За школада кIвалахиз 50 йисалай алатнава. Жува мектебда кIелай (1957-1968) ва кIвалахиз эгечIай сифте йисарив гекъигайла, алай вахтунда кIелунин система чир тежедайвал дегиш хьанва: чарх 90 градусдин маса патахъ элкъвенва.
Месела, алатай девирда тарсарай агакь тийизвай аялар гьа авай классда кьве йисуз тадай. “2”-дакайни аялриз акьван кичIедай хьи, абур тарсарин арада авай ял ядай вахтундани кваз ктабар гваз, бурбур къачуна, ганвай тарс тикрар ийиз жедай. КIелунин йисан эхирдай классдин руководителри гьахъ-гьисабар ийидайла, 2-йисуз амукь тавунвай аялар авай классар тек-туьк жедай. Зи рикIел алама, са сеферда чи Гилийрин школада кьвед лагьай йисуз амукьай аялрин тамам са класс хьанай.
1966-1967- йисара за Огнида рушарин интернатда кIелзавай. Зун авай 9 “г” классдин рушарин чIехи пай кьвед лагьай йисуз кIел хъувун патал амукьнай.
Гила? Алай вахтунда гьикI я? Низ чир хьурай им шумуд лагьай йис ятIа, чи школада кьвед лагьай йисуз кIел хъувун патал классда тунвай аялар амачиз?! Яраб вири аялрикай “вундеркиндар” хьанва жал?! Гьелбетда, ваъ! Тарсарин арада авай ял ядай вахтунда, хатадай хьайитIани, гьич са аялдин гъилени ктаб аваз аквазмач. Вучиз кьада кьван, чизва хьи: я “2” ядач, я классда садни амукьдач. Аялар классда кьве йисуз тадай ихтияр амач лугьуз гьарфар тийижирбур 5-классдиз акъатзава. Мусибат!
Зи ихтилат алатай девирда са аял кьве йисуз гьа вич авай 2-классда амукьуникай я. Ибур тахминан 1958-59-йисар тир. Шагьназара 2-классда кIелзавай — гьакI ктабдай кIелзавай, амма суьгьбет хъувун, хуралай чирун, математикадай пример гьялун — 0 (ноль). Шагьназаран чIехи диде Секне ктIай куьгьне адетрин къармахра амай савадсуз дишегьли тир. Адан акьулдалди, кIелиз чир хьун — им са еке агьвалат тир. Айиб жедач — адан девирда кIел-кхьин чизвайбур анжах фекьияр тир эхир. Гила…
Адан хтулди ктаб кIелзава. Адан вилерай хтул Шагьназар «алим» тир. Хтулди ктаб кIелдайла, пагь, Секне диде адаз гьейранвилелди килигдай. Ингье алахьай цава гугрумна. Секне дидедин япарихъ Шагьназар кьвед лагьай йисуз гьа авай классда амукьнава лагьай хабар галукьна. Вичин кьилел алай шуткьу са гьал тIарамар хъувуна, ада Шагьназаран муаллим Пиралидин кIвалихъ еримишна.
— Я гьа чан кьей чан, — лагьана ада муаллим аквазмазди, — на зи аял классда тунва? Куьн патахъай? Гьи ктаб кIантIани гъваш кван. Ктабрин гьи чин кIантIани ахъая. Яд гала-а-а-а-й хьиз кIелзавачтIа, килиг. Ваз мад вуч кIанзава, келле чкIай кас?! Зун райондиз чIехидан патав фидани, пай атIай кас?! Ваз чирдайди чирда.
Къвана гьа-а Секне дидедин къаргъишар Пирали муаллимдин кьилел…
Агь, Секне диде. Ваз алай девирда яшамиш хьун кьисмет хьанач. 5-классдиз акъатзавай гьарфар тийижир аялрин арада ви яд гал-а-а-ай хьиз кIелзавай хтул Шагьназар 2-классда амукьун анихъ амукьрай, адан тIвар Гьуьрметдин кьулунал жедай. Гьайиф, гьайиф…
Фазила Абасова
