Заз дидеди лагьанай…
Велед усал хьайила,
РикI тIар жеда бубадин.
Намус пакдиз хвейила —
Вун дамах я убадин.
Руша шулугъ авурла,
Айиб къведа дидедал.
Жувак гьарам кутурла,
Лянет жеда бинедал.
Дишегьлидал темягь фин —
Итимвал туш итимдин.
Квадармир заз гайи кьин,
Мягькемдиз хуьх ватан, дин.
Хъуьруьрмир на патан кас,
Хизанда къал твамир, хва.
Усаларна жуван свас,
На ашнаяр кьамир, хва.
Жуваз авур гьуьрмет хуьх,
Квадар мийир инсанвал.
Вуна жуван къимет хуьх,
Ийиз алахъ хъсанвал.
Гьич садрани алахъмир
Са гъиле кьве къарпуз кьаз.
На жув зерре къвалахъмир,
Рекьер ачух тирла ваз.
Вун стхадиз герек я,
ЧIижрез даим цуьквер хьиз.
Буба, диде куьмек я,
Йифиз варзни гъетер хьиз.
Уьмуьр пакдиз твах, зи хва,
Леке тегъиз виждандал!
РикIевайди лагь, зи хва,
Къадирлу хьухь хизандал!
Хизанда свас герек туш заз!
Зи гафунал гаф эцигдай,
Захъ галачир кас гилигдай,
Пеле бириш тваз килигдай,
Хизанда свас герек туш заз!
КIвалин кIвалах ийиз такIан,
Дамахунар чидай хъсан,
Течир вичиз аял, хизан,
Хизанда свас герек туш заз!
Ивидик квай табни гьилле,
Чарадан гъил кьадай гъиле,
Пис ниятар авай рикIе
Хизанда свас герек туш заз!
Вичин гъиляй кар текъведай,
Вич багьнаяр кьаз къекъведай,
Гаф лагьайла, хъелни къведай
Хизанда свас герек туш заз!
Эй, Владик, пис рахамир,
На жувакай гьич рикI хамир,
Темпел рушан кьилни кьамир,
Ахьтиндакай свас жедач ваз!
Вуч ава захъ авачир?
Завай умуд кутаз жезмач зи ярдик,
Шумуд сефер ада зи рикl тlарна хьи.
Галкlиз даим за лугьузвай гафарихъ,
Заз рикlелай тефир са бед карна хьи.
Зун тек туна, вун фидайди гъейридаз
Заз чидайтlа, за ви кьил гьич кьадачир.
Чи кlанивал ашкара я виридаз,
Лагь, ви чамрахъ вуч ава захъ
авачир?
* * *
Б. Д.
За ви капал вири гъетер эцигда,
Варзни гъида ваз савкьат яз гун патал.
Ви кlвачерик вири цуьквер эцигда,
За гьар са затl муьтlуьгъарда вун патал.
Ви кlанивал зи илгьамдин лувар я,
Шииратдин кукlушрихъ зун тухузвай.
Заз вун акур мекьи кьуьдни гатфар я,
Вун патал я за гьар нефес къачузвай.
Гьатнава зун ви ашкъидин есирда,
Гьич са рушни ахквазамач вилериз.
Ви вилин нагъв такурай заз уьмуьрда,
Чара хьунин гьисс татурай рикlериз.
Ви жибинда пул хьайила!
Ви гафарихъ къимет жеда,
Уьмуьрда вахъ гьуьрмет жеда,
Яшайиш ви «шуьрбет» жеда
Ви жибинда пул хьайила!
Вун виридаз къведа герек,
Вун атайла, тукIвада кIек,
Лугьуда ваз — даях, дестек
Ви жибинда пул хьайила!
Ярар-дустар элкъвез жеда,
Ви гуьгъуьна къекъвез жеда,
Вун хъуьрейла, хъуьрез жеда
Ви жибинда пул хьайила!
Вакай мукьвад кьаз алахъда,
Ви рикIе вич тваз алахъда,
Гуьгьуьлни тахаз алахъда
Ви жибинда пул хьайила!
Къуьрен карчни жагъида ваз,
Цавай гъетер лап гъида ваз,
Жеда вакай хъсан рахаз
Ви жибинда пул хьайила!
