Незвай тIуьнрилай, тIебиатдин шартIарилай аслу яз, инсандин беденда зегьерлу, зиянлу шейэр кIватI жезвайди ва и карди сагъламвилин гьал чIурзавайди сир туш. Амма бязи майваяр ва емишар дуьзгуьндаказ ва вахт-вахтунда ишлемишиз хьайитIа, азар арадал къведай мумкинвилер амукьдач ва иммунитетди квез чухсагъул лугьуда.
Серг
Серкин са силихда 400-далай артух (!) менфятлу шейэр ава. Абуру ивидик квай “чIуру” холестериндин кьадар тIимиларзава ва дамарар михьи ийизва, мультиформный глиобластомадин (кьилин мефтIедин виридалайни гзаф гьалтзавай ва “пехъи” жуьредин рак азар) клеткаяр тергзава, гьакIни ада дифтериядин, туберкулездин палочкаяр ва хуквадин язва азар арадал гъизвай “хеликобактер” бактерияр тергзава, беден михьзава. Ада бедендиз вирусрихъ галаз женг чIугваз куьмек гузва, азад радикалар тIимиларзава.
Сенжефил
И дувулдик гзаф кьадар C, B1, B2 витаминар, аминокислотаяр, гьа жергедай яз инсандин сагъламвал патал гзаф къиметлу лейзин, треонин, метионин, валин, фениланин ква. Халкьдин медицинада сенжефил (имбирь) са жерге азаррикай сагъар хъувун патал ишлемишзава. Сенжефилди хуквадин кIвалах гуьнгуьна твазва, бедендай зегьерлу шейэр акъудзава. Адакай иллаки сивихъ къведайла куьмек ава, ада гьакIни иштягь ачухарда.
Сенжефилди мекьивилелай жезвай азаррикай лап хъсандиз хуьзва. Ам тIуьниз ишлемишуни жигеррин бронхияр михьи ийида. Беденда авай воспаленидин вилик пад кьун патал сенжефилдикай лап хъсан куьмек жезва. Ам гьакIни бронхийрин астма азардикай сагъарун патал ишлемишзава. Ада дамарар сагъарзава, михьзава, ивидик квай холестерин тIимиларзава, иви лахта хьунин вилик пад кьазва. Сагъламвал патал иллаки хийирлу и набататдикай гьакIни кIегьебар тIадайла, артрит, артроз азарар сагъардайла куьмек жезва. Къейд ийин, эхиримжи вахтара сенжефил рикI алаз дишегьлийри яхун хьун патал ишлемишзава.
ЧичIек
Адан асул менфятлувал ам я хьи, чичIекдин эфирный ягълуйрик гзаф кьадар фитонцидар ква. И шейэривай гьатта са шумуд секунддин вахтунда гзаф кьадар бактерияр ва грибокар рекьиз жезва. Идалайни гъейри, чичIекди тIур шей иливарунин гьерекат, адак квай хийирлу шейэр бедендиз менфят жедайвал агакьарунин кIвалах хъсанарзава, иштягь ачухарзава. Майвадик квай гзаф кьадар серади лагьайтIа, беденда авай зарарлу шейэр нетижалудаказ терг ийиз куьмекзава.
Сарукуьк
Индиядай тир къати хъипи рангунин и суьрсетдихъ аламатдин алакьунар ава. Адавай беден гзаф кьадар зегьерлу шейэрикай, гьатта аллергенрикайни кваз михьи ийиз жезва. Сарукуьк (куркума) беден жегьиларун патал лап хъсан шей яз гьисабзава, гьикI лагьайтIа ада инсандин метоболизм къайдада твазва. Адак тIебии тир антисептикар, антиоксидантар, витаминар ва са жерге маса менфятлу шейэр ква. Сарукуькдиз тIебиатда арадал атанвай антибиотик лугьудай тIвар ганва, вучиз лагьайтIа, адахъ микробрихъ галаз женг чIугвадай, воспаление акъвазардай алакьунар ава.
«Лезги газет»
