Чи уьлкведин Яракьлу Къуватар баркаллу рехъ фенва. Малум тирвал, Октябрдин инкъилаб гьам къенепатан контрреволюциядин, гьам къецепатан империалистрин ажугълу аксивилел расалмиш хьана. Абуруз жегьил Советрин государство терг ийиз, буржуазиядинни помещикрин къайдаяр илитI хъийиз кIанзавай. Инкъилабдин къазанмишунар, цIийи къурулуш  хуьн патал  цIийи яракьлу къуватар герек тир.

1917-йисуз яракьлу восстанидиз гьазурвал аквадайла, рабочий классдин Яру Гвардиядин, революционный матросрин дестеяр­ тешкилна. Восстание гъалиб хьунин, Советрин власть хуьнин карда абуру кар кьетI ийи­дай роль къугъвана. Советрин жегьил республикадиз  гьа сифте йикъарилай къецепатай интервенциядин хаталувал авай, эвелни-эвел — империалист Германиядин патай.

1918-йисан сифте кьилерай ашкара хьана хьи, Яру Гвардиядин ва революционный матросринни солдатрин къуватар (вири анжах 150 агъзур кас) Советрин государство умудлудаказ хуьн патал лап тIимил я. Советрин  республика гзаф кьадар душманрикай яргъалди кьиле фидай женгера хуьн патал тешкиллу, низам-къайда авай яракьлу къуватар герек тир. Гьавиляй и важиблу кардив, энгелвал тавуна, эгечIна.

ЦIийи армия арадал гъун граждан дявединни къецепатан интервенциядин гзаф че­тин­ шартIара кьиле физвай. Экономика бар­батI хьанвай, ракьун рекьин транспорт къайдадик кумачир, армия ва шегьеррин агьалияр суьрсетдалди таъминарун лап муракаб месэладиз элкъвенвай. Армиядиз яракьарни парталар бес жезвачир. Тежрибалу военный кадрийрин патахъайни еке кьитвал авай. Куьгьне армиядин военный пешекарар асул гьисабдай контрреволюциядин патал алай. И ва маса четинвилерал куьгьне чиновникри, буржуазный интеллигенциядини савдагарри, винелай чеб хъсан къалуриз, кIвалах­диз кьецI гунни (саботаж)  алава хъжезвай.

Советрин власть малумарай гьа пакадин йикъалай кьилин военный управленидин центральный органар тешкилунив эгечIна. Вирироссиядин Советрин II съезддин къарардалди 1917-йисан 26-октябрдиз (8-ноябрдиз) кьиле В.Ленин авай Советрин Гьукуматдихъ галаз санал военный ва гьуьлерин крарин рекьяй  Комитетни тешкилнай. Адак В.Овсеенко (Антонов) Н.Крыленко, П.Дыбенко ва Н.Подвойский квай. Гьа йисан декабрдилай адаз военный крарай Наркомат лугьуз хьана­. 1917-йисан 19-декабрдиз (1918-йисан 1-ян­вар­диз) Наркоматда хьайи совещанидал цIийи армия арадал гъунин гьакъиндай къарар кьабулна. Гьа юкъуз Наркоматдин патав военный крарай Вирироссиядин коллегия тешкилна ва адан хиве рабочийринни лежберрин Яру Армия арадал гъунин везифа туна. 15(28)-январдиз В.И.Ленина гуьгьуьллувилин бинейраллаз Яру Армия тешкилунин гьакъиндай Декретдал къул чIугуна. Гуьгьуьллубурукай туькIуьрай Яру Армиядин пол­кари ва отрядри къенепатан контрреволюция пуьрчуькьарунин ва Германиядин чапхунчийриз  рум гунин карда еке роль къугъвана.

ИкI, Балтийский флотдин морякрихъ ва виликан пачагьдин армиядин инкъилабдин патал атай аскеррихъ галаз санал 1918-йисан­ февралдиз Псковдинни Нарвадин патарив Германиядин кьушунрин геллегьриз бар­батIдай хьтин ягъунар кьуна, абур кьулухъди­ гадар хъувуна. Нетижада душмандиз Петро­­граддихъ фидай мумкинвал ганач. Интер­вент­­­­рин аксина женгера агалкьунар хьайи ва Яру Армиядин сифте полкар арадал атай 23-февраль Советрин Армиядин ва гьуь­лерин­ дяве­дин флотдин югъ яз къейд ийиз баш­ламишна.