Тавуна гьич гафни жузун,
КIвалахални кьабулда вун,
Дустни жеда течир «вун-зун»
Ви жибинда пул хьайила!
Пуд рубаи
Куьз инсанри квадарнава инсанвал?
Сада-садаз хъийизамач хъсанвал.
Кьве кепек пул хьанамазди жибинда,
Буба тушиз хан, ийиз кIан я ханвал.
* * *
Лугьуда хьи: яр хьун пара хъсан я,
Яр авайди бахтуник квай инсан я.
Бес гьи кардай зи рикIиз гъам илифна,
Яр хьуналди, зун куьз икьван пашман я?
* * *
Гзаф ксар кIан жеда чаз гьавайда,
Амма садаз рикIин ракIар ахъайда.
Чардахдикни кьелехъ галаз датIана
Ризкьи неда ви кьисметда авайда.
«Лезги газетдин» 2020-йисан 25-нумрадай.
____________________________________________________________________
РикIе аваз пак кIанивал…
Уьмуьрдикай, ватандикай, дидедикайни кIани рушакай икьван тавазивилелди рахазвай жегьил шаир Владик Батманов (гзафбуру адаз багъривилелди Лезги Велед лугьузва) Мегьарамдхуьруьн райондин Хуьрел хуьряй я. Ада ДГУ-дин филологиядин факультет куьтягьна, алай вахтунда Дагъустандин телевиденида лезги чIалан “Вахтар ва инсанар” программа кьиле тухузва.Гьа са вахтунда ам писателрин Союздани лезги секциядин регьбер я.
Владикан сифте эсерар гьеле ада мектебда кIелзамай йисара чи газетрани журналра чапзавай. Гьа вахтарилай шаирдин эсерри адахъ хъсан гележег жедайдак умудар кутазвай. И кар кьилизни фена. Владик Батманов алай вахтунда вичин кьилдин кьве ктабдин (“Билбил” ва “Чубарук”) автор я. “Чубарук” ктабдай шаирдиз, адан бажарагъ гьисаба кьуналди, Расул Гьамзатован тIварунихъ галай премия ганва (2021-йис). Чна Владиказ и агалкьун рикIин сидкьидай мубаракзава. Гележегда генани чIехи агалкьунар хьун чи мурад я. Агъадихъ адан цIийи эсеррикай чапзава. Абуруз къимет кIелзавайбуру гудайдал шак алач…
Мерд Али
Кьеб
Дагъдин хуьре, ахварик квай,
Тек са кIвале кузма экв.
Кьеб эчIягъиз, лугьуз лайлай,
Ксузавач диде тек.
Са йисавай эркек бала
Кутунава тангарик.
Дидедикай хабар тушиз,
Гала ширин ахварик.
ЭчIязава дидеди кьеб,
Лугьуз ширин лайлаяр.
— Са кьепIина кьве жуьредин
ЧIехи жеда рухваяр.
Са веледдиз ватан патал
Гьайиф къведач чан вичин.
Жегьил беден куда хьи цIал,
Квадар ийич гайи кьин.
Са хцикай хаин жеда,
Гардан кIирдай душмандиз.
Агь, кукра хьиз къеняй неда,
Вафалу жеч ватандиз.
Ахвар тийиз за ваз гузвай,
Дидедин нек гьалал хьуй.
Мурад я зи, бала, вакай
Ватан хуьдай кьегьал хьуй.
Дидевал
Бязибуру дишегьлидиз гьуьрметдач,
Синих ягъиз, зарафат кваз рахада.
КIвалахдизни дуьз жуьреда къиметдач,
Ам гьамиша ужуз кас яз аквада.
Тахсирлу я, эркек велед тахьайла,
Буба кIандай рушар ада ханачни?
Кьисас кьада, ширин мецел рахайла,
Бес стIал нек ваз дидеди ганачни?
Дишегьли тир Шарвилини хайиди,
Багъри халкьди хкажайди къуьнерал.
Дишегьли тир Гьажи Давуд хвейиди,
Азад уьмуьр гъайиди чи чилерал.
Акъвазарун паталди къал, дявеяр,
Шал хтIунна, чилел гадрун бес жедай.
Дуст хъжедай кьисасар кьур мидяяр,
Гьар эркекдиз адан яваш сес жедай.
