Инсандин сагъламвал гьавадилай, хъвазвай целай, незвай суьрсетдин еридилай аслу я. И гьава, яд, суьрсет михьиз хуьнин везифадив чун гьикI эгечIзава?
Эхиримжи вахтара чи гьукуматди и месэла рикIивай гъиле кьунва. Зирзибил гадардай полигонар, са-садахъ ийидай заводар кардик кутунва. Дагъустандани зирзибил сад-садахъ ийидай 5 полигон эцигун къарардиз къачунва. Чи хуьрера и кар гьикI кьиле физва?
Мисал яз, чи Гилийрин хуьре 2019-йисан январдилай зирзибил гьакъидихъ, гьар са нефесдилай 37 манатдихъ тухун патал трактор кардик кутунва. Трактор 4-5 йис виликни кардик квай, амма и кар пулсуз тир. 2019-йисуз хьиз, гьар гьафтеда ваъ, сад ва я кьве гьафтедилай къвезвай. 2020-йисан сифте йикъалай трактор хтанач. Февралдилай ам мад кардик акат хъувуна. Январдиз трактор тахтунин себеб, малум хьайивал, инсанри пул тагун тир. Тагунин себеб вуч хьурай?
Советрин Союздин девирда “Ленинский” совхоз чи районда вири рекьерай 1-чкадал алай: гьам багъманчивилин хиляй, гьамни — малдарвилин. Хуьруьн жемятдиз виридаз кIвалах авай. Советрин Союз чкIана — совхозарни чкIана. Гилийрин и кьил, а кьил авачир чилер арендайриз — хсусиятриз элкъвена. Арендаяр кьадай мумкинвал тахьай жемятдин кьадар кьурбурулай хейлин гзаф я. Нетижада бейкарар арадал атана. Аялрин пособийрални пенсийрал яшамиш жезвай, са гужуналди чпин кьил акъудзавай хизанри вацра 37 манат гьикI гурай? Зи фикирдалди, им гзаф я. Трактор гьар гьафтеда ваъ, ара гуз атайтIа, пулунин кьадарни тIимил жеда. Винидихъ зун бейкарбурукай раханва. Бес бязи агьваллу хизанри пул тагунин себеб вуч я?
Сад лагьайди, ихьтин хизанрихъ я кьатIунун, я фагьум, я къанажагъ авач. Кьвед лагьайдини, абурухъ са патахъайни жаза агакьзавач. Пул тагун патал бязи хизанри виш багьна акъудзава: гуя абуру зирзибил трактордиз вегьезвач. Суал къвезва: бес абуру зирзибил гьиниз ийизва? Гьелбетда, ашкара я — яд физвай хвалариз, къарасуйриз, къубуйриз, фурариз, машинар гвай са бязи аннамазри — гьатта рекьин къерехриз.
Чи хуьруьн кьилихъай къубу физва. Яд атIайла, ана авай мусибат акурла, вай гьарай акъатда. Эй инсан! Гьинава ви ягь-намус?
Ваъ, ахьтиндаз инсан лугьуз жедач, ам…
Гилийрин сурарин кьилихъай шегьре рехъ фенва. Сурар, пIирер — даимбур, абурухъ гелкъуьн, михьидаказ хуьн гьар садан буржи я. Сурарин къене пад михьизва. Аникай зун рахазвач. Жугъундилай рекьихъ тир пад зирзибилри кьунваз аквада. Сураринни пIирен арада авай кIам хъуртаз элкъвенвай. Чи патай — чи хуьруьнбуру, а патай — Къуйсунрин жемятди зирзибил гьаниз гадарзавай. Трактор кардик кутурдалай кьулухъ зирзибил мад аниз гадарзавайди хьиз аквазмач. И кардин гьакъиндай за Гилийрин администрациядин кьил А.Мегьамедовахъ галаз суьгьбетна. Тестикь хьайивал, райавтодорди и кар гъиле кьунва ва зирзибил кIватIзава.
Са кардикай талгьана жедач: гьар субботникдиз чи Гилийрин школадин аялри а чкаяр михьзава. Аферин чпиз!
Эхь, зирзибилдин патахъай серенжемар кьабул тийиз туш. Амма абурал амал ийизвани? Исятдани бязи вахтара шегьре рекьин къерехда зирзибилдай ацIанвай пакетар пайда жезва. Ни гадарзава?
Са шакни алачиз, винидихъ галай хуьрерай къвезвай машинар гвайбуру. Зирзибилрилай гъейри, абуру кацер, кицIерни ахъайзава. Низ арза ийида?
Хуьруьн кьилихъ галай дагъларикай, ЧIуьгъвел тIулакайни рахун тавуна жедач.
Мукьвара Дагъустандиз Москвадай “трансформационный коуч, одитор” Любовь Форер мугьман хьана. Ахцегьиз физвай рекье ам чи хуьруьн кьилихъ галай ажайиб дагълари чпел желбна. (Идакай интернетдани кхьенва).
“Каппадокия” заз Туьркияда авайди яз чизвай, — кхьизва Форера. — амма Дагъустандани авайди заз якъин хьанва”. Ихьтин аламатдин гуьрчег, тамашуниз лайих тир машгьур надир дагълар гьакI вучиз гадарнавайди ятIа, аламат жедай кар тушни мегер?! Иниз туризмдин хел тешкилайтIа, хъсан я: бейкарбуруз — кIвалахни, Лезгистан дуьньядиз машгьурни жеда.
Анжах сифте нубатда и гуьзел дагълар зирзибилдикай михьна кIанда. Надир чкаяр, имаратар хуьн, абурухъ гелкъуьн чи гьар садан буржи я.
“Каппадокиядилай” винидихъ Чуьгъвел тIул экIя хьанва. 40-50-йисан вилик и чка там тиртIа, гила зирзибилри кьунвай кул-кусар я.
А.Мегьамедовахъ галаз авур суьгьбетдай малум хьайивал, “Каппадокия” дагъларни ЧIуьгъвел тIул райавтодордин работникри михьзава. Гьа икI, зирзибилдин патахъай закон кьабулнава. Эгер закон кьабулнаватIа, адал амал ийизни туна кIанда. Гьайиф хьи, гьелелиг чи уьлкведа кьабулнавай гзаф законар гьакI чарарал аламукьзава.
Фазила Абасова
