СтIал Сулейманахъ галаз ала­къалу вакъиаяр гзаф хьана, ам­ма халкь — махлукьат къарсурайбур — кьвед. Сифтегьан вакъиа 1934-йисан августдин вацра арифдар шаир­­ди СССР-дин писателрин сад лагьай съезддал “ХХ асирдин Гомер”  тIвар къачун хьана. А чIавуз ша­ир­дин ватандашри шадвиляй чпин кIва­черик чил гьисс хъувуначир.

Кьвед лагьай вакъиа, гьайиф хьи, шадлуди хьанач. Амни 2016-йи­сан мартдин вацра шаирдин музейдиз къанлуйри инсафсузвилелди цIай ягъун я. Адалди абуруз, бел­ки, зияратдиз элкъвенвай шаирдин музей, адан руьгь гьамишалугъ яз халкьдивай яргъа ийиз кIан­завай жеди.

Ваъ! Халкь тупламиш хьана, ада шаирдин патахъай авай кIани­вал садрани куьтягь тежедайди субутна. Инсафсуз цIу тур руьхъве­дизни икрамзавайбурун жергеяр къалин хьана. Музей — имарат арадал хкана!..

Зун жува регьбервал гузвай классдин аялар галаз алатай асирдин 80-йисара са шумуд сеферда Агъа СтIалдал шаирдин музейдиз мугьман хьанай. Гьам жув ва гьамни аялар патал — им лап важиблу кардиз элкъвенай, гьикI хьи, аялри, чпиз анаг туь­кIуьр­навай  къайда, ана авай экспонатар акуна лугьуз, дамахдай…

Музей кайи сифте йикъара заз аниз фидай мумкинвал хьаначир.

Гьа и мукьвара зун аниз, зияратдал хьиз, фена. Сулейман бубадин багъдин ва музейдин акунри, куьлуь къван вегьенвай рекьери, абурун къерехра тIваларикай хранвай чапарри рикIел куьгьне девирар хкизва. Гьа сад хьиз, ана алай аямдин цIийи­вилерни гзаф ава. АкI жезвай хьи, гуя куьгьне ва цIийи девирри, санал ацукьна, санал суьгьуьрлу суьгьбетарзава. Жувазни, абурун арада гьахьна, гуьзел рахунрин иштиракчи жез кIанзава…

Зун музейдихъ галаз таниш жезва. Беледди (музейдин къуллугъчиди) заз дарамат ва шаирдин багъ арадал хкай инсанрикай, музейда авай, чебни Сулейманахъ галаз алакъада хьайи ва шаирди вичи ишлемишай, са гьикI ятIани патарихъ акъатна амукьай ва гила инсанри элкъуьрна хканвай экспонатрикай галай-галайвал маналу суьгьбетарна. Ингье цIрай шуьшедай ацIанвай цIиб, рукварик акатна сагъдиз амукьай сят, Ахцегьай, Кьурагьай, Рутулай ва маса чкайрай хканвай кутар, куьгьне шаламар, чуьнгуьр, аса — гьар са затI! Зи фикирдиз и легьзеда атайди чи кIвале зи иранбубадилай чаз амукьай гапур хьана. Вучиз лагьайтIа, зи ирандидеди а гапурдин тарих гьа вичиз чидайвал чаз ахъайнай. А та­рихни Сулейман бубадихъ галаз алакъалуди тир.

— Зи апай Дадаш Куьре округдин КIарцIикIамар магьалдин Фиригърин ва патарив гвай хуьрерани гьуьрмет авай инсан тир, — суьгьбетнай зи ирандиде Айисата. — Гьуьрмет хьиз, адахъ яргъал хуьрерани чирхчирар, хванахваяр авай. Саки гьар юкъуз чи кIвале мугьманар жедай. Бязи вахтара абур йиферизни амукьдай.

Зи итим Дадашев Гьажимурада ахъайдай, — давамарзава суьгьбет ирандидеди, — адан тахминан 15 йис тирла, бубадиз къуьн-къуьне туна куьмекар гудай, векьер ядай, кIарасар хадай, мал-къарадиз килигдай. Са нянихъ, хипер парахдиз хъияна, кIвализ хтай гададиз, кьилел алай хипен бармак патав эцигна, бубадихъ галаз чай хъвазвай яхун, чина экв авай, яшар хьанвай хьтин итим акуна.

Бубади хва танишарна, ам СтIал Сулейман яз хьана. Иниз ам хъуь­тIуьн алафдин гуьгъуьниз атанвай. Бубади Сулейманаз вичин патай, са араба тик ацIурна, векьер ганай. Гьажимурад куьмек яз фенай.

— Агъа СтIалдал чун нисинилай са тIимил алатайла агакьна, — ри­кIел хкидай итимди. — Сулейман да­йиди тадиз алафар ичIирна, арабадикай хкудначтIани, яцарин вилик векьер вегьена, абуру недалди зун кIвализ тухвана. Фу тIуьна, чай хъвайидалай кьулухъ ам зун рекье хтунин къайгъуйра хьана”. “Пара-тIи­мил лугьумир, и пек алчударнавай кIарас шем я. Адал нафтни иличнава. МичIи хьайитIа, ам ваз экв я. Кьуьд я, рехъ я. Эгер вал жа­навур гьалтайтIа, и гапурди вун хуьда”, — лагьана, зал къакъа­ра авай гапурни яргъи авуна. Заз къачуз кIанза­вачир. Сулейман дайи алатнач, зун къачуниз мажбур хьана. “Ам са акьван багьа затI туш, амма итимдин чан ада багьаз хуьда. Ам ваз пишкеш хьурай”, — лагьанай шаирди жегьилдиз…

Иранбубадиз пишкеш яз гайи Сулейман бубадин гапур зи гъиле аваз 32 йис хьанва. Ада зун тарихдин вакъиайриз, “ХХ  асирдин Гомеран” нефесдиз мукьва ийизва.

* * *

СтIал Сулейман кечмиш хьайидалай инихъ (23-ноябрдиз) 80 йис алатнава. И макъала чна арифдар шаирдин руьгьдиз ва чIехи къаматдиз бахшзава.

Сулейман бубади са мус ятIани авур пишкеш, къе за аманат яз, гьадан тIварцIел элкъуьр хъийизва. Гьелбетда, багъиш авур затI элкъуьр хъувун чи дагълара айибдай кар я. Сулейман бубадин тIварцIин, яшайишдин, кардин битаввал патал, эгер айиб ятIа, за ам кьабулзава. Арифдардин руьгьдивай за ийизвай кардилай гъил къачун тIалабзава.

Агъа СтIал — Фиригъ.

Абдул Ашурагъаев, муаллим