Жумартлу Аллагьди Вичин лукIа­риз гьар жуьредин няметар-пишкешар гузва. Ада чаз суваб артух жезвай пак вахтар тайинарна ва гьа вахтарикай сад Ша’бан варз я. 2020-йисуз Ша’бан варз тахминан 25-26-мартдилай гатIунда.

Ша’бан варз адалай кьулухъ къвезвай Рамазандин вацраз гьазурвал акун патал ишлемишун чи кьилин къастарикай сад хьана кIанда. Ша’бандиз ибадатар ийиз вердиш хьайила, Рамазандиз абур ийиз регьят жеда. Дуьньядинни Эхиратдин вири крарал гьалтайла, чаз виридалайни хъсан чешне чи рикI алай Мугьаммад Пайгъамбар (къуй Аллагьдин патай салават ва саламар хьурай вичиз) я. Гьавиляй чун ада вич Ша’бандин вацра гьикI тухванатIа килигин.

Пайгъамбарди (къуй Аллагьдин патай салават ва саламар хьурай вичиз) сувабдин сивер хвейи къайдадикай адан уьмуьрдин юлдаш Айшади (къуй адалай Аллагь рази хьурай) ахъайзава: “Му­гьам­мад Пайгъамбарди (къуй Аллагьдин патай салават ва саламар хьурай вичиз) гагь-гагь а къайдада акъваз тавуна сивер хуьдай хьи, гьатта чна мад ада сивер хуьн акъвазар хъийидач лагьана ­фикирдай. Амма гагь-гагь ам сивер хуьн ­та­вуна яргъал­ди акъваздай, чна гьатта ада мад сив хуьн хъийидач лагьана фикирдай. Рамазандин вацралай гъейри маса са вацрани Мугьаммад Пайгъам­барди (къуй Аллагьдин патай салават ва саламар хьурай вичиз) кьиляй-кьилиз сив хвена заз акурди туш ва гьакIни ада Ша’бан вацра кьван маса са вацрани гзаф сивер хвена заз акунач” (Бухари, Муслим).

Са сеферда Анас асгьабди (къуй адалай Аллагь рази хьурай) Пайгъамбардивай (къуй Аллагьдин патай салават ва саламар хьурай вичиз) хабар кьунай: “Рамазандин вацра сивер хуьнилай алатайла, гьи сив хуьн къиметлу я?” Пайгъамбарди (къуй Аллагьдин патай салават ва саламар хьурай вичиз) жаваб гана: “Ша’бандин вацра Рамазандин варз виниз акъу­дун патал (гьуьрметдай) хуьзвай сивер” (Тирмизи).

Регьимдин йиф

Бараатдин йифекай Мугьаммад Пайгъамбарди (къуй Аллагьдин патай салават ва саламар хьурай вичиз) икI лагьана: “Ша’бан вацран юкьвариз (15-йифиз) Аллагь-Таала Вичин махлукьатриз килигда (регьим ийида), имансузрилай ва муъминар такIанзавай инсанрилай гъейри, виридалай гъил къачуда” (ТIабарани, Ибн Гьиббан, сагьигь). Ихьтин няметдикай хкат тийидайвал, чаз мусурманар кIан хьун ла­зим я. ГьакIни Аллагьдивай жуван гу­нагь­рилай гъил къачун тIалабна, туба авуна ва чун хъелзавай инсанрихъ галаз меслят­ хъхьун герек я.

Маса гьадисда лагьанва: “Ша’бан вацран юкьв хьайила, Аллагь Вичин махлукьатриз килигда (регьим ийида) ва муъминрилай гъил къачуда, имансузриз вахт гуда (туба ийидай, кечмиш жедалди), рикIера такIанвал авайбур тада, гьатта а такIанвал чпин рикIерай акъуддалди” (Байгьакъи, гьасан гьадис).

Нетижа кьазва

Инсанди ийизвай амалар гьар юкъуз, гьар гьафтеда ва гьар йисуз Аллагьдал агакьзава. Яни йикъан, гьафтедин ва йисан нетижа хьиз.