Дишегьлиди, къецел тIурфан алайла,
Багъишда ваз вичин рикIин чимивал.
Муьгьуьббатдин цIелхем рикIе авайла,
КIанивилиз хуьда даим михьивал.
Гьар дишегьли са нур — гъед я цававай,
МичIи йифиз чи рехъ экуь ийизвай.
Хуьзва цIайни чими кIвалин къулавай,
Бахтунал хьуй гьар кам ада вегьизвай.
Дишегьлидин бахт тушни бес дидевал!
Герек яни бармакди шал агъузун?
Итимвилин тIвар алатIа эгер вал,
Кутугнавач куьчейра паб ажузун.
Игитдин диде
РФ-дин Игит
Зейнудин Батманован дидедиз
Мегер хцин дидедал
Даим чIулав шал жеда?
Накъвар алаз вилерал,
Уьмуьр са шел-хвал жеда?..
Къизилдин гъед гуналди,
Дидедин дерт кьезил жеч.
Гьуьрметдив тIвар кьуналди,
Хва ракlарай гьич хквеч.
Етим хьанвай хтулри
Хирел мад кьел вегьезва.
Субай хьанва юлдашни,
Текдиз кIвале ишезва.
КIвале ялгъуз хьайила,
Карагъда хва вилеркай.
Адан сурал фейила,
Ван къведа хьи чилеркай.
Са угърашди гуьлледал
ЦIай яна хьи дидедиз.
Лянет хьурай бинедал,
Алчах гъизвай дуьнедиз.
Итим хьиз хва кьиналди,
Шад я диде, пашманни.
Намус пакдиз хуьналди,
Хвена Ватан, хизанни.
Салам, баде!
Атанва зун къе ви сурал,
Ваз кIани тир цуькверни гваз.
Гъил алтадиз сурун чIурал,
Ви тIвар кьаз, зун ава рахаз.
Атанва зун къе ви кьилив,
Ваз кIани тир цуькверни гваз.
Ви сурун накьв кьуна гъилив,
Заз эцигиз кIан я рикIел.
Гьар сеферда атайла зун,
На зи салам кьадай, баде.
Къе, лагь, вучиз киснава вун,
Гьамиша зав рахай, баде?
Зи мехъерик са кьуьл хъувун
Эхиримжи мурад тир ви.
Рекьидайди чидайтIа вун,
За мехъерар ийидай хьи.
Совхоздални физ хкIан туш,
Вун авайла вишра атай.
Зи гьал, баде, хьанва нахуш,
Ич хьанвай хьиз, са пад ктIай.
Хушраканди гъал янава,
Ви бадидиз, на яд хъвайи.
Ви варарал дапIар хьанва,
Гьамишанда ахъаз хьайи…
Шехьзава зун, эхь, шехьзава,
Вун датIана рикIел хкиз.
Вун кьейи югъ за негьзава,
Гьар сеферда къаргъиш ийиз.
Ватан
Заз ахварай хайи дагълар аквазва,
Мублагь чуьллер, къацу никIер, яйлахар.
Шир-шир ийиз, завди ширин рахазва
Капашдалди за яд хъвайи булахар.
Цуьквери зун кьазва чпин къужахда,
Велед вичин кьадай жуьре дидеди.
За ватандин иервилел дамахда,
РикIе аваз пак кIанивал эбеди.
Кьилер рехи, такабурлу дагълари
Заз яргъарай кIанивилив хъверзава.
Гьейранна зун цуькведавай багълари,
РикIи хура хайи чилихъ зверзава.
Дамарар хьиз фенвай чиляй вацIари,
Дуьазава гьамиша зи гуьгъуьниз.
Зи дидедин ванцелди заз кIамари
Эверзава хайи Ватан — муг хуьниз.
Зи чилеллай къалгъанарни кIан я заз.
Вергедини зун зи чилел кайид туш.
За гьар са кам къачузва, халкь рикIеваз,
Ватандилай захъ багьа затI хьайид туш.
* * *
Абакаров
Хизри Мегьамедовичаз
Бубад тфенг яда цавуз шад хьана,
“Ваз хва хьанва!”, гафарин ван атайла.
КичIе жедач женг ийизни сад хьана,
Хуруз фидай кьегьал хваяр авайла.
