Заманайриз сиягьат

Инсанрин уьмуьр вири девирра, махаралдини хкетралди хьиз, жуьреба-жуьре риваятралдини девлетлу я. Ингье абурукай сад.

СССР-дин девирда зун зи рагь­метлу уьмуьрдин юлдаш га­лаз Азербайжан ССР-дин (гилан Азербайжан Республика) Дивичи райондин дагъ галай патан мулкара авай “Гала алты” (“Къеледин кIан”) санаторийдиз ял ягъиз фенай.

Дагъдин ценерив гвай, тамун юкьва авай, а чIавуз Вирисоюздинди тир а санаторий, дур­кIун­ра авай къванер цIурурдай гзаф менфятлу целди хьиз, гуьлуьшан тIебиат­дал­дини машгьур тир.

Гила зун жуван ихтилатдин квайни-квай чкадал, мана — макьсаддал акъвазда.

Путевкаяр гвачиз жуван хар­жи­далди фенвай чна санаторийдин мукьув гвай Мишриф хуьре Къадир лугьудай са касдин кIвал кирида кьуна. Вич залай яшариз чIехиди тир ада хуьруьн мектебда тарсар гузвай. Вижевай суьгьбетчи тир Къадир муаллимдиз чкадин ва гьакI къадим Дербентдин тарихни хъсандиз чидай.

…Санаторийдин вини кьилихъ галай дагъдин кIукIни-кукI­вал дегь заманайрин къеле алай. Анин тIварни “Чираг-геле” — лезги­ чIалалди — “Чирагъ-къеле” тир.

— Ваз чидани, Нариман стха, а вини къеледиз (тIуб туькIуьрна къалурна), “Чирагъ-къеле” вучиз лугьузвайди ятIа, за маракьлувал къалурайла, хабар кьуна, — Къадир муаллимди, — яб це, за куьрелди ихтилатда.

…Гзаф виш йисарин заманайра чкадин ханлухдинни а вахтара Дербент идара ийизвайбурун арада мягькем алакъаяр аваз хьаналда. Хатасузвал хуьнин барадайни.

Кьиблепатахъай и чкайриз душманрин кьушунар къведайла, Дербентдин “Нарын-къеледани” хабар хьун патал Диви­чидин хандин везир — векилри а ви­ни дагъдал алай къеледин къавал зурба цIаяр хъийидай лугьуда. Гьавиляй къеледин тIвар­ни “Чирагъ-къеле” хьайиди я. Чкадин  риваятра гьа икI лугьузва, — акьалтIарна вичин суьгьбет Къадир муаллимди…

…Жув тарихчи туширвиляй зун и кардин геле гзаф къекъвенач. Амма ихтилат зи рикIел къе­ни хъсандиз алама. Килиг садра, инсанри дегь заманайра садбуру садбурун мукъаятлувал, саламатвал гьикI хуьзвай­тIа, — фикирзава за.

— Бес гила акI вучиз туштIа?

Нариман  Къарибов