Омар Хайяма лагьанай: “Уьмуьр инсандив вуганвай зурба аманат я. Ам анжах аманат хьиз хвена ва баркаллудаказ кечирмишни авуна кIанда. Гьа дуьшуьшра инсандин тIварни несилрин мецерал жеда, тарихда гьатда”.
Къе чаз вичикай суьгьбет ийиз кIанзавай Ватандин ЧIехи дяведин иштиракчи, яргъал йисара къайдаяр хуьдай органра ва банкдин къурулушда намуслудаказ кIвалах авур кьасумхуьруьнви Шамхалов Нажмудин Шамхалович рагьметдиз фена гзаф йисар я. Вичин уьмуьр баркаллудаказ тухвай и касдин тIвар багърийри, гзаф маса инсанри къени рикIера хуьзва.
ЧIехи Гъалибвилин 75 йис тамам хьунихъ галаз алакъалу яз Нажмудин Шамхалован уьмуьрдин ва женгинин рехъ къалурзавай документар чав рагьметлудан гада, тежрибалу инженер-энергетик Марат Шамхалова агакьарна.
Н.Шамхалов 1922-йисуз Кьасумхуьрел дидедиз хьана. 9-класс акьалтIарай ам Дербентдин хуьруьн майишатдин техникумдик экечIна. 4-курсунай Нажмудин гуьгьуьллувилелди Яру Армияда къуллугъиз фена. Ина ада Телави шегьердин военно-пехотный училищеда кIелна ва 1942-йисан августдин вацра лейтенантвилин чин гайи Н.Шамхалов Кьиблепатан фронтдин 9-армиядин лишанчийрин 276-дивизиядиз пулеметрин взводдин командир яз ракъурна. Гьа сифте йикъарилай ада вич женгинин кар хъсандиз чидай командир яз къалурна, душмандиз къати ягъунар кьуна. И ерийриз килигна дирибаш дагъвидал 1942-йисан эхирра ротадин командирдин везифаяр ихтибарна. Орджоникидзе шегьер патал кьиле фейи са женгина Нажмудинал хер хьана. Тамам 2 вацра ам госпиталда къаткуниз мажбур хьана. 1943-йисан январдиз ам вичин везифайрив эгечI хъувуна.
1943-йисан 7-сентябрдиз Краснодарский крайдин Закатай хутордин патаривай Кубань вацIалай элячIунин женгина 4-ротадин командир Нажмудин Шамхаловал залан хер хьана. СССР-дин оборонадин министерстводин центральный архивдай хтай справкада кхьенва: “…Женгина залан хер хьанатIани, ротадин командир, лейтенат Нажмудин Шамхалова женгинин майдан гадарнач, ада подразделение идара авун давамарна. Рота вацIун муькуь патаз акъатайдалай гуьгъуьниз, вич-вичикай квахьнавай командир госпиталдиз тухвана”. И викIегьвиляй Н. Шамхаловаз Ватандин ЧIехи дяведин 2-дережадин орден гана.
276-дивизиядин 9045-нумрадин эвакогоспиталда сагъламвал мягькемар хъувур дагъвиди вичин ротадин аскеррихъ галаз душмандиз къати ягъунар кьунин ва виликди финин кар давамарна. Гьина къизгъин женг аватIа, гьана Нажмудин жедай. 1944-йисан майдин вацра кьадардал гьалтайла чпелай са шумуд сеферда гзаф тир немсерин дестедихъ галаз кьиле фейи какахьай женгина Н.Шамхаловал мад сеферда залан хер хьана. Са вацралай виниз ам Кисловодск шегьердин 5412-нумрадин эвакогоспиталда къаткуниз мажбур хьана. Сагъ хъхьайла, викIегь дагъвидин къаст фронтдиз хъфин, душман терг авун тир. Амма са шумудра хьайи залан хирер ва сагъламвал зайиф хьун себеб яз командованиди 1944-йисан 20-апрелдиз Н.Шамхалов Дондал алай Ростов шегьерда авай офицеррин резервдин полкуниз ракъурна.
1944-йисан 15-майдиз Н.Шамхалов СССР-дин МВД-дин Яру Пайдах авай 91-нумрадин полкуниз рекье туна. Кьегьал лезги хва Тихорецк шегьердин государстводин кьетIен метлеб авай объектар хуьзвай 22-дивизиядин гарнизондин начальниквиле тайинарна.
Гуьгъуьнлай старший лейтенант Нажмудин Шамхалова СССР-дин МВД-дин Армавир, Львов, Драгобыченский областдин Стрый, Сколе шегьерра гарнизонрин начальник яз къуллугъна. Гьа йисара ада ва адаз табий тир аскерри государстводин важиблу объектар хуьзвай. Гьа гьисабдай яз ракьун рекьерни.
Ватандин ЧIехи дяведа къалурай жуьрэтлувилерай Нажмудин Шамхаловаз Ватандин ЧIехи дяведин 2-дережадин орден, “Германиядин винел гъалиб хьунай”, “Женгера лайихлувилерай” ва маса медалар гана, кьве сеферда адаз Сталинан патай чухсагъул малумарна.
Ватан хуьнин пак буржи намуслудаказ кьилиз акъудай Нажмудин Шамхалович ислягь зегьметдив эгечI хъувуна. 1947-йисан апрелдин вацра ам Кьасумхуьруьн районда авай сельхозбанкдин уполномоченныйвиле тайинарна. Санлай къачурла, Н.Шамхалова районда банкдин къурулушда (уполномоченный, старший экономист, управляющийдин заместитель яз) 40 йисалай виниз кIвалахна ва вич банкдин къурулушдин кIвалах хъсандиз чидай пешекар, гьахъвал гвай инсан яз къалурна. Гьа са вахтунда Н.Шамхалова райондин общественный уьмуьрдани активвилелди иштиракна.
Нажмудин Шамхаловича вичин уьмуьрдин юлдашдихъ галаз пуд велед (Марат, Шамхал, Диана) хвена, уьмуьрдин шегьредал акъудна.
— Зи дах рагьметдиз фена хейлин йисар ятIани, заз адакай гьич са касни пис гаф рахана ван хьайиди туш, — лугьузва Марат Шамхалова. — И карди чак, адан веледрик, багърийрик шадвал кутазва. Вичин уьмуьр баркалла алаз тухвай дахдал чна дамахзава ва адан экуь къамат рикIера хуьзва.
Хазран Кьасумов