Амма гуьгьуьллубурукай арадал гъанвай час­тарин (1918-февралдиз абурун жергейра 100 агъзур касдилай гзаф авай) кьадарди а де­вирдин шартIарин истемишунриз жаваб гузва­чир, душмандин кьушунрин кьадар лап гзаф тир. 1918-йисан гатфаризни гатуз между­народ­­­ный ва къенепатан гьалар къизгъин ва хаталу­вал артух хьунихъ галаз алакъалу яз тешкил­лу массовый армия арадал гъунив эгечI­на­­, ар­­мияда къуллугъ авун гьар садан мажбу­ри пак везифа яз малумарна. 1918-йисан 8-апрел­диз В.Ленина волострин, уездрин, губернийрин, округрин военный комиссариатар тешкилунин гьакъиндай Декретдал къул чIугуна, абурун хиве армиядиз эвер гудайбур учетдиз къачунин, призывдин везифа­яр туна. 22-апрелдиз ВЦИК-ди 18-40 й­и­са­ра авай ксар военный рекьяй вердишарунин гьакъиндай декрет кьабулна. ИкI 1918-йи­­сан­ ноябрдиз Яру Армиядин­ жергейра авайбурун кьадар 5,5 миллиондив агакьна. Гьа йисан­ ноябрдиз къенепатан ва гарнизонный къуллугъдин уставар кьабулна, гуь­гъуьн­лай — полевой, дисциплинарный уставарни.

1918-1920-йисара армия идара авунин высший органар ва центральный военный аппарат тешкилна. 1918-йисан 30-ноябрдиз кьиле В.Ленин аваз тешкилай оборонадин Со­ветди уьлкведа жемиятдин, военный, ма­йи­шатдин рекьяй вири власть тамамвилелди вичин гъиле кьуна. Военный гьерекатриз регьбервал гун патал 1918-йисан 2-мартдиз Высший военный совет тешкилна. И йисан 2-сентябрдиз ВЦИК-ди Советрин республика военный лагердиз элкъуьрнавайдакай малумарна, Высший военсовет Реввоенсоветдиз (РВСР) элкъуьрна.

Граждан дяведин йисара са жерге бажарагълу полководецарни майдандиз акъатна: фронтдин командующияр — М.Фрунзе, М.Тухачевский, А.Егоров ва масабур; армийрин командующияр — К.Ворошилов, С.Буденный, И.Уборевич ва масабур. Соединенийрин ва кьилдин дестейрин кьиле граждан дяведин халис игитар акъвазнавай — И.Апанасенко, И.Белов, В.Блюхер, Г.Гай, О.Городовиков, В.Кик­видзе, Н.Каширин, Е.Ковтюх, Г.Котов­ский, А.Пархоменко, В.Примаков, В.Путна, С.Ти­мошенко, А.Тодорский, Я.Фабрициус, В.Ча­паев, И.Федько, Н.Щорс, С.Лазо, И.Якир, С.Вострецов ва гзаф масабур. Граждан дяведин вахтунда 90-далайни гзаф стрелковый дивизияр  тешкилнай. 1920-йисан августдиз Ижорский ва Сормовский заводри уьлкведиз сифте танкар гана (16 кьезил танк).

Советрин атлуйрин кьушун (кавалерия) санай масаниз тади гьалда агакьдай гьунарлуди тир. Ам 1918-йисуз Урал, Царицын, Кубань, Кеферпатан Кавказ ва Украина патал кьиле фейи къизгъин женгера  арадал атана, лигим хьана. Атлуйрин 1-армияди (командарм С.Буденный, РВС-дин член К.Ворошилов) душмандин оборонадай пад акъуддай ва тади гьалда далу патаз акъатдай. ИкI ам душман патал къурхулу тIурфандиз элкъве­най. 1918-йисуз ракьун рекьин ва гзаф маса кьушунарни арадал гъана.

Военный вафалу кадрияр гьазурун ва­жиб­лу месэлайрикай сад тир. Граждан дяведин йисара фронтриз, Реввоенсоветдин членар яз, И.Сталин, С.Киров, В.Куйбышев, С.Гусев, Г.Орджоникидзе, И.Уншлихт, А.Бубнов, Ф.Дзержинский ва гзаф масабур рекье тунай. Генштабдин Академия (1918-й.), Фрунзе­дин тIварунихъ галай Военный академия, Во­енно-политический институт (1920-йис), Артиллериядин академия (1919-йис), Военно-инженерный Академия (1918-й), Военно-медицинский академия, Военно-хозяйственный академия (1918-й.) ва мсб. арадал гъанай.

Советрин Яракьлу Къуватар мягькемарунин карда партиядин VIII съездди (1919) еке роль къугъвана. И съезддал военный ме­сэла­дай къарар кьабулнай. Ам уьмуьрдиз кечирмишуни низамлу, къудратлу массовый армия арадал атунал гъана. Уьлкведин Яракьлу Къу­ватри, къенепатан ва къецепатан контрреволюциядин гзаф кьадар геллегьар дарбадагъ авуналди, чпин буржи намуслудаказ тамамарна. Ватандин ЧIехи дяведин­ йисара ла­гьай­тIа, кьиле полководец И.Сталин аваз, фашистрин Германия ва империалист Япония дарбадагъна, вири дуьнья фашизмдин тIе­гъуьндикай хвена. Ватандин ЧIехи дяведилай гуьгъуьниз Яру Армиядиз Советрин Армия лу­гьуз эгечIна. Алай вахтун­да Россиядин баркал­лу армия Ватандин хатасузвал, вири дуьньяда ислягьвал таъ­ми­нарунин къаравулда акъвазнава.

«Лезги газет»