Дуьньядин тарихда, гьикьван вахтар алатайтIани, рикIелай алудиз тежедай вакъиаяр хьана. Абурукайни сад Ватандин ЧIехи дяве я. ЧIехи несилдин векилриз хъсандиз чизва и мусибатдин дяведа фашизмдал гъалибвал къазанмишун патал чи бубайри гьихьтин магьрумвилериз, четинвилериз таб ганатIа! Жуван тарих чир хьуни, рикIел хуьни руьгьдин жигьетдай инсанриз еке къуватар гузва. Къвезмай несилар, гележег патални чна а дяведин вакъиаяр рикIел хуьн лазим я. Вахтар алатзаватIани, 1418 юкъуз кьиле фейи къизгъин, ивияр экъичай, миллионралди инсанрин рикIериз тIарвал гайи женгер, чи бубайри, стхайри, Яру Армиядин аскерри къалурай кьегьалвилер инсанрин рикIелай алатдач.
Дяведин женгер кьиле феначтIани, Дагъларин уьлкведин гьар са хизандизни ада магьрумвилер, дердер-гъамар гъана. Агъзурралди инсанар телеф хьана. Дяведилай гуьгъуьниз гзаф хизанра хендедаяр, етимар, набутар амукьна. Къе чан аламай бязи фронтовикрин беденрикни гуьллейрин, минайрин кIусар кума.
Ватан хуьз гъвечIи хуьр тир Хуьрелдилайни жегьил итимар фена. Фашистрин Германиядин винел къазанмишай гъалибвилик зи улу-буба Ремиханов Рагьимхан Керимхановичан пайни ква.
Р.Ремиханов 1918-йисуз Кьасумхуьруьн райондин Хуьрелрин хуьре дидедиз хьана. Школа куьтягьай жегьил Дербентдин педагогвилин училищедик экечIна. Ина адахъ галаз санал Дагъустандин халкьдин шаир СтIал Сулейманан хва Мусаибани кIелзавай. Училище куьтягьай 1939-йисуз жегьил муаллим кIвалахиз Хив райондин ЗахитIрин хуьруьз рекье туна. Ина ам эвленмшни хьана. 1941-йисан 26-мартдиз Ремихановаз Яру Армияда къуллугъиз эвер гана. КIвале жегьил свас ва гъвечIи аялни туна, ам буржи кьилиз акъудиз фена. Дяве башламишайла, ам сержант тир, ада лишанчийрин (стрелковый) 1331-полкуна къуллугъзавай. Полкунин аскерри Туапсе шегьер душмандикай азад ийидай женгер тухузвай.
Улу-бубади гагь-гагь чаз вичи иштиракай женгерикай, ацалтай четинвилерикай ахъайдай. Ада рикIел хкайвал, нубатдин женгина абур недай суьрсетни гумачиз, гьалкъада гьатнай.
Туапсе шегьер азаддай вахтунда адан кьилел ихьтин дуьшуьшни атана. Улу-бубадал залан хер хьана. Са бубат секин хьайила, хер хьанвайбур хутахиз башламишна. Гьа и арада улу-бубадин патав жегьил аскер атана ва лезги чIалалди рахана: “Регьимхан муаллим, ви гьал гьикI я?” КилигайтIа, и гада улу-бубади кIвалахай ЗахитIрин хуьряй тир. Вич-вичикай квахьзавай ва залан хер хьанвай муаллим акурла, ада, хъуьчIуькай хкудна, улу-бубадив хъукъванвай фан кIус жакьваз туна. Ахпа хер алай чкаяр кутIунна, вичин кIулаз яна, медсанбатдиз хутахна. Вич-вичел хтай улу-буба госпиталда авай. Хирер сагъар хъийиз, ам Тифлис шегьердин 1287-нумрадин госпиталдиз рекье туна. Ина сержантдиз са шумуд операция авуна. Адан бедендин чапла патаз, гуьлле галукьна, еке хасаратвал хьанвай. Операция авур духтурри адан руфунин са пад атIана. Касдин пакун са шумуд кIарабни ханвай.
Са шумуд вацра госпиталда къаткай улу-бубадикай амукьайди хамни кIарабар тир. 1943-йисан 15-июндиз ам армиядай ахъай хъувунай.
Улу-буба дяве жедалди вилик викIегь ва къуватлу гада тир. Ада садра рикIел хкайвал, педагогвилин училищеда кIелдайла, физкультурадин тарсуна улу-бубади гадарай диск спортдин майдандилай фена, садан кIвалел алукьнай. КIвалин иеси атана, “куьне зи кIвал ацадарна” лугьуз къал акьуднай. Бахтунай хьиз диск инсанрал алукьначир. Ингье гьа ихьтин къуват авай касдикай дяведи набут авуна.
Гьа и йисан сентябрдилай ада хайи хуьруьн школада кIвалах давамарна. Идалай гуьгъуьниз ада Гилийрин хуьруьн школадин директорвал авуна. Пенсиядиз фидалди, ада Хуьрелрин 8 йисан школада дидед чIалан тарсар гана.
Дяведай хтайдалай гуьгъуьниз улу-буба кьвед лагьай сеферда хизан кутуниз мажбур хьана. Сифтегьан адан паб рагьметдиз фенай. ЦIийи хизанда адаз 8 аял хьана. Къе абур гьар сад чпин хизанрин, кеспийрин иесияр я. Адан веледриз хуьрени, кIвалахзавай чкайрани еке гьуьрмет ава.
Рагьимхан Керимхановичан ученик, тежрибалу педагог, хуьруьн агъсакъалрин советдин председатель Гьажиметов Къазимета рикIел хкизва: “Рагьимхан муаллимдиз вичи тарс гузвай аялар пара кIандай. Тарсарикай азад вахтунда ам вичин хер алай гъилни кваз такьаз, колхоздин никIериз, багълариз фидай, майишатдиз куьмекар гуз. Ам вичин пешедал рикI алай ва муаллимвилин кеспи хъсандиз чидай пешекар тир. Адан кIанивал себеб яз зунни дидед чIалал ашукь хьана. Ада тухузвай гьар са тарс са машгъулат, тарихдиз, милли медениятдиз сейр авун тир. Аялрини адаз пара гьуьрметдай. Коллективда кIвалахзавай жегьил муаллимривни адан патай гьамиша герек куьмек агакьдай. Гьавиляй ам къени хуьруьнвийрини, ученикрини хушвилелди рикIел хкизва”.
ВикIегь лишанчи 1996-йисан 2-февралдиз рагьметдиз фена. Ватан душмандикай хвейи кьегьал рухвайрин тIварар эбеди я. Улу-буба гьамиша чи рикIера амукьда.
Шекер Рагьимханова