Салта хуьре сифте нефес къачуна,
На дагълара кIватIна цуьквер дидедиз.
Хъсанвилер на ийизвай акуна,
Элди сагърай лугьузва ви бинедиз.
Дуствални на кьунва даим кьакьанда,
Рейхстагдал яру пайдах кьур саягъ.
Вун хьтинбур мадни хьурай ватанда,
КуькIуьдайвал гьар дагъвидин рикIе рагъ.
Вафалувал хуьда лекьре дагълариз,
ТIурфанрикай муг хуьзавай къужахда.
Ядни гелкъуьн герек жервал багълариз,
Гьар инсандиз куьмек кIанда кIвалахда.
Садлагьана цIуьтхуьнна гъед аватна,
За ваз сагъвал тIалабзава цавувай.
Мердвиливай такурай вун къакъатна,
Къакъуд ийиз тежервал рикI хурувай.
Сагьиб хьухь!
Килигзава пашмандиз зун,
Чи девирдин жегьилриз.
Чизвач абуруз авун-тавун,
Гьуьрметзавач агьилриз.
Лезги чIалан къадир авач,
Ам цаз алаз аквазва.
“Диде” гафни мецел алач,
“Мама”лугьуз рахазва.
Бубад кIвализ яна дапIар
Кеферзава гъурбатда.
РикIел ала хирер — кьацIар,
И зулум мус алатда?
Йиса садра хайи хуьруьз,
Хъсан я хьи, хтайтIа.
Темен гана лезги чилиз,
Кьил эцигна къаткайтIа.
Алуд куьлег, гадра хвалаз,
Чимивал тур кIвалера.
Вун яд жемир чарад салаз,
Кьисмет ава гъилера.
Азад ая чи гьар са кIвал
Хушракандин гъаларкай.
Михьидаказ хуьх лезги чIал,
Хкудмир ам чIаларкай.
Лежбер жемир чарад никIе,
Хайи чилин сагьиб хьухь.
Гъурбат твамир жуван рикIе,
Жувахъ намус,айиб хьухь.
Итимвал
Дишегьлидин кьил акурла,
Акъатмир гьич къакъарай.
Вавди суьгьбет хуш авурла,
ТIекв акъудмир гафарай.
Итимвилин тIвар гадармир
Дишегьлидин кIвачерик.
Итим хьиз твах, ягь квадармир,
Шадвалдайла мехъерик!
Дишегьлийриз кац-кулвализ,
Жуван папан чин кумир!
КIвалахдайла кагьулвализ,
Тежер кардин гаф гумир.
Итимвилиз вафалу хьухь,
Сагьибвал хуьх гафунин.
Югъ финикди камаллу хьухь,
Къайда чир жув тухунин!
Элдин виляй аватдалди,
Итимдиз кьин хъсан я!
Намус, виждан къакъатдалди,
Сурузни фин хъсан я.
* * *
Чубарук хьиз, зун ви мукал хквезва,
Ви хуш къамат рикIеваз зун къекъвезва.
Анжах вун я рикIиз мукьва хьайиди,
Муьгьуьббатдин чимивал заз гайиди.
Касни кIан туш заз вун авай чкада,
Тек вавди зун “яр-яр” лугьуз рахада.
Уьмуьр квез я, зи къуьнуьхъ вун галачир,
Ви чими гъил зи гъиле гьич авачир?
* * *
Вун гатфар я, зун гад я, яр,
Чун са вацIун кьве пад я, яр,
КIан хьайиди вун сад я, яр,
За ви хатур хадайди туш,
Вун за ялгъуз тадайди туш.
Вун варз ятIа, зун рагъ жеда,
Билбил ятIа, зун багъ жеда,
Ви далудихъ зун дагъ жеда,
За ви хатур хадайди туш,
Вун за ялгъуз тадайди туш.
Зи вил ала анжах са вал,
Кутун патал тупIук закIал,
Авуна хьиз мехъер санал,
Уьмуьр шаддиз тухун чна,
Даим гъилер мягькем кьуна.
Хуьда рикIе
Гьеле чIижни ацукь тавур,
Бахчадавай са цуьк я вун.
Ваз Фелекди ганва абур,
Гунагь я хьи килиг тавун.