Гьар йикъакай рахайтIа, Пайгъамбардин (къуй Аллагьдин патай салават ва саламар хьурай вичиз) гьадисда лагьанва: “Йифиз ва юкъуз­ куьн (жинеррикай…) хуьзвай кьве десте малаикар ава. Абур экуьнин ва рагъдандин кпIарал вири санал кIватI жезва, ахпа цIийиз атайбур акъ­ваззава, муькуьбур, яни адахъ га­лаз йиф авурбур цаварал хкаж жезва ва Аллагьди абурувай хабар кьазва (Вичиз лап хъсан чизватIа­ни): “Гьихьтин гьалда ту­на куьне Зи лукIар?” Малаикри жаваб гуда: “Чун абурун кьиливай хъфидайла, абуру капI ийизвай ва абурун кьилив атай­лани, капI ийизвай” (Бухари). Ибур кпIар ийизвайбурукай ла­гьан­вай гафар я. Бес капI тийизвайбурукай абуру вуч лугьузва? Ша чна вахт-вахтунда ферз тир кпIар ийин, гьуьрметлу мусурманар! И дуьнья са фана багъ я.

Гьар гьафтеда амалар хкажзавай къайдадикай Абу Гьурайради (къуй адалай Аллагь рази хьурай) ага­кьар­­навай гьадисда лагьанва: “Адаман (алейгьи ссалям) ве­лед­рин (инсанрин) амалар гьар жуьмя йифиз, яни хемис йикъан нянихъ (мусурман­рин календардай йиф сифте къвезва) Аллагьдал агакьарзава ва Ада виридан амалар кьабулзава, анжах мукьва-кьиливилин ала­къаяр атIанвайбу­рулай гъейри” (Агьмад, сагьигь). Мукьва-кьилийрихъ галаз авай ала­­къа чIурун виридалайни еке гунагь­ри­кай сад я. Ам себеб­ яз чна ийизвай хъсан ама­лар — кпIар, хуьз­вай сивер, са­да­кьаяр ва икI мад Аллагьди кьабул та­вун мумкин я. Гьавиляй гьатта жувак тахсир квачиз хьайи­тIани, мукьвабурухъ галаз меслят хъхьухь. И кар квез и дуьньяда ва Эхират­дани хийир я.

Йисан амалар агакьзавай варз Ша’бан­ я. Усама бин Зайда (къуй адалай Аллагь рази хьурай) Пайгъамбардивай (къуй Аллагьдин патай салават ва саламар хьурай вичиз) жузуна: “Я Расулуллагь, вуна Ша­’­­бандиз хуьзвай кьван (сувабдин) сивер­ маса варцара хвена заз акунач”. Пайгъамбарди (къуй Аллагьдин патай салават ва саламар хьурай вичиз) жаваб га­на: “Ам Ражабдин ва Рамазандин арада авай, инсанри фикир тагузвай варз я. Ам амалар алемрин Реббидал хкажзавай варз я, гьавиляй заз зи амалар зав сив гвай вахтунда хкажна кIанзава” (Насаи, сагьигь).­

ГьакIни Ша’бан Рамазандиз ахъа хьайи сивер къаза хъийидай эхиримжи мумкинвал я, къаза тахвуртIа (мумкинвал авайда), гунагь жеда ва жерме къведа. Мусурманрин диде Айшади (къуй адалай Аллагь рази хьурай) лагьана: “Зи хиве гьатай Рамазандин сивер завай Ша’бан жедалди хуьн хъийиз жезвачир, анжах гьа Ша’бандиз къаза хъийизвай” (Бухари, Муслим).

Къуръан кIелун

Салмат бин Кугьайла лагьана: “Ша’бан­ Къуръан кIелдайбурун варз я”. Яни Ша’бандиз Къуръан гзаф кIе­лай­ла, Рамазандин вацра ам генани гзаф, регьятвилелди кIелиз жеда ва адан ширинвал гьиссда.

Кьвед лагьай паюна сив хуьн

Рамазандин вацралди вич зайиф жез кичIезвай касдиз Ша’бандин вацран кьвед лагьай паюна сив кьадай ихтияр авач. Эгер Ша’бандин вацран гьа сифтедилай башламишна, галаз-галаз сивер кьун тавуртIа, вацран кьвед лагьай паюна абур кьун къадагъа я. Месела, Ша’бандин вац­ран сифтегьан цIувад юкъуз сив кьур касди, эгер цIуругуд лагьай юкъуз ам ахъаяйтIа, адаз вацран эхирдалди са юкъузни сив хуьн кутугнавач. А къадагъа себеб авачиз хуьзвай сивериз талукь я. А вахтунда идалай вилик ахъа хьайи ва я кафарат-сив (жерме) хвейитIа жеда. Йисан къене гьафтедин ислен ва хемис йикъариз сив кьадай адет авай ксариз, Ша’бандин юкьварилай алатайлани, сивер кьадай ихтияр ава.

Къуй Аллагьди чаз пак варцарикай жезмай кьван хийир хкуддай мумкинвал гурай!

Гьасан  Амаханов,

“Ас-Салам” газетдин редактор