Чи хуьрер
И хуьруьн тIвар “векь” гафунихъ галаз алакъалу хьун мумкин яз гьисабзава агъсакъалри. Яни “векь гзаф авай чка”. Гьакъикъатдани Векьелрин хуьруьн кьуд пад чIурар, векьин чкаяр тир. 1866-йисуз хуьр Куьре округдин Хъутур-Куьредин наибстводик акатзавай. Алкьвадрин ва Сийидрин хуьрерихъ галаз абуру Векьелрин хуьруьн общество тешкилзавай.
1929-йисуз хуьре 94 майишат авай, анаг Кьасумхуьруьн райондин Векьелрин хуьруьн советдин административный центр тир.
Хуьр дагъдин кьилел, гьуьлуьн дережадилай 1200 метрдин вине авай. Векьеларви агъсакъалри лугьузвайвал, хуьр алай чкадилай Каспий гьуьл, ЯркIи ва Кьурагь дереяр, санлай 55 хуьр аквазвай.
Сифтедай хуьр Къелед мурз лугьудай синел алай. Гуьгъуьнлай хуьруьн бинеяр и синин — дагъдин Кеферпата кутуна. Къунши хуьрерин агьалийри адаз “Дагъда авай лекьрен муг” лугьудай.
Мублагь чилер, мал-лапаг хуьдай бул чилерихъ галаз санал, хуьруьн мулкуна гьамга хьтин михьи, къайи цин булахарни авай. Ина тIебиатни михьиди тир. Гьавиляй хуьруьн агьалияр буйдиз кьакьан, сагъламвилиз мягькем тир, хуьре 90-100 йисар ва адалайни гзаф яшар хьанвай инсанар гзаф авай. ИкI, кIарасдикай гьар жуьре шейэр гьазурдай устIар Мегьамедмирзе буба 115 йисан яшда аваз кIвалахзавай чкадал рагьметдиз фенай. Амаханова ФатIимат — 121, адан вах 119 йисуз яшамиш хьана.
Куьредин ханди Векьелрин хуьре вичин резиденция эцигунни дуьшуьшдин кар тушир, ана гатун вахтунда хандин хизан яшамиш жезвай. Агъсакъалрин рикIел хандин пуд мертебадин кIвалер алама.
Хуьруьн мулкуна тIебиатдин гуьзел чкаяр хьиз, пак ва тарихдин метлеб авай чкаярни авай.
Зегьметдал рикI алай инсанар тир векьеларвийрихъ гегьенш мулкар дагъда, дагъдин ценерив гвай дуьзенлух чкайрани авай. Абуруз са куьникайни дарвал авачир. Хуьруьн жемятдихъ маларин ва лапагрин чIехи суьруьяр авай. Гзаф хуьруьнвийри Бакуда нафтIадин мяденра ва Каспий гьуьлел балугъчивилин ветегайрани кIвалахзавай. Хуьре девлетлу ксарикай тир Молла Рамазанахъ Кьасумхуьрел, Кьасумхуьрелай Дербентдиз физвай рекьин патав гвай хуьрера ва Дербент шегьердани алишверишдин туьквенар авай.
1929-йисуз векьеларвийри районда сифтебурукай яз хуьруьн майишатдин артель арадал гъана, гуьгъуьнлай ам “Красный партизан” колхоздиз элкъуьрна. Колхоздин сифте председателвиле Гьажихан Альдеров хкяна. Ватандин ЧIехи дяведин йисара колхоздин председателвиле Сеферулагь Наврузбегова кIвалахна. Колхоздихъ 10000-далай виниз лапагар, гзаф кьадар мал-къара, балкIанрин рамагар авай.
Векьелрал Набияр, Гаяр, Рустамар, Фекьияр, Мендеяр, Къучар ва маса тухумар яшамиш жезвай.
1886-йисуз тухвай переписдин делилралди, Векьелрин хуьре 91 майишат авай, 472 кас (251 итим ва 221 дишегьли) яшамиш жезвай.
1929-йисуз — 495 кас (240 итим ва 255 дишегьли). Хуьр куьч жедалди ана 120 майишат авай.
1930-йисуз хуьре школа эцигна. Адан сифте заведующийвиле, гьа са вахтунда муаллимвилени машгьур просветитель-арабист, гуьгъуьнлай районда сифтебурукай яз Ленинан орден къачур Сейфудин Гьажиева кIвалахнай.
Ватандин ЧIехи дяведин йисара хуьряй 200 кас итимар фронтдиз фена, Ватандин азадвал патал душмандихъ галаз кьиле фейи женгера иштиракна, жуьрэтлувилер къалурна. Абурукай 73 кас женгера игитвилелди телеф хьана.
Гзаф дишегьлийри, яшлу ксари ва аялри дяведин йисара колхозда югъ-йиф талгьана кIвалахна, гьукуматдин тапшуругъар кьилиз акъудна, фронтдиз техил, як, чIем ва маса шейэр ракъурна. Дяведин йисара фронтдиз гайи куьмекдай “Красный партизан” колхоздин зегьметчийриз кьве сеферда И.В. Сталиналай чухсагъул лугьузвай телеграммаяр хтанай.
1959-йисуз яшамиш жедай чка хкягъунин жигьетдай векьеларвийрин вилик регьят тушир месэла акъвазна: садбуру гьана амукьун кьетIна, масабур Кьасумхуьрел, Алкьвадрал, Дербентдиз, Белиждиз, хуьруьнвийрин чIехи пай лагьайтIа, Кьулан СтIалдал куьч хьана, кIвалер эцигна, бинеяр кутуна.
Шадвал кутадай карни ава: виликдай ЯркIи пата чIехи, девлетлу, гуьрчег хуьрерикай сад хьайи Векьелрин хуьр эхиримжи йисара кIвачел ахкьалдарзава, куьгьне хуьруьз жегьил хизанар хквезва, кIвалер эцигзава, мал-лапаг кутазва. Алай вахтунда хуьре 10-далай виниз яшайишдин кIвалер эхцигнава, ана туьквенар, кафе, мугьманхана кардик ква. Хуьре малдарвилин чIехи комплекс эцигунин проектни уьмуьрдиз кечирмишзава.
Векьелрин хуьруьз физвай шегьре рекье къир цанва, хуьруьн мулкунал районрин уртах пожарный частни эцигнава.
Хазран Кьасумов
