

• Фондунин отделениди алай йисуз гьихьтин цIийивилер кардик кутунва?

— 2017-йисан 1-июндилай федеральный махсус законрин бинедаллаз Россиядин медицинадин идарайри азарлудаз ада кхьенвай арзадин бинедаллаз зегьметдиз къабил туш лагьай  листер (больничныяр) электронный къайдада гузва. Страховатнавай касди зегьметдиз къабил туширвилин гьакъиндай электронный лист вугайла, кIвалахдалди таъминарзавай ксар ам кьабулуниз мажбур я. И цIийивилин метлеб зегьметдиз къабил туширвилин листерин малуматар сад тир базада кIватIун, кIвалахдалди таъминарзавайбурун харжияр агъузарун, бюджетдин такьатар  кьенят авун я. Чи республикада  страховатнавай 340,2 агъзур агьали ава. 2016-йисуз Дагъустанда зегьметдиз къабил туширвилин гьа­къин­дай 190,5 агъзур лист ганва. Медицинадин 158 идаради сагъламсузвилин электронный листер гузва. Абурай 757 миллион манатдилай гзаф пособияр ганва.

• Осман Сулейманович, Аяз Буба атана агакьзава. Алукьзавай 2018-йис патал квехъ гьихьтин фикирар, планар ава?

— Гьелбетда, чун чи мажбурнамайривай къведай йисузни къерех  жедач. Сир туш, чи куьмекдихъ игьтияж авайбур муьгьтеж я. Чи везифа гьахьтин инсанрин къуллугъда акъвазуникай ибарат я. Чун и кар патал жезмай кьван чалишмиш жеда.

Иллаки кьезилвилер авай, набут инсанрин гьакъиндай, кьилди къачуртIа, чеб кIвачел ахкьалтун патал техникадин ва маса такьатрин игьтияж авайбур герек тадаракралди, тран­спортдин такьатралди таъминариз алахъда. Инвалидар санаторийринни курортрин путевкайралди ва маса шейэралди таъминарунин  месэла чи кьетIен гуьзчивилик жеда, къведай­ йисуз ял ягъиз ва сагъламвал мягькемариз рекье твазвайбурун кьадар цIининдалай гзаф жедайвал чалишмишвилер ийида.

• Аллагьди агакьаррай!

Алаудин Гьамидов