РикIел хкунар
Буба Саиджамал, вичин жегьил девирда Кьасумхуьрелни кIвалахар ийиз, дуьньяда вуч хабарар аватIа, фад ван жедайбурукай сад тир. Адахъ гзаф хуьрера ярар-дустарни авай. Са гафуналди, мугьманриз чи кIвалин ракIарин кьве хелни ачух тир. И кар заз пара хуш тир, гьикI хьи мугьман атайла, хизандикни шадвал акатдай, къулални кьериз жезвай хуьрекар къведай.
Бубани, пад-къерех акур, халисан суьгьбет ийиз чидай, бажарагъ авай инсан тир. Ам алай кимел вирида кисна яб акалдай.
Заз жуваз цIийиз ван атай гафарин ибарадикай ихтилат ийиз кIанзава.
Дагъустандин госуниверситетдин филологиядин факультет акьалтIарна, райондин “Коммунизмдин гатфар” газетда къуллугъ ийизваз, хуьруьн школадиз, тарсар гуз хтанвай 1974-йис тир. Закай муаллим хьанваз, шадвал квай бубади, нянин хуьрек тIуьрдалай гуьгъуьниз, мубаракна, ихьтин гафар лагьана:
— Цавай аватна, жагъанвай бахт я им ваз, чан хва. Гила зи рикIизни си тIимил кьван регьят хьана. Жувни тербиялу инсан жедай, жувани чи бубайрин къайдада, аялриз тербия ва чирвилер гудай кIвалах хьана.
— Чан сагърай, буба, ви тапшуругъар за кьилиз акъудда. Амма “цавай аватна, жагъай бахт” — ам гьихьтинди я? — хабар кьунай за.
— Бахтар, гьар жуьре ава, чан хва: жуван чандал цIай кана, чирвилер къачуна, жагъай бахт сад ава, масад — са ни ятIани куьмекна, жагъанвай бахт. Абурун жуьреяр гзаф ава. И цавай аватна жагъай бахтни ава гьа, зун гьадал акъвазда. Ам заз Кьасумхуьрел хьайи нубатдин са межлисдал ван атайди тир.
— Гьина ва гьикI? — суал гана за.
-Тади къачумир. Зун Кьасумхуьрел са гъвечIи къуллугъдал алаз, ина жезвай вири мярекатра иштирак авур кас я. И сеферда, Кьасумхуьруьн жуьмя мискIиндин вилик, патарилайни гзафбур атанваз, къурбанд сувариз талукьарнавай еке мярекат тир. Зун мярекат тухузвайбурун мукьув гвай. Ам кьиле тухузвай и мискIиндин имамди къурбанд сувариз талукь яз са шумуд гаф лагьана:
— Азиз мусурман стхаяр! Къе Куьре округда къурбанд сувар кьиле тухудай межлисда чаз виридаз багьа алим Гьасан эфендиди иштиракзава. Ша чна, гурлу капар ягъунивди, адаз гаф гун! — И ван хьайи жемятдикни шадвилин гьиссер акатна, Гьасан эфендидикни. Ам и мукьвара Бакудай хтанвайди тир.
— Гьуьрметлу мусурман стхаяр ва инал кIватI хьанвай вири инсанар. Ихтияр це заз жуван патай квез и сувар мубаракдай. Суварин гьакъиндай рахун патал гаф заз машгьур алим Абдул-Гьамид эфендидин хва Абдул-Фетягьаз гузва. — И гафар лагьана, ам Фетягьахъ элкъвена:
— Къарагъ, стха, ваз, цавай аватна, жагъанвай бахт я устадвилелди рахун. Заз а бахт жуван чандал цIай кана жагъанвайди я. Къурбанд суварин тарихдикай ва метлеблувиликай суьгьбет ая.
— Абдул-Фетягьахъ Аллагьдин патай ганвай ширин сес ва суьгьбет ийидай алакьунар авай.
— Гьуьрметлу Куьре округдин агьалияр, инал заз еке гьуьрмет авуна, рахадай мумкинвал гана. Гьасан эфенди алай чкадал заз рахазни четин я ва, жавабдарвални артухди ятIани, и суварин гьакъиндай жуваз чидай кьве гаф лугьуда.
Жемят яб гуз акъвазнавай. Абул-Фетягь эфендиди и суварикай гегьенш суьгьбет авуна. Мярекат яргъалди кьиле фенайтIани, вирида Абдул-Фетягь эфендидихъ яб акалзавай. Заз ван хьайивал, Алкьвадар Гьасана, Бакудиз ва маса чкайриз фидайла, вичихъ галаз Абдул-Фетягьни тухудалдай.
Гила хквен чун ви кIвалахрал, — давам хъувуна бубади вичин ихтилат. — Вуна са куьруь вахтунда, са жерге пешейрай кIвалахар авуна. Армиядиз фена, уьмуьрдин укIуь-цуру акуна. Вуна Кьасумхуьруьн юкьван школада кIел хъувуна, ам акьалтIарна. Ахпа вун, Туьркменистандин “Къара-Къум” къанал эгъуьнзавай вилаятдиз акъатна. Анай хтана, жуьреба-жуьре хаталу чкайра кIвалахрал хьана. Месела, вун токдихъ галаз алакъалу Кьасумхуьруьн цицIибрин станцияда кьилин механик хьана. Са шумудра токди яна. Ихьтин хаталу чкайриз килигайла, хайи хуьруьн къене, школадин муаллимвал жагъун — гьа им я за лугьузвай “цавай аватна, жагъанвай бахт”. Гъавурда гьатнани гила? Гила чешнелудаказ кIвалахиз алахъ!
Эхь, гьуьрметлу дустар, заз бубадикай даях хьана, ада тур рекье за кIвалахни ийизва. Лайихлу пенсиядиз фена, ял ядай рикI захъ авач. Гьамиша кIвалахдик ква.
Сажидин, шаир,
Россиядин писателрин Союздин член,
РД-дин культурадин лайихлу работник