На заз дердер гаийитIани,
Дуьнья са пад хьаийитIани,
Ваз ухшар къад хьаийитIани,
Зи рикIяй гьич акъатдач вун,
Ви геляй физ галатдач зун!
Заз хъвердик кваз акваз хьуй вун,
Завди ширин рахаз хьуй вун!
Зи далудихъ галаз хьуй вун.
Зи рикIяй гьич акъатдач вун,
Ви геляй физ галатдач зун!
Ви муьгьуьббат вири я заз,
Вун такур югъ мичIи я заз,
РикI тIардай гаф лугьуч за ваз,
Зи рикIяй гьич акъатдач вун,
Ви геляй физ галатдач зун!
Азиз зи яр, ая сабур,
Хаз кIан жемир ваз зи хатур.
Югъ тахьурай заз вун такур,
Зи рикIяй гьич акъатдач вун,
Ви геляй физ галатдач зун!
Гатфар хьурай
Ви уьмуьрда гатфар хьурай зулузни,
Къуй килиграй тIурфанар ваз яргъарай.
Кьисмет тахьуй пашманвал са чIавузни,
ДатIана ви гьайдиз жеди зун гьарай.
КIанивили муг авунва рикIе зи,
Ви муьгьуьббат зи илгьамдин дестек я.
Гьар гьи кIвалах хьайитIани гъиле зи,
Куьмек ийиз аквадайди вун тек я.
Ви кIанивал багьа я заз гьамиша,
Ярди вугай сифте куьре бала хьиз.
Зун акурла катмир закай, саймиша,
Регъуьвал бес я ийизвай суса хьиз.
Ви хуьр галай патахъди зун элкъвена,
Авач, физвач йифера зун ахвариз.
Ви ашкъидин лепейра зун эхъвена,
На зи уьмуьр элкъуьрна шад сувариз!
Ви уьмуьрда гатфар хьурай зулузни,
Кас тахьурай кIур гудай ви гьиссериз.
За ийида дуьа йифиз, юкъузни,
Вун гьамиша акун патал вилериз!
РикI жезва тIар…
Къвезмач япуз са шад хабар,
Дуьнья акваз, рикI жезва тIар,
Вилик физвач гъиле кьур кар,
РикIе ава гъамни суза,
Аллагьдикай хъелнава за!
Им вуч я чаз аквазвайди?
Гьи девир я авазвайди?
Фитне я къе жакьвазвайди,
РикIе ава гъамни суза,
Аллагьдикай хъелнава за!
Бед ният я кьилевайди,
Гьарам пул я гъилевайди,
Къаргъишар я мецеллайди,
РикIе ава гъамни суза,
Аллагьдикай хъелнава за!
Яр шириндиз рахазамач,
Ахварайни аквазамач,
КIани руша зун кваз кьазмач,
РикIе ава гъамни суза,
Аллагьдикай хъелнава за!
Къе инсанри чпи чеб незва,
Дуьнья алаш-булаш жезва,
“Гьатайдакай” юлдаш жезва,
РикIе ава гъамни суза,
Аллагьдикай хъелнава за!
Эй, Владик, кими жемир,
Пак Халикьдиз аси жемир.
Дуьнья акваз, дили жемир!
АватIани рикIе суза,
Сад Аллагьдиз икрамда за!
Чlиж — цуькведихъ…
Ви вилерихъ къекъвенай зун,
ЧIиж цуькведихъ къекъведайвал.
Валай даим элкъвенай зун,
Лекь дагъларал элкъведайвал.
Ви вилера вилер акьун,
Бес хьана заз, бес хьана, руш.
Зи яр тирди чир хьана вун,
Заз ви рикIин сес хьана, руш.
Ялгъузвилин чIулав цифер
Ви нурари къакъудна зи.
Экуь я вун галай йифер,
На рикIяй гъам акъудна зи.
Чарабурун хьана чIалахъ,
Гъил акъудмир на зи гъиляй.
Эхирдал кьван ша галаз захъ,
Гьич акъатмир вун зи геляй.
Гелкъвенай захъ мелек хьиз вун:
Хуьрек ийиз, партал чуьхуьз.
Ша, яшамиш жен кьведни чун,
КIанивилиз михьивал хуьз.
«Лезги газетдин» 2021-йисан 45-нумрадай
